και ηλεκτρισμό. Να σημειωθεί ότι η εξάρτηση αυτή έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την τελευταία πενταετία αφού το 2016 ήταν στο 73.6% Μια εξάρτηση η οποία δεν είναι άσχετη από την ευρύτερη ευρωπαϊκή εξάρτηση από εισαγωγές καυσίμων, κυρίως πετρελαίου και φυσικού αερίου με την συνολική ευρωπαϊκή ενεργειακή εξάρτηση να φθάνει το 57,5%. Δηλαδή η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδος είναι σημαντικά υψηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου, κάτι που όμως ουδόλως φαίνεται να απασχολεί την σημερινή ή και την προηγούμενη κυβέρνηση.
Σε ότι αφορά το φυσικό αέριο η ΕΕ 27 από τα 400 δισεκ.κυβ.μέτρα (bcma) που καταναλώνει ετησίως (στοιχεία 2020) παράγει μόνο τα 55.7 bcma το οποίο σημαίνει ότι έχει εξάρτηση 83.6 %. Οι δε εισαγωγές αερίου από την Ρωσία μέσω LNG αλλά και αγωγών (που διέρχονται κυρίως μέσω Ουκρανίας και Λευκορωσίας) καλύπτουν το 40% της συνολικής ζήτησης αερίου της Ευρώπης (σχεδόν 160 bcma). Με το φυσικό αέριο να αποτελεί πλέον το βασικό καύσιμο στην ηλεκτροπαραγωγή και την βιομηχανία ενώ καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στην ενεργειακή κατανάλωση νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Παρά την κρίσιμη σημασία του φυσικού αερίου στην ενεργειακή οικονομία της ΕΕ αυτή παράγει εγχώρια μόνο το 14%. Μάλιστα, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, καθώς θα αυξάνεται περαιτέρω η κατανάλωση αερίου τα αμέσως επόμενα χρόνια- λόγω της ευρείας απανθρακοποίησης και των πράσινων πολιτικών της ΕΕ- θα τείνει να μεγαλώνει το κενό μεταξύ εγχώριας παραγωγής και εισαγωγών αερίου (δηλ.το λεγόμενο supply gap) και άρα η Ευρώπη θα πρέπει να αναζητήσει επειγόντως νέους προμηθευτές αν θέλει να αποφύγει ένα πλέον σφιχτό εναγκαλισμό με την Μόσχα. Σήμερα, η Ρωσία αποτελεί βασικό ενεργειακό προμηθευτή της Ευρώπης αφού πέρα από το αέριο προμηθεύει και το 25% του εισαγόμενου πετρελαίου αλλά και πολλά μέταλλα και σπάνιες γαίες μεγάλης στρατηγικής σημασίας.(βλέπε γράφημα)
Η εν εξελίξει κρίση, αποτέλεσμα της Ρωσικής κινητοποίησης και αντίστασης έναντι της μεγάλης πίεσης που ασκούν ΗΠΑ και ΝΑΤΟ για την άνευ όρων προσχώρηση της Ουκρανίας στο Δυτικό συνασπισμό, και η απειλή για στρατιωτική σύρραξη ανέδειξε για μια ακόμα φορά το πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη σε ότι έχει να κάνει με τις οικονομικές και ενεργειακές της σχέσεις με την Ρωσία. Η δε μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία καθιστά σχεδόν αδύνατη την λήψη και εφαρμογή κυρώσεων απο πλευράς ΕΕ κατά της Μόσχας αφού κάτι τέτοιο θα σήμαινε το ενεργειακό αποκλεισμό της πρώτης. Επιπλέον, οι Αμερικανικές παραινέσεις και προτροπές προς την ΕΕ τα τελευταία 40 χρόνια περί της ανάγκης μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσία - που η Ουάσινγκτον την έχει εντάξει απόλυτα στο δικό της δόγμα ενεργειακής ασφαλείας ως αδιάρρηκτο μέρος της Ατλαντικής σχέσης- δεν λαμβάνουν καθόλου υπ´οψη τους γεωγραφικούς περιορισμούς και το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο οικονομικών και εμπορικών σχέσεων.
Απτό παράδειγμα της Αμερικανικής εμμονής για απεξάρτηση της Ευρώπης από την ρωσική ενέργεια αποτελεί η προσπάθεια, μέσω της επιβολής κυρώσεων κατά ευρωπαϊκών και ρωσικών εταιρειών, ακύρωσης της κατασκευής του αγωγού Nord Stream 2 ο οποίος όμως παρά την κολοσσιαία Αμερικανική αντίδραση κατασκευάστηκε και είναι έτοιμος να τεθεί σε λειτουργία όταν ξεπεραστεί η σημερινή κρίση. Μάλιστα σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας η άμεση αδειοδότηση και λειτουργία του αγωγού αποτέλεσε θέμα διαπραγμάτευσης (κατά την πρόσφατη συνάντηση του προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν με τον Γερμανό καγκελάριο Ολαφ Σολτζ) και όρο για την αναδίπλωση των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Όμως σε περίπτωση διακοπής της τροφοδοσίας με Ρωσικό αέριο μοιραία θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα προμήθειας στην Ευρώπη αφού πέρα της ισχνής δίκης της παραγωγής τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη δεν διαθέτουν επαρκείς υποδομές για εναλλακτική προμήθεια υγροποιημένου αερίου (LNG) Όπως δείχνει ξεκάθαρα ο χάρτης με τα LNG τέρμιναλ στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει περιορισμένη χωρητικότητα και γεωγραφική αποσύνδεση έτσι που το LNG να μην μπορεί ακόμα να παίξει τον ρόλο του εναλλακτικού καυσίμου σε πανευρωπαϊκή κλίματα. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει ένα ρεαλιστικό Plan B για την προμήθεια αερίου της Ευρώπης.
Σε ότι αφορά την Ελλάδα δεν είναι μόνο η μεγάλη σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά εξάρτηση από εισαγόμενα καύσιμα που πρέπει να μας απασχολεί αλλά και η γεωγραφική εξάρτηση. Και αυτό διότι όλοι ανεξαιρέτως οι χερσαίου αγωγοί αερίου που τροφοδοτούν το εθνικό σύστημα διέρχονται μέσω Τουρκίας. Αυτοί περιλαμβάνουν τον αγωγό που εισέρχεται από την πύλη του Σιδηροκάστρου στα Ελληνο- Αλβανικά σύνορα,και μπορεί να μεταφέρει μέχρι 5.0 bcma., και καταλήγει εκεί ως προέκταση του Turk Stream που μεταφέρει Ρωσικό αέριο από την Ρωσία στην Τουρκία με μια διακλάδωση να κατευθύνεται προς την Βουλγαρία και την Σερβία. Ο υφιστάμενος αγωγός Trans Balkan Pipeline που μετέφερε αέριο στην Ρουμανία και από εκεί στα υπόλοιπα Βαλκάνια έχει καταργηθεί από 1.1.2020. Ο δεύτερος αγωγός, ο Greek-Turkish Interconnector σε λειτουργία από το 2007 μεταφέρει αέριο Τουρκικής προέλευσης ( Turkish Basket) μέχρι 0.75 bcma. Ο τρίτος αγωγός, ο TAP -TANAP ,που ουσιαστικά είναι τράνζιτ μέσω Τουρκίας μεταφέρει Αζέρικο αέριο στην Ευρώπη αλλά βάσει συμφωνία προμηθεύει την Ελληνικά αφορά με 1.0 bcma. Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να δούμε το τι μπορεί να συμβεί με την προμήθεια αερίου σε περίπτωση μιας Ελληνο-Τουρκικής σύρραξης. Η Άγκυρα δεν θα διστάσει ούτε στιγμή να σταματήσει την ροή του διερχόμενου μέσω των εδαφών της αερίου γράφοντας στα παλιά της υποδήματα τα προβλεπόμενα στις συμβάσεις διέλευσης.
Βάσει των στοιχείων προμήθειας αερίου όπως αυτά διαμορφώθηκαν για το 2021 η χώρα μας κατανάλωσε περί τα 6.9 bcma αερίου από τα οποία το 40% εισήχθησαν από την Ρωσία, το 5.0% απευθείας από την Τουρκία, το 20% από το Αζερμπαϊτζάν και το υπόλοιπο 35% σε υγροποιημένη μορφή (LNG) μέσω του τερματικού στη Ρεβυθούσα. Με το συνολικό κόστος προμήθειας αερίου το 2021 να έχει ξεπεράσει τα € 2,0 ( και επιπλέον € 5,5 δισεκ, για πετρέλαιο) και με ανοδικές τάσεις, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να θέλει να αναπτύξει τα δικά της κοιτάσματα υδρογονανθράκων που έχουν εντοπιστεί μέσα από 30 διαφορετικούς στόχους σε θαλάσσιες περιοχές στην Δυτική Ελλάδα και νότια της Κρήτης.
Κοιτάσματα τα οποία οι πεφωτισμένου σύμβουλοι του πρωθυπουργού στο επιτελικό κράτος του Μαξίμου τα έχουν ξεγράψει ως αντιοικονομικά (μάλιστα τα αποκαλούν stranded assets, δηλ. παγιδευμένα κοιτάσματα) στο πλαίσιο της «πράσινης» πολιτικής που εφαρμόζει ευλαβικά η κυβέρνηση. Όμως όταν κινδυνεύει η χώρα να μείνει από πετρέλαιο και αέριο, που εξακολουθούν όμως να καλύπτουν το 80% των ενεργειακών μας αναγκών, θα πρέπει κάποτε να σταματήσουν οι ιδεοληψίες ελέω κλιματικής αλλαγής και να δούμε πως θα μπορέσουμε με κάθε τρόπο να ενισχύσουμε την ενεργειακή μας τροφοδοσία.
Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με τεράστια ενεργειακή και στρατηγική εξάρτηση από τρίτες χώρες. Για να επιβιώσει ως έθνος μέσα σε ένα αβέβαιο και διαρκώς ασταθέστερο διεθνές περιβάλλον θα πρέπει να εξασφαλίσει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ενεργειακή της τροφοδοσία. Αυτή μπορεί να διασφαλισθεί μόνο μέσα από την αξιοποίηση όλων ανεξαιρέτως των πηγών ενέργειας που διαθέτει, δηλαδή ορυκτών καυσίμων και ΑΠΕ και ασφαλώς από την βέλτιστη διαχείριση της παραγόμενης και καταναλισκόμενης ενέργειας.