Στις 7 Φεβρουαρίου, στο κατάμεστο αμφιθέατρο Richelieu της Σορβόννης, οργανώθηκε ένα συνέδριο με θέμα “Ο προοδευτικός δρόμος”. Η πρωτοβουλία ανήκε στον Ερικ Μπεσσόν, έναν από τους πρώτους αποδέκτες της πολιτικής του “ανοίγματος” του Νικολά Σαρκοζύ. Κεντρικοί ομιλητές ήσαν ο Τόνυ Μπλαιρ και ο Φρανσουά Φιγιόν. Το κλίμα και το περιεχόμενο του συνεδρίου σηματοδότησε η αρχή της ομιλίας του Γάλλου Πρωθυπουργού:
“Καθώς έφθανα στη Σορβόννη, αναρωτιόμουν τι θα είχαν σκεφθεί οι φοιτητές τον Μάιο του 1968, αν μπορούσαν να γνωρίζουν ότι μιαν ημέρα οι “Προοδευτικοί της Αριστεράς” θα οργάνωναν στο αμφιθέατρο αυτό ένα συνέδριο, με έναν εργατικό τέως Πρωθυπουργό και με καταληκτήρια ομιλία από τον αρχηγό μιας κυβερνήσεως με καταβολές στο γκωλικό κίνημα.
” Κοινή είναι η διαπίστωση ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και στην Δεξιά αποτελεί τροχοπέδη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στην σημερινή κοινωνία. Έχουν ξεπεραστεί οι κοινωνικές συνθήκες τις οποίες εξέφρασε, όπως και το γεωπολιτικό πλαίσιο το οποίο την παγίωσε. Όμως, σχεδόν δύο δεκαετίες από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι πολιτικοί θεσμοί εξακολουθούν να παραμένουν δέσμιοι της απηρχαιωμένης διχοτομίας. Επιβεβαιώνεται και πάλι ότι “τα πιο άκαμπτα σύνορα εδρεύουν στον ανθρώπινο νου”.
Ακόμη όμως και αυτά τα φράγματα κάποτε καταρρέουν, αφού υποστούν προηγουμένως διαβρωτική επίδραση από την ροή των ιδεών και υπό την πίεση των αναγκών. Είναι ώρα να ανατραπούν τα σύνορα ανάμεσα στην Αριστερά και στην Δεξιά, καθώς έχουν αντικατασταθεί από νέους διαχωρισμούς τους οποίους υποδεικνύει επιτακτικά και κραυγαλέα η ίδια η ζωή. Εις τα καθ’ ημάς: διαφάνεια / διαφθορά, κράτος δικαίου / διαπλοκή, αξιοκρατία / πελατειακό σύστημα, κοινωνία της πληροφορίας / κορπορατισμός, περιβαλλοντική προστασία / κερδοσκοπία κ.ο.κ.
Ο Τόνυ Μπλαιρ ακολούθησε πρώτος αυτό τον δρόμο. Το 2005 τον συνέχισε η Αγγελα Μέρκελ με την κυβέρνηση συνεργασίας CDU-CSU και SPD. Ο Νικολά Σαρκοζύ, δύο έτη μετά, σκανδάλισε την έντονα αγκυλωμένη στον ιδεολογικό διπολισμό Γαλλία με το άνοιγμα σε επιφανή στελέχη του Σοσιαλιστικού Κόμματος- και μάλιστα αμέσως μετά από την άνετη εκλογική επικράτησή του.
Μετά από ιδεολογική ακινησία δύο δεκαετιών, η ανασύνθεση του πολιτικού τοπίου έχει λάβει μορφή χιονοστιβάδας. Η πρόσφατη έκθεση Ατταλί, μια προκλητικά φιλελεύθερη πρόταση για την αναζωογόνηση της γαλλικής οικονομίας, την οποία συνέταξε ένας από τους πιο γνωστούς βασικούς συμβούλους του Φρανσουά Μιττεράν, συνιστά σημείο των νέων καιρών.
Η Ελλάδα, γεωπολιτικό σταυροδρόμι και, επομένως, κομβικό σημείο των ψυχροπολεμικών εντάσεων, βίωσε τραυματικά τον διπολισμό. Η Μεταπολίτευση επούλωσε τα τραύματα, δεν κατόρθωσε όμως να αναιρέσει τις βαθύτερες πηγές τους. Η σημερινή κρίση του πολιτικού συστήματος δηλώνει σαφώς την ανάγκη να ξεπεραστούν οι τεχνητές πλέον διαιρέσεις, όχι μόνον διοικητικά και νομικά, αλλά και πολιτικά, ιδεολογικά και πνευματικά. Κύριο ρόλο και ευθύνη για αυτή την μετάλλαξη έχει βέβαια η πνευματική ηγεσία, η οποία δεν φαίνεται, όμως, να κινείται προς την κατεύθυνση αυτή. Αντίθετα, μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας έχει επενδύσει στον διχασμό.
Τίθεται άκρως επιτακτικά το πολιτικό ζήτημα. Οι καιροί ου μενετοί. Ο γεωπολιτικός ορίζων γίνεται όλο και σκοτεινότερος, ενώ είναι ορατές οι ανακατατάξεις στους μεγάλους συσχετισμούς δυνάμεων. Η Ελλάδα δεν έχει τα περιθώρια να αναμείνει μια βραδεία ιδεολογική και πνευματική ωρίμανση, η οποία θα οδηγούσε, κατά φυσικό και οργανικό τρόπο, σε πολιτικές ανασυνθέσεις, όπως συμβαίνει ήδη στις μεγάλες χώρες της Ευρώπης. Η επιλογή της είναι να αντιγράφει, να μιμείται ή έστω να εμπνέεται από ξένα πρότυπα.
Ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας είναι να προηγηθεί της διανόησης. Οφείλει να επιλέξει από τα υφιστάμενα πρότυπα ό,τι ταιριάζει περισσότερο στην πολιτική μας ιστορία, στον πολιτικό μας πολιτισμό. Οι σκέψεις οι οποίες κατά καιρούς διατυπώνονται για συνεργασία των κομμάτων εξουσίας, δηλαδή της Νέας Δημοκρατίας με το ΠΑΣΟΚ, εμπνέονται και ορμώνται από την πρόσφατη γερμανική εμπειρία. Χάος όμως χωρίζει την ελληνική από την γερμανική πολιτική παιδεία- χάος που δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε χάος. Αντίθετα, Γάλλοι και Έλληνες έχουν ως κοινό πολιτικό προτέρημα ή ελάττωμα να προσωποποιούν την εξουσία.
Χρειάζεται λοιπόν ο ηγέτης να αποτολμήσει μια νέα πολιτική σύνθεση τείνοντας, θαρραλέα και γενναιόδωρα, χείρα συνεργασίας προς δυνάμεις από την αντίπερα όχθη και προς εξωκοινοβουλευτικές πολιτικές προσωπικότητες. Αυτή είναι σήμερα η κύρια πρόκληση την οποία αντιμετωπίζει ο Πρωθυπουργός.