που θα αντιμετωπίσει το 2023, όπως είναι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα τεχνικού και λειτουργικού χαρακτήρα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που έχει υιοθετήσει ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ), αλλά και η επικείμενη επέκταση στη ναυτιλία του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (EU ETS) της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).
Η διεθνής και ελληνική ναυτιλία έχει ενστερνιστεί πλήρως την ανάγκη μείωσης ρυπογόνων εκπομπών και έχει θέσει τον στόχο αυτόν στην κορυφή της ατζέντας της για τα επόμενα χρόνια, ζητώντας όμως από τις ρυθμιστικές αρχές να νομοθετούν στηριζόμενες στις αρχές της ομαλής μετάβασης, της διαφύλαξης των κανόνων υγιούς ανταγωνισμού και της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Ευελπιστώντας ειδικότερα σε ρεαλιστικά και αποτελεσματικά μέτρα, η πλοιοκτησία εστιάζει στο ειδικό βάρος που έχει η κάθε πλευρά η οποία εμπλέκεται στη ναυτιλιακή βιομηχανία στην προσπάθεια μείωσης και μηδενισμού των ρύπων. Οπως επισημαίνεται και στην ετήσια έκθεση της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ), σημαντικότατο μερίδιο ευθύνης για την επίτευξη των στόχων μηδενικών εκπομπών άνθρακα ανήκει στους κατασκευαστές μηχανών πλοίων, στα ναυπηγεία και στους παραγωγούς και προμηθευτές καυσίμων. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι χωρίς σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη από αυτούς τους εμπλεκόμενους φορείς, η ναυτιλιακή βιομηχανία θα παραμείνει εξαρτημένη από τον άνθρακα, τονίζει στην ίδια έκθεση ο πρόεδρος της ΕΕΕ, κ. Θεόδωρος Βενιάμης.
Η Ελλάδα μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά
Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕΕ στηρίζει πλήρως την κορυφαίας σημασίας επίκαιρη πρωτοβουλία του έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να προτείνει στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνών για Εναλλακτικά Ναυτιλιακά Καύσιμα και Τεχνολογίες για την απανθρακοποίηση του ναυτιλιακού κλάδου. Με τη ναυτιλιακή της τεχνογνωσία, τη μακροχρόνια εμπειρία και επιστημονική κατάρτιση, η Ελλάδα, ως πρώτη ναυτιλιακή χώρα παγκοσμίως, μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά σε αυτόν τον σκοπό, δήλωσε σχετικά ο πρόεδρος της ΕΕΕ.
Παράλληλα η διεθνής και ελληνική ναυτιλία επιδιώκει περιβαλλοντικές λύσεις, βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, στο πλαίσιο του ΙΜΟ και στέκεται κριτικά στις περιφερειακές πρωτοβουλίες, διότι ακυρώνουν τον διεθνή χαρακτήρα της ναυτιλίας και στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό, δημιουργώντας ναυτιλία «πολλών ταχυτήτων».
Μια τέτοια περιφερειακή πρωτοβουλία είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επεκτείνει το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (EU ETS) και στη ναυτιλία, στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Fit for 55». Το EU ETS, ως περιφερειακό αγορακεντρικό μέτρο, αντιβαίνει στον παγκόσμιο χαρακτήρα των θαλάσσιων μεταφορών, ενώ υπονομεύει σοβαρά τις συνεχιζόμενες διεθνείς προσπάθειες και διαπραγματεύσεις στον ΙΜΟ για την απανθρακοποίηση του τομέα, εκτιμά η ΕΕΕ.
Το σύστημα αυτό είναι ακατάλληλο και µη συμβατό, όπως εξηγεί, µε τα εγγενή χαρακτηριστικά του κλάδου, δεδομένου ότι η ναυτιλία αποτελείται ως επί το πλείστον από μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες θα δυσκολευτούν να χρηματοδοτήσουν την αγορά δικαιωμάτων ρύπων, κυρίως λόγω της απρόβλεπτης και ενδημικής μεταβλητότητας του ναυτιλιακού τομέα, και να αντεπεξέλθουν στον διοικητικό φόρτο και τα σχετικά κόστη της αγοράς δικαιωμάτων ρύπων.
Ειδικό ταμείο (dedicated fund) για τη ναυτιλία
Αντ’ αυτού η ναυτιλία υποστηρίζει την εισαγωγή ενός εναλλακτικού προβλέψιμου και λιγότερο προβληματικού ευρωπαϊκού αγορακεντρικού μέτρου (Market-Based Measure – MBM), µε τη μορφή ενός ειδικού ταμείου (dedicated fund) για τη ναυτιλία, το οποίο θα μπορούσε να αγοράζει και να πουλάει δικαιώματα ρύπων µέσω του EU ETS µε βάση τη μέση τιμή των δικαιωμάτων ETS του προηγούμενου έτους. Το εν λόγω ταμείο θα μπορεί να χρηματοδοτήσει και την απαραίτητη έρευνα και ανάπτυξη για φιλικότερα προς το περιβάλλον ναυτιλιακά καύσιμα, χωρίς τα οποία δεν θα είναι δυνατή η απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον ορυκτό άνθρακα.
Επιπλέον, αποφασιστικής σημασίας για την ορθή λειτουργία της ναυτιλίας είναι η υλοποίηση από τους ρυθμιστές της βασικής αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στη ναυτιλία και ειδικότερα στην bulk/tramp ναυτιλία οι ναυλωτές είναι αυτοί οι οποίοι κατά κύριο λόγο καθορίζουν τη λειτουργία και την ενεργειακή απόδοση του πλοίου µε τις αποφάσεις τους σχετικά µε την ταχύτητα, τη θαλάσσια διαδρομή, τα φορτία και τα ναυτιλιακά καύσιμα. Επομένως, οι υπεύθυνοι για την εμπορική εκμετάλλευση του πλοίου πρέπει να καταστούν υπεύθυνοι και για τις εκπομπές και το αποτύπωμα του άνθρακα του πλοίου, καθώς και για τα σχετικά κόστη. Από την άποψη αυτή είναι θετικό το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ευθυγραμμιζόμενη µε την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», αναγνωρίζει την ευθύνη των ναυλωτών.
Ανάθεση της ευθύνης στα σωστά πρόσωπα
Είναι σημαντικό οι διαμορφωτές των πολιτικών και οι νομοθέτες να λάβουν υπ’ όψιν τους το δεδομένο αυτό προτού νομοθετήσουν αποκλειστικά για τους πλοιοκτήτες. Είναι εξίσου σημαντικό να διασφαλιστεί ότι ο ρυπαίνων είναι αυτός που θα πληρώνει το κόστος που συνεπάγεται η εφαρμογή των σχετικών Κανονισμών της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS), έχει τονίσει ο πρόεδρος της ΕΕΕ, κ. Θεόδωρος Βενιάμης.
Ο ρυπαίνων είναι εν προκειμένω ο commercial operator του πλοίου, δηλαδή ο ναυλωτής, και τις περισσότερες φορές είναι πρόσωπο διαφορετικό από τον πλοιοκτήτη. Η ανάθεση της σχετικής ευθύνης στα σωστά πρόσωπα, δηλαδή σε αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις που επιδρούν καθοριστικά στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα των πλοίων, είναι θεμελιώδους σημασίας στοιχείο για την επιτυχή υλοποίηση των περιβαλλοντικών στόχων και μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, χωρίς να διακυβεύεται η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας, που θα πρέπει να παραμένει βασική στρατηγική επιλογή για την Ευρωπαϊκή Ενωση εν όψει και του ανταγωνισμού που δέχεται από άλλες μεγάλες ναυτιλιακές δυνάμεις.
Το ΒΗΜΑ Team