Εδώ και ένα χρόνο το διεθνές τραπεζικό σύστημα δοκιμάζεται από μία διαρκώς διευρυνόμενη κρίση. Ως γνωστό η κρίση ξεκίνησε από την δευτερεύουσα αγορά στεγαστικών δανείων (subprime) στις ΗΠΑ. Η ασύστολη παροχή στεγαστικών δανείων χωρίς την τήρηση παραδοσιακών τραπεζικών κριτηρίων και η ακόμη πιο ριψοκίνδυνη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, μέσω τιτλοποίησης, βασισμένη σε μία έτσι και αλλιώς ασταθή αγορά, οδήγησε σε μία άνευ προηγουμένου χρηματιστηριακή – κτηματομεσιτική φούσκα που αίφνης, τέτοιο καιρό πέρυσι, έσπασε.
Από τότε μέχρι σήμερα έχουν χαθεί περισσότερα από 7 τρισ. δολάρια από την πτώση των χρηματιστηρίων διεθνώς και έχουν διαγραφεί ζημιές άνω των 150 δισ. δολαρίων από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, το οποίο είχε εκτεθεί στην αγορά δανείων υψηλού ρίσκου, στην αγορά subprime. Στις απώλειες αυτές δεν περιλαμβάνεται η μείωση της αξίας των ακινήτων, η οποία μόνο στις ΗΠΑ σημείωση πτώση το 2007 κατά 4,5% και φέτος προβλέπεται επιπλέον συρρίκνωση κατά 10% τουλάχιστον. Παράλληλα περισσότερο από ένα εκατομμύριο Αμερικανών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χάσουν την κατοικία τους λόγω κατάσχεσης. Και ο αριθμός αυτός μπορεί να μεγαλώσει και άλλο.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ανεξάρτητων οίκων οι συνολικές ζημιές του διεθνούς τραπεζικού συστήματος θα ανέλθουν στα 400 δισ. δολάρια. Πολύ γνωστές επενδυτικές τράπεζες όπως η Merrill Lynch, η Citigroup, η UBS, η Morgan Stanly, η Bank of America έχουν μεταξύ τους καταγράψει ζημιές άνω των 100 δισ. δολαρίων. Τι έκαναν οι ανωτέρω τράπεζες και άλλες που ανέφεραν ζημιές συνεπεία της εμπλοκής τους και δραστηριοποίησής τους στην αγορά ομολόγων που στηρίζονται στα δάνεια τύπου subprimes; Απλούστατα διέγραψαν τελείως τα ανεξόφλητα δάνεια και τις χωρίς αντίκρισμα ομολογίες, έστειλαν στο σπίτι τους μερικά υψηλόβαθμα στελέχη, αφού προηγουμένως τα αποζημίωσαν πλουσιοπάροχα, και γύρισαν σελίδα στην ιστορία τους. Και ασφαλώς μπόρεσαν και τα έπραξαν όλα αυτά επειδή είχαν μία ογκοδέστατη ρευστότητα που είχε δημιουργηθεί από τα υπερκέρδη προηγούμενων ετών.
Μπορείτε να φανταστείτε εάν τέτοιου είδους ζημιές είχαν καταγραφεί σε άλλους μεγάλους κλάδους της οικονομίας όπως λ.χ. στην ενέργεια, τι θα είχε συμβεί; Θα ήτο πραγματικά αδιανόητο εάν αίφνης για εταιρείες όπως η Shell, η BP, η EXON, η General Electric ή στην περίπτωση της Ελλάδας η ΕΛΠΕ και η ΔΕΗ, ξαφνικά κατέγραφαν ζημιές δισεκατομμυρίων δολαρίων επειδή τα διευθυντικά τους στελέχη θα είχαν αποφασίσει να παίξουν την αγορά παραγώγων πετρελαίου ή στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων. Εάν πράγματι συνέβαινε κάτι τέτοιο ο κλάδος θα είχε κυριολεκτικά τιναχθεί στον αέρα, οι τράπεζες θα είχαν διακόψει αμέσως οποιαδήποτε χρηματοδότηση και χιλιάδες εργαζόμενοι θα είχαν χάσει τις δουλειές τους ενώ οι γενικότερες επιπτώσεις στην οικονομία, η οποία και θα απειλήτο με πραγματική ύφεση, θα ήταν λίαν οδυνηρές.
Όμως στην περίπτωση των τραπεζών, όπου όπως δείχνουν τα νούμερα συνέβησαν σημεία και τέρατα με ένα όργιο κακοδιαχείρισης και ανεύθυνης συμπεριφοράς απέναντι στους δανειολήπτες και τους μετόχους, τίποτε απολύτως δε συνέβη. Όπως λέμε στη γλώσσα μας δεν άνοιξε ούτε ρουθούνι και τα χρήματα που χάθηκαν (προς όφελος του κατασκευαστικού κλάδου και των μεσιτών) φαίνεται εκ των υστέρων ότι οι τράπεζες δεν τα είχαν απόλυτη ανάγκη. Διαφορετικά δεν εξηγείται γιατί επί σειρά ετών ενεθάρρυναν τα στελέχη τους να σπεκουλάρουν στη χρηματαγορά αποφεύγοντας επιδεικτικά γνωστές και ασφαλείς τοποθετήσεις των κεφαλαίων τους.
Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από την παρούσα κρίση είναι ότι οι τράπεζες, ακόμα εάν παίζουν με τα χρήματα των καταθετών τους, ακόμα και εάν εγγράφουν μυθώδεις ζημίες, ακόμα και εάν στοιχηματίζουν τεράστια ποσά ως απλοί τζογαδόροι και χαρτοπαίκτες παραμένουν στο απυρόβλητο. Ουδείς τολμά να ζητήσει ευθύνες από τις διοικήσεις τους διότι απλούστατα αποτελούν κράτος εν κράτη. Και όσο πιο νωρίς το καταλάβει αυτό ο απλός πολίτης, ο μικρός ή ο μεγαλύτερος επιχειρηματίας, τόσο πιο συνετά θα μπορέσει να χαράξει την δική του πορεία και να διασφαλίσει την θέση του απέναντι στην αυθαιρεσία των τραπεζών, όταν αναπόφευκτα μία μέρα θα πρέπει να συναλλαγεί μ’ ένα πανίσχυρο σύστημα που δρά και πράττει με την δική του λογική και πέρα από οποιοδήποτε έλεγχο.