Το φυσικό αέριο έχει μπει πλέον για τα καλά στη ζωή της χώρας μας, με πολλαπλές ωφέλειες για τους κατοίκους αλλά και για την εθνική οικονομία. Το ενεργειακό μας ισοζύγιο εμπλουτίστηκε με μια νέα πηγή, πιο φθηνή και προπαντός πιο καθαρή από το πετρέλαιο και τον λιγνίτη, οι χημικές βιομηχανίες μας με πρώτη τη βιομηχανία λιπασμάτων εξασφάλισαν την απαραίτητη πρώτη ύλη και χιλιάδες νοικοκυριά συνδέονται καθημερινά με τα δίκτυα φυσικού αερίου για να έχουν πιο οικονομική θέρμανση και οικιακές χρήσεις που δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον.
Η ΔΕΗ διαθέτει ήδη τρεις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (ισχύος 1.400 μεγαβάτ), με πρώτη ύλη το φυσικό αέριο (στο Κερατσίνι, στην Κομοτηνή και στο Λαύριο), οι ιδιώτες (ΕΛΠΕ, Ηρων και Μυτιληναίος) άλλες τρεις, ενώ επενδυτικός πυρετός από μεγάλους ξένους οίκους θα επικρατούσε αυτή την περίοδο, αν η κυβέρνηση ήταν πιο τολμηρή στην απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Ήδη, όμως, η ENEL, δηλαδή η ιταλική ΔΕΗ σε συνεργασία με τον όμιλο Κοπελούζου πήρε άδεια για μονάδα 480 μεγαβάτ.
Χάρις στο φυσικό αέριο η γεωπολιτική σημασία της χώρας μας έγινε πιο σπουδαία, αφού κατέστη διεθνής ενεργειακός κόμβος, καθώς από το έδαφός της θα περάσουν οι αγωγοί που θα φέρουν το αζερικό και ρωσικό φυσικό αέριο από την Κασπία, στη χώρα μας και στη Δυτική Ευρώπη. Ο πρόεδρος Πούτιν σε διάστημα ενός έτους έχει επισκεφθεί δύο φορές τη χώρα μας και η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Κοντολίζα Ράις άλλες τόσες. Βέβαια, η τελευταία ήρθε για να μας εκφράσει την ανησυχία της Ουάσιγκτον για την εξάρτηση που αποκτούμε προμηθευόμενοι αέριο από τη Ρωσία.
Για δεκαετίες ολόκληρες που ήμασταν εξαρτημένοι πληρώνοντας πανάκριβα το πετρέλαιο στα προτεκτοράτα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, οι Αμερικανοί δεν ανησυχούσαν φυσικά. Τώρα, που χάρις στο φυσικό αέριο έχουμε πιο πολλές πηγές ενέργειας και συνεπώς μεγαλύτερη ανεξαρτησία, ανησυχούν!
Τεχνοκράτες
Όλη αυτή, όμως, η κοσμογονία, που φέρνει για την οικονομία μας η εισαγωγή του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μας ισοζύγιο δεν ξεκίνησε τυχαία ούτε έπεσε ως μάννα εξ ουρανού. Κάποιοι υπουργοί το σκέφθηκαν και το σχεδίασαν με πρωτοπόρους τεχνοκράτες και κάποιοι πρωθυπουργοί το ενεθάρρυναν. Και επειδή έχω παρακολουθήσει σαν δημοσιογράφος από τα πρώτα βήματα αυτή την ενεργειακή επανάσταση, θεωρώ επιβεβλημένο να αφιερώσω τη σημερινή μου αφήγηση στον υπουργό που από θέση πολιτικής ευθύνης είχε την ιδέα αυτή, την οποία και ευτύχησε να την κάνει πράξη στη διάρκεια της θητείας του. Πρόκειται για τον Αναστάση Πεπονή, τον πρώτο υπουργό Βιομηχανίας και Ενέργειας του ΠΑΣΟΚ από τον Οκτώβριο του 1981 μέχρι τον Ιούλιο του 1982.
Τότε γνώρισα και εγώ, ως δημοσιογράφος, τον κ. Πεπονή, και νόμιζα ότι θα συναντήσω κάποιον αγριάνθρωπο, απρόσιτο και σκληρό, μια και η φήμη που τον συνόδευε ήταν το γνωστό στιχάκι: «Αν είσαι μάνα και πονείς, πες μου ποιος είναι ο Πεπονής». Ενα στιχάκι που εμφανίστηκε δημοσίως την άνοιξη του 1964 από των στηλών της «Εστίας», με άγνωστο μέχρι σήμερα τον συγγραφέα του. Γιατί γράφτηκε; Διότι ο Πεπονής διορίστηκε εκείνη την εποχή από τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και με εισήγηση του τότε υπουργού Προεδρίας Ανδρέα Παπανδρέου, γενικός διευθυντής του ΕΙΡ, της κρατικής ραδιοφωνίας δηλαδή, η οποία φυσικό ήταν να είναι τότε στελεχωμένη από ανθρώπους της ΕΡΕ και πιο δεξιούς ακόμη. Ο Πεπονής, όμως, προστάτευσε το προσωπικό και έκανε μόνο τρεις απολύσεις δημοσιογράφων που είχαν εκτεθεί κομματικά. Ήταν ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, υπουργός μετέπειτα της χούντας, ο Ρένος Αποστολίδης και ο Αντωνακάκης. Ένας εκ των τριών, μάλλον ο δεύτερος, ίσως ήταν ο στιχουργός!
Εγώ, πάντως, συνάντησα έναν μειλίχιο και προσηνή πολιτικό που επεδίωκε τον διάλογο με τους δημοσιογράφους, όπως άλλωστε το έπραττε ήδη και στη Βουλή, αφανάτιστο και χωρίς κομματικές παρωπίδες. Εκείνο, πάντως, που διεπίστωσα από την πρώτη στιγμή ήταν ότι ο Πεπονής ήταν ερωτευμένος με την ενέργεια, ενώ για την ετέρα αρμοδιότητά του, τη βιομηχανία δεν παθιαζόταν. Όπως μου έχει διηγηθεί, στο φυσικό αέριο τον μύησαν, κατά την πρώτη και σύντομη θητεία του στο υπουργείο Ενέργειας και Βιομηχανίας, δύο εκλεκτοί συνεργάτες του, η χημικός Κούλα Δούκα (πρόεδρος της ΔΕΠΑ επί κυβέρνησης Ζολώτα το 1991) και ο μηχανικός Γιάννης Σαμουηλίδης που τώρα είναι στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες και τότε άρχισαν κάποιες ενέργειες, που σταμάτησαν όταν στο υπουργείο τον διαδέχθηκαν ο Θ. Κουλουμπής και η Βάσω Παπανδρέου.
«Η δεύτερη θητεία μου στο υπουργείο Βιομηχανίας - Ενέργειας που άρχισε στα τέλη του 1986, συνεχίζει ο κ. Πεπονής, με βρήκε με εμπεδωμένη την πεποίθηση για τη σκοπιμότητα να εισαχθεί το φυσικό αέριο στο ενεργειακό μας ισοζύγιο. Από το 1982, είχαν περάσει 4 χρόνια. Έπρεπε, λοιπόν, να προχωρήσουμε με γρήγορους ρυθμούς, αλλά επίσης με μελετημένο προγραμματισμό και προσεκτικές μεθοδεύσεις.
Το ΚΥΣΥΜ, υπό την προεδρία του Ανδρέα Παπανδρέου, αποδέχθηκε την αιτιολογημένη εισήγηση και αποφάσισε την εισαγωγή του φυσικού αερίου στις 26 Μαΐου του 1987. Λίγες εβδομάδες ύστερα με τον Κ. Παπασπυρίδη διαπραγματευόμασταν στο Αλγέρι τη συμφωνία προμήθειας του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη κατάσταση. Μόλις δέκα ημέρες μετά, με τους Γ. Σαμουηλίδη, Ν. Βασιλάκο, Χρ. Τσιάμη και Γ. Στουρνάρα, διαπραγματευόμασταν στη Μόσχα με τον κύριο προμηθευτή, που ήταν η τότε Σοβιετική Ένωση. Η διακρατική συμφωνία με τη Σοβιετική Ένωση υπογράφτηκε στην Αθήνα αρχές Οκτωβρίου του 1987. Η σύμβαση για το αλγερινό αέριο και αυτή ουσιαστικά διακρατική, υπογράφτηκε επίσης στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1988.
Οι λεπτομερείς όροι παροχής του φυσικού αερίου από τον κύριο προμηθευτή τη Σοβιετική Ένωση, όπως και οι τιμές αποτέλεσαν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Συγκεντρώναμε πληροφορίες για τους όρους διακρατικών και άλλων συμφωνιών που είχαν προηγηθεί. Έπειτα από διαπραγματεύσεις δύσκολες, με άμεσο διαπραγματευτή τον Κ. Παπασπυρίδη αυτή η σύμβαση υπογράφτηκε τον Ιούλιο του 1988. Πετύχαμε τη χαμηλότερη τιμή, 19,5 δολάρια ανά μονάδα μέτρησης. Μέσα σε 14 μήνες είχαν ολοκληρωθεί επίπονες διαπραγματεύσεις και η υπογραφή όλου του αναγκαίου πλέγματος διακρατικών συμβάσεων».
Πιέσεις
Εκείνο που λείπει από τη διήγηση αυτή του κ. Αν. Πεπονή και το οποίο γνωρίζω από το ρεπορτάζ είναι οι ασφυκτικές πιέσεις που δέχθηκε και ο ίδιος και φυσικά και ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, για να μην προχωρήσει η συμφωνία με τη Σοβιετική Ένωση. Από τον θάνατο του Μπρέζνιεφ είχαν περάσει το 1987 πέντε ολόκληρα χρόνια και στη Μόσχα το τιμόνι το κρατούσε ο μοιραίος Γκορμπατσόφ. Παρά ταύτα ο Ψυχρός Πόλεμος επέμενε και ο τότε Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα κ. Ρόμπερτ Κίλι κάθε τρεις και λίγο ήταν στο υπουργείο Βιομηχανίας και Ενέργειας και ερωτούσε τον κ. Πεπονή: «Μα είναι δυνατόν να δεσμευθείτε με συμφωνία προμηθείας αργού από τη Σοβιετική Ένωση;». «Γιατί όχι, απαντούσε ο Έλληνας υπουργός, αν αυτό εξυπηρετεί τα εθνικά μας συμφέροντα. Γιατί οι Τούρκοι προμηθεύονται εδώ και χρόνια αέριο;». «Μα οι Τούρκοι δεν είναι παραδοσιακοί και πιστοί σύμμαχοι όπως εσείς!», αντέτεινε ο Κίλι.
Επειδή ο Κίλι το είχε παρακάνει, ο Ανδρέας, στον οποίο βέβαια ο Αμερικανός πρεσβευτής ήταν πιο διακριτικός, συμβούλεψε τον Πεπονή: «Όταν ξανάρθει στο γραφείο σου να του πεις ότι συνεννοήθηκες μαζί μου και είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε προτάσεις αμερικανικών εταιρειών για αέριο παραδοτέο στα σύνορά μας!». Περιττό να προσθέσω βέβαια ότι τα παράπονα και η γκρίνια του Αμερικανού πρέσβη σταμάτησαν! Αντίθετη ήταν για τους ίδιους λόγους και η ΕΟΚ που κι αυτή δεν ήθελε εξάρτηση από τη Σοβιετική Ένωση. Ο Ανδρέας την αγνόησε και δικαιώθηκε όταν το 1991 οι Βρυξέλλες ήραν την απαγόρευση!
Η διακρατική συμφωνία με τη Σοβιετική Ένωση ήταν μια πολύ σημαντική πράξη της τότε κυβέρνησης και υπογράμμιζε την ανεξαρτησία της εξωτερικής μας πολιτικής και είναι αποδεικτικό ότι όταν η σχετική σύμβαση κατετέθη στη Βουλή υπερψηφίσθηκε από όλα τα κόμματα.
Ευθύς μετά την ψήφιση ο κ. Πεπονής έβαλε αμέσως μπροστά την εκτέλεση του έργου. Όπως μου διηγείται:
Τοπογραφικά
«Παρακολουθούσαμε την πρόοδο εβδομάδα προς εβδομάδα. Προχωρήσαμε στη χάραξη επί χάρτου του κεντρικού αγωγού από τον Βορρά προς Νότο, αναθέσαμε την εκπόνηση των αναγκαίων τοπογραφικών από μεγαλύτερη σε μικρότερη κλίμακα, αναζητήσαμε και επιλέξαμε τους κατάλληλους ξένους συμβούλους για τεχνικές και εμπορικές πτυχές του έργου.
Σημαντικό βήμα ήταν και η εξεύρεση του κατάλληλου σημείου για τις εγκαταστάσεις επαναφοράς του υγροποιημένου αερίου που έφθανε από την Αλγερία στη φυσική του κατάσταση, της αποθήκευσής του και της διοχέτευσης για μεταφορά. Ο κ. Χρ. Βερελής μού εισηγήθηκε τη νησίδα Ρεβυθούσα στον κόλπο των Μεγάρων. Προχωρούσαμε παρά τις αντιδράσεις, αποδείχθηκε μια εύστοχη επιλογή».
Όπως όλα τα μεγάλα έργα, έτσι και η εισαγωγή του φυσικού αερίου ολοκληρώθηκε στα επόμενα χρόνια με τη συνέχιση των έργων από τους επόμενους υπουργούς και τις επόμενες κυβερνήσεις. Το πρώτο ρωσικό αέριο έφθασε στη Θεσσαλονίκη το 1996, δικαιώνοντας την πρωτοποριακή πρωτοβουλία Πεπονή, ο οποίος πιστεύοντας πάντοτε σε μια ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον ήταν και ο υπουργός που ίδρυσε το 1987 το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/03/2008)