Στα χρόνια της ρωμαϊκής ακμής οι μεγάλοι πολιτισμοί της Ασίας (Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία κλπ.) αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας οικονομίας, αφήνοντας ένα 10% για τον Ρωμαϊκό Κόσμο, την πλούσια Μεσόγειο. Δεκαπέντε περίπου αιώνες αργότερα, στα 1500 μ.Χ., στην πρώτη αφύπνιση αυτού που αργότερα θα γινόταν ο καπιταλισμός, η Ασία συγκέντρωνε πάνω από 55% του παγκόσμιου πλούτου έναντι λιγότερο του 10% του υπό διαμόρφωση Δυτικού Κόσμου.
Αυτή η διαχρονική σταθερά στην γεωγραφική κατανομή του πλούτου διαταράχτηκε δυναμικά με την είσοδο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής στο ιστορικό προσκήνιο. Η δυναμική του νέου συστήματος έδωσε τρομερή ώθηση στις ζώνες που αποτέλεσαν το λίκνο του: εδώ γεννήθηκε ο λεγόμενος Δυτικός Κόσμος και ξεκίνησε η παγκόσμια κυριαρχία του. Στα 1820, στην αυγή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, η Ασία εξακολουθούσε να διατηρεί το 55% του παγκόσμιου πλούτου και ο Δυτικός Κόσμος περίπου το 16%. Πενήντα μόλις χρόνια αργότερα, στα 1870, οι ισορροπίες είχαν δραματικά ανατραπεί: ο Δυτικός Κόσμος ξεπερνούσε πλέον το 35% της παγκόσμιας οικονομίας, αφήνοντας πίσω την Ασία στο 30%.
Ο δια του καπιταλισμού θρίαμβος του Δυτικού Κόσμου γνώρισε στη συνέχεια δύο “αιχμές”. Η πρώτη ήταν ευρωπαϊκή. Στα 1913, στις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Δυτικός Κόσμος αντιπροσώπευε το 45-50% της παγκόσμιας οικονομίας με την μερίδα του λέοντος στη Δυτική Ευρώπη (περισσότερο από 25%). Το μερίδιο της Ασίας είχε συρρικνωθεί σε λιγότερο από 20%.
Η Δυτική παρένθεση στο απόγειο
Στα 1950, μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, η κυριαρχία του Δυτικού Κόσμου μεσουρανούσε ακόμα, μόνο που αυτή τη φορά ο απόλυτος κυρίαρχος ήταν οι ΗΠΑ. Η Δύση αντιπροσώπευε περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας οικονομίας (30% μόνες τους οι ΗΠΑ), ενώ η Ασία γνώριζε το ιστορικό της χαμηλό, μόλις 12% της παγκόσμιας οικονομίας. Η Σοβιετική Ένωση και ο Ανατολικός Συνασπισμός ποτέ, στην σύντομη ιστορία τους, δεν αντιπροσώπευαν ένα ανταγωνιστικό –στην παγκόσμια κλίμακα– οικονομικό μέγεθος. Αυτό φυσικά είχε πολιτικές επιπτώσεις και στον Ψυχρό Πόλεμο. Πρόκειται, όμως, για μια μεγάλη συζήτηση που θα μας απασχολήσει ίσως άλλη φορά.
Αμέσως μετά, οι ισορροπίες άρχισαν να μεταβάλλονται σε δύο ταυτόχρονα παραμέτρους. Η πρώτη ήταν η άνοδος των μεριδίων της Ασίας στο παγκόσμιο οικονομικό χώρο και η δεύτερη, εξίσου σημαντική, η άνοδος του μεριδίου νέων οικονομικών δυνάμεων, πρώτα στη Λατινική Αμερική, αργότερα σε κάθε ήπειρο. Στα 1980, μετά την ολοκλήρωση της αποαποικιοποίησης, το μερίδιο της Ασίας άγγιζε το 20% (το 9% ανήκε στην Ιαπωνία) και αυτό του Δυτικού Κόσμου το 40%.
(η συνέχεια στο slpress.gr)
*Ο Γιώργος Μαργαρίτης διδάσκει από το 1985 σύγχρονη ιστορία. Σήμερα είναι διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος «Πολιτική Ιστορία, Πόλεμος και Στρατηγικές Σπουδές» στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.