«Eχω έτοιμη όλη την ομάδα μου στην άλλη άκρη του τηλεφώνου μου, είναι υπερήρωες της Marvel», είπε στους FT, ο τεχνικός συντήρησης στην DTEK, τη μεγαλύτερη ιδιωτική ενεργειακή εταιρεία της Ουκρανίας. «Είναι δουλειά μας να φέρουμε φως στους ανθρώπους, κάνοντας το αδύνατο».
Τους τελευταίους τρεις μήνες, από τότε που οι ουκρανικές αντεπιθέσεις απώθησαν τις χερσαίες δυνάμεις της Ρωσίας στα βορειοανατολικά και νότια, η Μόσχα άνοιξε ένα θανατηφόρο δεύτερο μέτωπο:ανελέητες επιθέσεις με πυραύλους κρουζ και drones που στοχεύουν να καταστρέψουν το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας και να βυθίσουν εκατομμύρια αμάχους στο παγωμένο χειμωνιάτικο σκοτάδι.
Ο στρατηγός Valery Zaluzhnyi, διοικητής των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, προειδοποίησε σε συνέντευξή του στο The Economist τον Δεκέμβριο ότι η καταστροφή του ηλεκτρικού δικτύου θα μπορούσε να διαβρώσει το ηθικό του λαού και την ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει να μάχεται. Ένα έντονο κύμα αεροπορικών επιδρομών στις 23 Νοεμβρίου, όταν η Ρωσία απέστειλε 70 πυραύλους κρουζ, οδήγησε ακόμη και σε συνεχόμενα μπλακ άουτ στη γειτονική Μολδαβία, η οποία είναι συνδεδεμένη με το δίκτυο της Ουκρανίας.
«Οι επιθέσεις σχεδιάζονται και υλοποιούνται όχι μόνο από τον ρωσικό στρατό αλλά και από Ρώσους ειδικούς στον τομέα της ενέργειας», δήλωσε ο Volodymyr Kudrytskiy, διευθύνων σύμβουλος της Ukrenergo, της κρατικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας.
Οι Ρώσοι τεχνικοί γνώριζαν το ενεργειακό δίκτυο της Ουκρανίας «σαν την παλάμη τους» επειδή ήταν συνδεδεμένο με το σύστημα της χώρας τους πριν από την εισβολή του περασμένου Φεβρουαρίου, είπε ο Kudrytskiy. Ωστόσο, οι Ουκρανοί τεχνικοί κατανοούν τώρα καλύτερα τη ρωσική στρατηγική και θα μπορούσαν να λάβουν μέτρα «που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των συνεπειών» των επιθέσεων, πρόσθεσε.
Ουκρανοί αξιωματούχοι λένε ότι η Ρωσία συνεχίζει μια συστηματική εκστρατεία, επικεντρωμένη στην καταστροφή των μετασχηματιστών που βρίσκονται σε βασικούς κόμβους του συστήματος διανομής του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, αντί των ίδιων των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.
Στόχος ήταν να χωριστεί το δίκτυο σε απομονωμένα «νησιά» και να αποτραπεί η ροή ρεύματος μεταξύ περιοχών, είπαν ειδικοί στον τομέα της ενέργειας. Μεγάλο μέρος της παραγωγικής ικανότητας της χώρας βρίσκεται στα δυτικά και ταξιδεύει μέσω γραμμών υψηλής τάσης για να φτάσει στο κέντρο και στα ανατολικά.
«Όλος ο εξοπλισμός βρίσκεται στην ύπαιθρο, επομένως είναι πολύ εύκολο να χτυπηθεί», δήλωσε ο Maxim Timchenko, διευθύνων σύμβουλος της DTEK. «Εάν υπάρξει άμεσο χτύπημα, δεν υπάρχει πιθανότητα να σωθεί ο εξοπλισμός».
Η διατήρηση του συστήματος καθώς μπαίνει ο χειμώνας έχει μετατραπεί σε αγώνα ενάντια στον χρόνο για την Ουκρανία και τους δυτικούς συμμάχους της. Το πρώτο βήμα ήταν η προστασία 50 κρίσιμων τοποθεσιών με συστήματα αεράμυνας που παρέχονται από τη Δύση, όπως πύραυλοι εδάφους-αέρος Nasams.
Η στρατηγική αυτή αποτελεί ουσιαστικά ένα συμβιβασμό, καθώς οι πόροι θα μπορούσαν διαφορετικά να αναπτυχθούν για την προστασία των στρατευμάτων στην πρώτη γραμμή. Ως εκ τούτου, έχουν χρησιμοποιηθεί και παλαιότερες προσεγγίσεις τύπου δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όπως η χρήση πολυβόλων για την κατάρριψη drones που εντοπίζονται στον νυχτερινό ουρανό με προβολείς. «Είναι ένα απλό αμυντικό σύστημα, αλλά μπορεί να είναι αποτελεσματικό ενάντια στα drones που πετούν αργά», είπε ένας Ουκρανός σύμβουλος άμυνας.
Το δεύτερο σκέλος της στρατηγικής της Ουκρανίας είναι η πρόβλεψη των επιθέσεων και η απόκτηση εμπειρίας από αυτές που πετυχαίνουν. Στελέχη του κλάδου πραγματοποιούν καθημερινές βιντεοκλήσεις με το υπουργείο Ενέργειας και άλλους ομολόγους της κυβέρνησης για να ενημερώνονται για την ταχέως εξελισσόμενη σύγκρουση.
Για να μειωθεί η ευπάθεια του συστήματος, η περίοδος χάριτος έως και 60 λεπτών που παρέχεται από τα συστήματα προειδοποίησης της Ουκρανίας χρησιμοποιείται για την απενεργοποίηση του συστήματος με προσωρινές διακοπές ρεύματος, είπε ο Timchenko. Εάν περάσουν κάποιοι πύραυλοι, «προσαρμόζουμε το σύστημα και την αεράμυνα». . . ώστε να είμαστε πιο προστατευμένοι».
Η τρίτη διάσταση είναι η επισκευή. Μεγάλο μέρος του δικτύου της Ουκρανίας χρησιμοποιεί το παλιό σοβιετικό σύστημα. Αυτό λειτουργεί σε υψηλότερες τάσεις από αυτές της ΕΕ, καθιστώντας το ασυμβίβαστο με πολύ δυτικό εξοπλισμό, ο οποίος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντικατάσταση κατεστραμμένου εξοπλισμού.
Οι ελλείψεις είναι πιο σοβαρές με μετασχηματιστές 750 kV, που ζυγίζουν έως και 200 τόνους ο καθένας. Αν και ορισμένα ανταλλακτικά έχουν προέλθει από πρώην κομμουνιστικές χώρες όπως η Λιθουανία, τα περισσότερα από αυτά που καταστράφηκαν και πρέπει να ξαναφτιαχτούν.
«Για τους πρώτους οκτώ μήνες του πολέμου, η Ουκρανία δεν υπέφερε τόσο πολύ καθώς είχαμε ένα μεγάλο απόθεμα [εφεδρικών] μετασχηματιστών», είπε ο Kudrytskiy. «Τώρα είναι μια κρίσιμη ανάγκη».
Πάνω από το 40% της ενεργειακής υποδομής της χώρας έχει υποστεί ζημιές από τις ρωσικές επιθέσεις. Ωστόσο, παρά τα μπλακ άουτ, οι μηχανικοί της Ουκρανίας έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα ικανοί στην παροχή ισχύος γύρω από μέρη του δικτύου με ειδικές ανάγκες.
Τη νύχτα, εκείνα τα εστιατόρια του Κιέβου που παραμένουν ανοιχτά ρίχνουν λίμνες φωτός στους σκοτεινούς δρόμους. Ορισμένοι βιομηχανικοί χρήστες στο κέντρο της χώρας, όπως η παραγωγός σιδηρομεταλλεύματος Ferrexpo, έχουν έστω και εν μέρει επανεκκινήσει την παραγωγή.
«Έχω εντυπωσιαστεί από το πώς η χώρα μπόρεσε να διατηρήσει το σύστημα σε λειτουργία», δήλωσε ο Denys Sakva, ενεργειακός αναλυτής στο Dragon Capital με έδρα το Κίεβο, σε εταιρεία mangement.
Ωστόσο, μετά από έναν ήπιο Δεκέμβριο, οι θερμοκρασίες πέφτουν κατακόρυφα. Την Παρασκευή, η Ukrenergo έκανε έκκληση στους πολίτες να εξοικονομήσουν ηλεκτρική ενέργεια. Με τρεις μήνες να απομένουν μέχρι να τελειώσει επίσημα ο χειμώνας την 1η Απριλίου, η κυβέρνηση είπε ότι ενδέχεται να αποκατασταθούν οι έκτακτες διακοπές ρεύματος.
Εν τω μεταξύ, η Μόσχα συνεχίζει να προσαρμόζει τη στρατηγική της. Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy προειδοποίησε ότι η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει σμήνη drones για να «εξαντλήσει» την αεροπορική άμυνα της Ουκρανίας και θα μπορούσε επίσης να μετατοπίσει τοποθεσίες εκτόξευσης για να παρακάμψει τις καθιερωμένες αμυντικές γραμμές. Οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν προειδοποιήσει ότι το Ιράν θα μπορούσε να προμηθεύσει τη Ρωσία με βαλλιστικούς πυραύλους και περισσότερα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed για να αναπληρώσει τα εξαντλημένα αποθέματα όπλων ακριβείας της Μόσχας.
«Το ηλεκτρικό δίκτυο είναι σαν ένα σώμα: τα πάντα είναι αλληλένδετα και αν ένα μέρος καταστραφεί αυτό γίνεται αισθητό παντού», είπε ο Τουίντα. «Δεν φοβάμαι, αλλά γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπίσω όλη τη ζημιά».