Σε πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή με θέμα την ενέργεια και τον ρόλο του πετρελαίου, («Ανιχνεύσεις» του Παντελή Σαββίδη στην ΕΤ3, 11/06/2008) πολλά ήσαν τα ερωτήματα των τηλεθεατών για τον ρόλο των ΑΠΕ και ιδιαίτερα για το εάν μπορούν να αντικαταστήσουν το πετρέλαιο. Και εάν ναι γιατί κυβερνήσεις και εταιρείες δεν προχωρούν πιο γρήγορα και με πιο θαρραλέα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση;
Πράγματι οι περισσότερες ΑΠΕ προσφέρουν ήδη σήμερα, και μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις με οικονομικά ανταγωνιστικούς όρους, μία εναλλακτική λύση για την παραγωγή και διαχείριση ενέργειας, πλην όμως δεν έχουν την δυνατότητα να αντικαταστήσουν πάραυτα και σε μεγάλο εύρος την μεγαλύτερη χρήση του πετρελαίου που είναι οι μεταφορές, ή τα αυτόνομα συστήματα θέρμανσης και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε την πραγματική διάσταση του ρόλου των ΑΠΕ και τις ουσιατικές δυνατότητες που έχουν για να αντικαταστήσουν άλλες συμβατικές και πεπερασμένες μορφές ενέργειας όπως το πετρέλαιο και τα στερεά καύσιμα θα πρέπει να εξετάσουμε μία προς μία τις μορφές ανανεώσιμης ενέργειας επισημαίνοντας τη δυνατότητα εφαρμογών αλλά και τους περιορισμούς που υπάρχουν.
Στην περίπτωση της ηλιακής ενέργειας έχουμε την μετατροπή της ηλιακής ακτινοβολίας σε θερμική ενέργεια για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσεως, κυρίως μέσω επίπεδων ηλιακών συλλεκτών ενώ με τα φωτοβολταϊκά συστήματα επιτυγχάνουμε τη μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρισμό. Παραγωγή ηλεκτρισμού σε μεγάλη κλίμακα έχουμε και με την αιολική ενέργεια μέσω ανεμογεννητριών που συνήθως τοποθετούνται και λειτουργούν ως μέρος αιολικών πάρκων. Η βιομάζα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης αλλά και καυσίμων κίνησης με τη χρήση υγρών βιοκαυσίμων, ενώ η γεωθερμία προσφέρεται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (ιδίως μέσω των πεδίων υψηλής ενθαλπίας) αλλά και θέρμανσης για οικιακές και γεωργικές εφαρμογές (μέση και χαμηλή ενθαλπία). Ακόμα αναπτύσσονται συστήματα για την εκμετάλλευση των κυμάτων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ενώ μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα καλύπτουν ήδη βασικές ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής σε μεγάλη κλίμακα σε πάρα πολλές χώρες.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η χρήση ΑΠΕ για την κάλυψη βασικών ενεργειακών αναγκών είναι πολύμορφη και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή κατάλληλης ανανεώσιμης πηγής για μία επιτυχημένη και οικονομικά αποδοτική εφαρμογή. Χωρίς αμφιβολία οι ΑΠΕ μπορούν να καλύψουν μεγάλης κλίμακας παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με απευθείας διασύνδεση στα ηλεκτρικά δίκτυα, (π.χ αιολικά πάρκα, Φ/Β εγκαταστάσεις, υδροηλεκτρικά, γεωθερμία, βιομάζα) και προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται σήμερα οι περισσότερες μεγάλες επενδύσεις. Στην περίπτωση της παραγωγής θερμικής ενέργειας οι εφαρμογές τείνουν να είναι πιο αποκεντρωμένες (π.χ θέρμανση νερού χρήσης, θέρμανση και ψύξη κτιρίων) με μεγάλη απήχηση σε οικιακό και εμπορικό επίπεδο.
Τα τελευταία 10 – 15 χρόνια έχει επιτελεσθεί τεράστια πρόοδος στην εμπορικοποίηση των ΑΠΕ όπου έχουν αυξηθεί οι μέσες αποδόσεις διαφόρων τεχνολογιών με ταυτόχρονη μείωση του πραγματικού κόστους. Αυτό έχει επιτρέψει την εντυπωσιακή ανάπτυξη αιολικών κι φωτοβολταϊκών εφαρμογών με περισσότερα από 100 GW εγκατεστημένης ισχύος μόνο από αιολικά και φωτοβολταϊκά τα τελευταία 10 χρόνια. Παρόλα αυτά το ποσοστό συμμετοχής των ΑΠΕ στο παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο (σύμφωνα με τα τελευταία σενάρια του ΙΕΑ) δεν προβλέπεται να ξεπεράσει το 10% το 2030 στην καλύτερη περίπτωση, και αυτό γιατί παράλληλα αυξάνεται ιλιγγιωδώς η ζήτηση ενέργειας σε διεθνές επίπεδο κάτι που δεν επιτρέπει την απρόσκοπτη διείσδυση των ΑΠΕ.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι ενώ η ανάπτυξη και διάδοση των ΑΠΕ προβλέπεται να συνεχισθεί με έντονους ρυθμούς, κάτι που ασφαλώς υποβοηθείται από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, ο ρόλος τους θα είναι υποχρεωτικά μικρός εάν λάβουμε υπ’ όψη το τεράστιο μέγεθος της παγκόσμιας ενεργειακής αγοράς. Οι ΑΠΕ έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο στην ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών των περισσότερων χωρών, τουλάχιστον για τα επόμενα 20 – 25 χρόνια. Αργότερα, και με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει ριζική αναδιάρθρωση και αλλαγή του τρόπου διαβίωσης και των καταναλωτικών συνηθειών τότε οι ΑΠΕ θα μπορέσουν να καλύψουν ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό και ενδεχομένως κάποτε να αντικαταστήσουν πλήρως τους υδρογονάνθρακες.