Από την πρώτη ημέρα των πολεμικών επιχειρήσεων έγινε αισθητός ο τεράστιος κινδύνος για την ασφάλεια των ναυτικών και των πλοίων, που πλέουν, βρίσκονται σε αγκυροβόλια, η λιμένες στην περιοχή στο βόρειο τμήμα του Ευξείνου Πόντου και της Αζοφικής Θάλασσας.
Σύμφωνα με τις αναφορές ναυτιλιακών εταιρειών, που είδαν το φώς της δημοσιότητας, πέντε εμπορικά πλοία έχουν μέχρι τώρα υποστεί ζημιές από πυρά, που δέχθηκαν κοντά στις ακτές της Ουκρανίας, ένα πλοίο με σημαία Εσθονίας έχει βυθισθεί, ένας ναυτικός έχασε τη ζωή του και άλλοι τραυματίστηκαν σε πλοίο του Μπαγκλαντές.
Ο αριθμός των πλοίων στην περιοχή, που επηρεάζονται από τον πόλεμο, σύμφωνα με το Διεθνές Επιμελητήριο Ναυτιλίας (International Chamber of Commerce) είναι μεταξύ 90 και 140 με συνθέσεις πληρωμάτων 16 έως 24 ναυτικούς.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής υπήρχαν ανάμεσά τους κατά την έναρξη του πολέμου 100 Έλληνες ναυτικοί σε 13 υπό Ελληνική σημαία πλοία και άλλοι 19 σε 5 Ελληνόκτητα πλοία.
Πολλά από τα πλοία είναι εγκλωβισμένα στους λιμένες της Ουκρανίας, που είναι αποκλεισμένοι από το Ρωσικό πολεμικό ναυτικό.
Η κρίσιμη αυτή κατάσταση οδήγησε το Συμβούλιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών ( International Maritime Organisation, IMO) σε έκτακτη συνεδρίασή του να εκδώσει ψήφισμα με το οποίο καλεί τη Ρωσική Ομοσπονδία να σταματήσει τις παράνομες, όπως τις χαρακτηρίζει ενέργειές της έναντι των εμπορικών πλοίων και συγχρόνως να δημιουργήσει
Επειγόντως ένα ασφαλή θαλάσσιο διάδρομο για την εκκένωση των ναυτικών και των πλοίων από τις περιοχές υψηλού κινδύνου στον Εύξεινο Πόντο και στην Αζοφική Θάλασσα.
Δυστυχώς μέχρι του χρόνου συγγραφής του παρόντος δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση από Ρωσικής πλευράς.
Ο πόλεμος αυτός όμως έχει εγκλωβίσει μεγάλο αριθμό Ουκρανών και Ρώσων ναυτικών, που είναι ναυτολογημένοι σε ποντοπόρα πλοία ανά την υφήλιο, πολλά από τα οποία είναι Ελληνικών συμφερόντων.
Οι ναυτικοί αυτοί δεν μπορούν να επιστρέψουν στις εστίες μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας λόγω του εμπολέμου αλλά και της απαγόρευσης πτήσεων από πολλές περιοχές της υφηλίου προς την Ουκρανία και τη Ρωσία.
Η εξέλιξη αυτή επιτείνει τις δυσκολίες , που αντιμετωπίζει η διεθνής ναυτιλιακή κοινότητα στη παλιννόστηση των ναυτικών εξαιτίας της πανδημίας του Covid με αρνητικές συνέπειες για την υγεία τους αλλά και την εύρυθμη λειτουργία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων.
Οι παραπάνω αρνητικές εξελίξεις για τους ναυτικούς αναπόφευκτα πλήττουν την εικόνα του ναυτικού επαγγέλματος σε μια εποχή, που οι παραδοσιακές ναυτιλίες αντιμετωπίζουν προβλήματα στην προσέλκυση νέων στο ναυτικό επάγγελμα.
Η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Ουκρανία είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη διακοπή της μεταφοράς σιτηρών μέσω θαλάσσης από την περιοχή του Ευξείνου Πόντου λόγω του αποκλεισμού των λιμένων της Ουκρανίας και το πάγωμα των Ρωσικών εξαγωγών σε αυτά τα αγαθά.
Είναι γνωστό, ότι οι δύο αυτές χώρες καλύπτουν με τις εξαγωγές τους μεγάλα ποσοστά της παγκόσμιας κατανάλωσης σιτηρών: 53% σε ελαιούχους σπόρους, 27% σε σιτάρι, 23% σε κριθάρι και 14% σε καλαμπόκι.
Επιπρόσθετα, συνεχίζεται η αβεβαιότητα σχετικά με τις εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και βασικών μετάλλων από τη Ρωσία, που είναι από του μεγαλύτερους παραγωγούς τους παγκοσμίως.
Ο αντίκτυπος στις τιμές αυτών των προϊόντων είναι πλέον ορατός, ενώ οι εισαγωγείς μετατοπίζουν τη ζήτηση σε εναλλακτικές εξαγωγικές προελεύσεις
και συνεπώς τον επαναπροσδιορισμό δρομολογίων των πλοίων ξηρού φορτίου.
Συγχρόνως, η εκτίναξη της τιμής του αργού πετρελαίου έχει αυξήσει αντίστοιχα το κόστος των ναυτιλιακών καυσίμων, που μεταφράζεται
σε αυξημένο κόστος μεταφοράς επιβατών και προϊόντων.
Το κόστος μεταφοράς επιβαρύνεται και από τη νέα αναστάτωση στις εφοδιαστικές αλυσίδες από τις πρόσφατες γεωπολιτικές αναταραχές, σε συνέχεια εκείνων από την πανδημία του Covid, αλλά και τις κυρώσεις των Δυτικών χωρών στη Ρωσία: Σε πολλούς λιμένες της Ευρώπης παρατηρούνται καθυστερήσεις στις αποστολές φορτίων και συσσώρευση εμπορευματοκιβωτίων, ενώ ορισμένες εταιρείες τακτικών γραμμών έχουν ακυρώσει τα δρομολόγιά τους προς Ρωσικούς προορισμούς.
Η αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων σε συνδυασμό με την πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου επιδρούν αναπόφευκτα αρνητικά στους ρυθμούς ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και κατά προέκταση στο μεταφορικό έργο της ναυτιλίας.
Σε πρόσφατη μελέτη του το Δ.Ν.Τ. εκτιμά ότι με τις παρούσες συνθήκες θα υπάρξει μια μείωση των ρυθμών ανάπτυξης, αλλά θα αποφευχθεί η ύφεση.
Η αβεβαιότητα όμως παραμένει για το τι θα συμβεί στην παγκόσμια οικονομία εάν δεν σταματήσει σύντομα ο πόλεμος και δεν αρθούν οι κυρώσεις των Δυτικών κρατών στη Ρωσία, ή αντίθετα αυτές επεκταθούν σε επιπρόσθετα μέτρα.
Ήδη το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς έχουν περιλάβει στις κυρώσεις τους και τα υπό Ρωσική σημαία εμπορικά πλοία καθώς και εκείνα, που άμεσα, ή έμμεσα συνδέονται με Ρωσικά συμφέροντα.
Παρόμοια πρόταση έχει συζητηθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης με πρωτοβουλία της Ισπανίας και της Λιθουανίας, χωρίς να έχει ληφθεί ακόμα καμία απόφαση.
Στην περίπτωση, που ληφθεί τέτοια απόφαση θα δημιουργηθούν περισσότερες δυσλειτουργίες στις εφοδιαστικές αλυσίδες στη Ευρώπη δεδομένου ότι πολλά πλοία, που ενεργοποιούνται στο εξωτερικό της εμπόριο είναι μεν με σημαίες τρίτων χωρών αλλά συνδέονται όμως με Ρωσικά συμφέροντα.
Το βέβαιο είναι ότι η ναυτιλιακή κοινότητα καλείται πλέον να προσαρμοσθεί σε άρδην μεταβαλλόμενες συνθήκες στο παγκόσμιο εμπόριο και τις θαλάσσιες μεταφορές. Συγχρόνως, έχει να αντιμετωπίσει εξαιτίας των κυρώσεων της Δύσης ένα ακόμη πιο πολύπλοκο ρυθμιστικό πλαίσιο στο μεταφορικό της έργο.
* τ. Βουλευτής Επικρατείας/ τ.Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ναυτιλίας
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")