συμπεριλαμβανομένης της στενότερης συνεργασίας με την Ουγγαρία, σε μια προσπάθεια να μειώσει την εξάρτησή του από τη Ρωσία, όπως τόνισε ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς
«Είναι τρελό που δεν σκεφτήκαμε να συνδεθούμε ο ένας με τον άλλον και να φτιάξουμε αυτό το δίκτυο υποδομής στο παρελθόν», δήλωσε ο Βούτσιτς. «Δεν είχαμε τη συνήθεια των πολέμων στην Ευρώπη, αλλά τώρα είναι διαφορετικά. Σχεδόν όλα άλλαξαν. Γι' αυτό βιαζόμαστε».
Όπως σημειώνουν οι Financial Times, η απόκτηση από τη Μόσχα σερβικών επιχειρήσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου και διυλιστηρίων πετρελαίου και η πιο πρόσφατη αποτυχία του Βελιγραδίου να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμες εναλλακτικές προμήθειες έχουν αφήσει εκτεθειμένη τη χώρα καθώς η ΕΕ έθεσε στο στόχαστρο των κυρώσεων τον ρωσικό ενεργειακό τομέα μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.
Τα τελευταία χρόνια η Σερβία εισήγε όλο το φυσικό αέριο και μέχρι το ήμισυ του πετρελαίου που καταναλώνει από τη Ρωσία. Ωστόσο, από τον Δεκέμβριο, λόγω των κυρώσεων της ΕΕ, η Κροατία θα απαγορεύεται να μεταφέρει ρωσικά φορτία πετρελαίου στη Σερβία. Και εάν οι Βρυξέλλες ακυρώσουν την εξαίρεση απαγόρευσης ιδιοκτησίας από μέρους των Ρώσων για την βασική κρατική εταιρεία πετρελαίου της Σερβίας, τη NIS, αυτή δεν θα επιτρέπεται στο εξής να συναλλάσσεται με οντότητες της ΕΕ. Μία τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε σε τερματισμό των δραστηριοτήτων της καθώς λαμβάνει το σύνολο του πετρελαίου που χρησιμοποιεί από τον αγωγό Adria, που ξεκινά από την Κροατία.
Σύμφωνα με τρεις πηγές με γνώση της κατάστασης, τις οποίες επικαλούνται οι FinanciAL Times, πολλοί φορείς, συμπεριλαμβανομένης της σερβικής κυβέρνησης και της ουγγρικής εταιρείας ενέργειας MOL εξετάζουν το ενδεχόμενο να αγοράσει το μερίδιο ελέγχου της NIS από την Gazpromneft, αν και οι συνομιλίες για πώληση έχουν σταματήσει. Η MOL αρνήθηκε να σχολιάσει σε σχετικό ερώτημα των FT.
Προς το παρόν, η NIS μπορεί να λειτουργεί κανονικά επειδή τα διυλιστήρια της έχουν ανακαινιστεί για τη διαχείριση πετρελαίου από το Ιράκ και άλλες χώρες και λόγω της εξαίρεσης του Βελιγραδίου από τις κυρώσεις της ΕΕ προς ρωσικές εταιρείες. Ωστόσο, ο Βούτσιτς υπογράμμισε ότι η Σερβία, η οποία είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, οφείλει να εξετάσει «όλες τις πιθανότητες», συμπεριλαμβανομένης της ανάληψης του ελέγχου της NIS και της προμήθειας εναλλακτικών προμηθειών. «Εάν υπάρξουν κι άλλες κυρώσεις σε επιχειρήσεις ρωσικής ιδιοκτησίας, αυτό θα είναι τεράστιο πρόβλημα για εμάς», είπε ο Βούτσιτς στους Financial Times. «Θα πρέπει να δράσουμε ούτως ή άλλως». . . πρέπει να εξασφαλίσουμε αρκετό πετρέλαιο και φυσικό αέριο για το λαό μας». Και πρόσθεσε: «Αν κανείς δεν θέλει να συνεργαστεί με το NIS». . . τότε θα δράσουμε, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει μέχρι στιγμής».
Όπως τονίζουν διάφοροι αναλυτές, ο Βούτσιτς κάνει προσεκτικές κινήσεις γιατί θέλει να αποφύγει την αντιπαράθεση τη στιγμή που η χώρα του βασίζεται στις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, έναν παραδοσιακό σύμμαχο της Σερβίας – κι ενώ φαίνεται να αναζωπυρώνεται η κρίση στις σχέσεις του Βελιγραδίου με την Πρίστινα λόγω της προκλητικής στάσης των αλβανικών αρχών του Κοσόβου. Ο Βουκ Βουκσάνοβιτς, ερευνητής στο Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας του Βελιγραδίου, σημειώνει ότι μόνο δραστικές συνθήκες όπως η διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου ή οι διευρυμένες ευρωπαϊκές κυρώσεις θα προκαλέσουν μια εχθρική εξαγορά της NIS.
Έχοντας σχηματίσει νέα κυβέρνηση μόλις τον περασμένο μήνα, μετά τη νίκη του στις εκλογές του Απριλίου, ο Βούτσιτς έχει εξαγγείλει δαπάνες περίπου 2 δισ. ευρώ ετησίως για την αναβάθμιση της ενεργειακής υποδομής της Σερβίας, συμπεριλαμβανομένων νέων διασυνδέσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τα Σκόπια και πιθανώς και το Μαυροβούνιο.
Ήδη ο Σέρβος πρωθυπουργός είχε συνομιλίες με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν τον περασμένο μήνα με στόχο την ενίσχυση των ενεργειακών δεσμών των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ενός αγωγού πετρελαίου για τη σύνδεση της Σερβίας με το δίκτυο της Ουγγαρίας και τη έναρξη συνεργασίας στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Η Σερβία θα ήθελε να αποκτήσει το 10-15 τοις εκατό του πυρηνικού σταθμού της Ουγγαρίας Paks, όπου βρίσκονται υπό κατασκευή δύο νέα συγκροτήματα αντιδραστήρων. Η ρωσική κρατική Rosatom προμηθεύει καύσιμα στο Paks και κατασκευάζει τους νέους αντιδραστήρες της, αλλά δεν υπόκειται σε κυρώσεις της Δύσης. Το σχέδιο θα μπορούσε να δώσει στη Σερβία πρόσβαση σε έως και 600 MW δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τον Paks, αν και ο Βούτσιτς ανέφερε ότι δεν υπάρχει ακόμη τελική απόφαση για το θέμα. Σε αντάλλαγμα, η Ουγγαρία θα αποκτούσε παρόμοιο μερίδιο στην εθνική εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας της Σερβίας, της οποίας τα υδροηλεκτρικά φράγματα εισφέρουν περίπου το ένα τέταρτο της ισχύος της χώρας. «Έχουμε πλήρη εμπιστοσύνη στην Ουγγαρία ως χώρα και [σε] αυτό το είδος ενεργειακής συμμαχίας», τόνισε ο Βούτσιτς.
Η αναποτελεσματική οικονομία της Σερβίας την αφήνει ευάλωτη σε διαταραχές των ενεργειακών ροών, είπε ο Αλεκσάνταρ Ματσούρα, ειδικός σε θέματα ενέργειας στο Ίδρυμα ΑΠΕ του Βελιγραδίου, μιλώντας σε συνέδριο την περασμένη εβδομάδα. «Η Σερβία χρειάζεται τρεις φορές περισσότερη ενέργεια για να παράγει το ίδιο ΑΕΠ με τον μέσο όρο της ΕΕ», είπε ο Ματσούρα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον πρόεδρο της χώρας, ο διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου με τη Βουλγαρία θα τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του επόμενου χειμώνα, προσθέτοντας χωρητικότητα για εισαγωγή 1,8 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως, ποσότητα που ισοδυναμεί με περίπου το ήμισυ της ετήσιας κατανάλωσης της χώρας.
Το Βελιγράδι βρίσκεται επίσης σε συνομιλίες με το Αζερμπαϊτζάν για παραλαβή ποσοτήτων φυσικού αερίου από το επόμενο έτος. Σύμφωνα με τον Βούτσιτς , «με άλλον έναν αγωγό προς τη Βόρεια Μακεδονία, μπορούμε να συνδεθούμε με τους αγωγούς Trans-Adriatic και Trans-Anatolian [που μεταφέρουν αέριο από το Αζερμπαϊτζάν], καθώς και με τερματικούς σταθμούς LNG στην Ελλάδα. Όλα αυτά είναι μέρος της πολιτικής μα για διαφοροποίησή πηγών».