Σε αντίθεση με το 1973, και αργότερα το 1979, όταν είχαμε μία απότομη αύξηση των τιμών του πετρελαίου, και σαν αποτέλεσμα ακολούθησε μία μεγάλη ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας η σημερινή άνοδος των τιμών υπήρξε σταδιακή, αργόσυρτη με τελική επικράτηση υψηλότερων πραγματικών (δηλ. αποπληθωρισμένων) τιμών.
Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 70 όπου οι τιμές αυξήθηκαν σαν αποτέλεσμα διακοπής της παραγωγής από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου και το embargo του OPEC, η σημερινή άνοδος των τιμών οφείλεται κυρίως στην σταθερή άνοδο της ζήτησης από χώρες με ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως αυτές του BRIC. Στην σημερινή συγκυρία όπου είδαμε τις τιμές να πενταπλασιάζονται σε διάστημα πέντε μόλις ετών ($25 το βαρέλι το 2003 $140 το βαρέλι σήμερα) υπεύθυνοι είναι και άλλοι παράγοντες μεταξύ των οποίων και η γεωπολιτική αστάθεια στη Μ. Ανατολή (βλ. Ιράκ, Ιράν), προβλήματα στην παραγωγή (π.χ Ινδία, Ινδονησία) αλλά και ο τρόπος καθορισμού της τιμής μέσω των διεθνών χρηματιστηρίων. Να θυμίσουμε ότι προ του 1983 οι τιμές καθορίζοντο με ελεύθερη διαπραγμάτευση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Σήμερα υπεισέρχεται ο παράγων κερδοσκοπία πλην όμως εάν δούμε το ιστορικό της πρόσφατης αύξησης θα διαπιστώσουμε ότι ο χρηματιστηριακός προσδιορισμός παίζει μόνο έναν μικρό σχετικά ρόλο. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η κερδοσκοπία επηρεάζει την άνοδο ή κάθοδο των τιμών σε ποσοστό που κυμαίνεται από 5% - 15%. Σε κάθε περίπτωση μακροπρόθεσμα, μετά το 2002, η άνοδος των τιμών του πετρελαίου υπήρξε σταθερά ανοδική.
Με τις τιμές του πετρελαίου να έχουν φθάσει τα $140 το βαρέλι και με τις προβλέψεις των περισσότερων εταιρειών και αναλυτών να ομιλούν για υψηλότερα επίπεδα (πολλοί ομιλούν ακόμη και για $250 το βαρέλι) είναι φανερό ότι έχουμε εισέλθει για καλά στη δίνη μιας νέας ενεργειακής κρίσης. Πέρα από τη ραγδαία αύξηση του κόστους της βενζίνης και των άλλων προϊόντων οι επιπτώσεις και στους άλλους τομείς της οικονομίας αρχίζουν να γίνονται εμφανείς. Αυξάνονται ήδη οι τιμές πολλών ειδών διατροφής, οικοδομικών υλικών και άλλων βιομηχανικών προϊόντων με άμεση επίπτωση στον τιμάριθμο.
Σε αντίθεση με την δεκαετία του ’70 οι υψηλές τιμές πετρελαίου δεν έχουν οδηγήσει σε μία ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας για τον απλούστατο λόγο ότι αυτή εξαρτάται πλέον πολύ λιγότερο από το πετρέλαιο, το οποίο δεν συμμετέχει στον ίδιο υψηλό βαθμό στην βιομηχανική παραγωγή και στις υπηρεσίες. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι η συμμετοχή του πετρελαίου στην παραγωγή μιας μονάδας ΑΕΠ έχει μειωθεί κατά 50% τα τελευταία 35 χρόνια. Επιπλέον, οι κεντρικές τράπεζες με μία πιο μελετημένη εφαρμογή των επιτοκίων μπορούν να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά τον πληθωρισμό.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ακριβό πετρέλαιο ήδη επηρεάζει, και αύριο ακόμη περισσότερο, τον τρόπο ζωής μας. Αυτό σημαίνει περιορισμό στις μετακινήσεις με αυτοκίνητο, στροφή προς αυτοκίνητα μικρότερου κυβισμού (τέρμα στα SUV’s) επιτάχυνση των διαδικασιών για εφαρμογές μεγάλης κλίμακος ΑΠΕ, ανάδειξη εναλλακτικών καυσίμων και αλλαγή του τρόπου ζωής μας γενικότερα, και του μοντέλου εργασίας ιδιαίτερα (π.χ αύξηση του ποσού τηλεργασίας).
Σαν αποτέλεσμα των ενεργειακών κρίσεων του ’70 μειώθηκε εντυπωσιακά η ευρεία χρήση πετρελαίου στην παραγωγή ηλεκτρισμού, με την είσοδο του φυσικού αερίου, του λιθάνθρακα και της πυρηνικής ενέργειας. Η νέα ενεργειακή κρίση που βιώνουμε τώρα ίσως μπορέσει να σταματήσει πλήρως την χρήση πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την είσοδο των ΑΠΕ, όπως της αιολικής ενέργειας και των φωτοβολταϊκών, αλλά και του περιορισμού του πετρελαίου στις μεταφορές. Ήδη πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες στρέφονται στην παραγωγή υβριδικών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η νέα ενεργειακή κρίση είναι σαφώς διαφορετική από τις προηγούμενες όμως και αυτή θα έχει παράπλευρα ωφέλη που μοιραία θα οδηγήσουν σε μία απεξάρτηση από την μονοκρατορία του πετρελαίου.