Μετά τις απίστευτες ανοησίες που ακούγονται για τους κερδοσκόπους που οδηγούν δήθεν τις τιμες του πετρελαίου στα ύψη, αισθάνομαι την ανάγκη να εξηγήσω κάποια πράγματα με τον απλούστερο δυνατό τρόπο.
Κατ’ αρχήν αξίζει να ξεκαθαρίσουμε πως η οποιαδήποτε παρέμβαση στον έλεγχο των τιμών, και όχι μοναχά του πετρελαίου, είναι μιά κίνηση απελπισίας που οδηγεί σε τραγικά αδιέξοδα. Η φυσική απόληξη είναι η αύξηση τελικά των τιμών με την έλλειψη προϊόντων. Όταν η ζήτηση είναι μεγάλη ο παραγωγός δεν έχει λόγο να διαθέσει το προϊόν του σε τιμή χαμηλότερη από εκείνη που μπορεί να εξασφαλίσει στην αγορά. Συνακόλουθα μειώνει την παραγωγή η κρύβει το προϊόν από τις επίσημες συναλλαγές. Συνηθέστατα αυτά όλα καταλήγουν σε έλλειψη προϊόντων (ποιός δεν θυμάται τις ουρές των αυτοκινητιστών στις ΗΠΑ επί Προέδρου Κάρτερ και πολύ πρόσφατα σε Κίνα, Ιράν και Νιγηρία) ή, και, σε «συναλλαγές» στην μαύρη αγορά
Η τιμή στην οποία διαμορφώνεται σήμερα το πετρέλαιο σχετίζεται άμεσα με την αλματώδη άνοδο της ζήτησης και τα αρκετά σοβαρά προβλήματα στην προσφορά. Είναι χαρακτηριστικό πως μέσα στο 2007 η προσφορά πετρελαίου σε όλο τον κόσμο μειώθηκε κατά 127.000 βαρέλια την ημέρα ενώ η παγκόσμια ζήτηση αυξήθηκε αντίστοιχα κατά 1 εκατομ. βαρέλια ημερήσια.
Η τιμή επίσης εκτινάσσεται στα ύψη και από διάφορα απρόβλεπτα σχετικά γεγονότα. Οταν η Λιβύη μόλις πριν λίγες ημέρες απείλησε να μειώσει την παραγωγή της λόγω απειλών του αμερικανικού Κογκρέσου κατά των πετρελαιοπαραγωγών κρατών, η τιμή αυξήθηκε κατά 5 περίπου δολλάρια. Το σαμποτάζ κατά των αγωγών στην Νιγηρία από το αντάρτικο κίνημα του Νίγηρα προσέθεσε άλλα 3-4 δολλάρια στην τιμή. Οι αμφιβολίες για τα αποθέματα της Σαουδικής Αραβίας και για την ποιότητα του παραπάνω πετρελαίου που υποσχέθηκε να αντλήσει τίναξε ακόμα πιό ψηλά τις τιμές. Και ο σχετικός κατάλογος δεν έχει τελειωμό.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως χρηματιστηριακά παιχνίδια δεν γίνονται με το πετρέλαιο. Αλλά τα παιχνίδια αυτά έχουν να κάνουν με το «χάρτινο» λεγόμενο πετρέλαιο. Δεν αφορούν δηλαδή το ίδιο το φυσικό προϊόν αλλά εκτιμήσεις για την πορεία της αξίας του. Και είναι προφανές πως όταν κάποιος αγοράζει χαρτιά, κάποιος άλλος πουλάει. Δηλαδή, στα λεγόμενα χρηματιστηριακά στοιχήματα υπάρχουν αυτοί που ποντάρουν σε μελλοντική αύξηση της τιμής του μαύρου χρυσού. Κάποιοι άλλοι όμως ποντάρουν στο αντίθετο. Ετσι γίνονται οι αγοραπωλησίες.
Οπως εξήγησε στην «Ουάσιγκτον Πόστ» ο Sebastian Mallaby (“Nixonian Fallacy” 30/6/2008) αυτό θυμίζει ποδοσφαιρικό αγώνα. Οπου η μία ομάδα προσθέτει δύο καινούργιους παίκτες στην ενδεκάδα της. Δίχως να είναι σε θέση να γνωρίζει εκ προοιμίου την αποτελεσματικότητα των καινούργιων μεταγραφών. Αλλά βέβαια και η άλλη ομάδα θα κάνει το ίδιο. Δίχως κι αυτή να γνωρίζει το τελικό αποτέλεσμα. Τα πάντα εξαρτώνται από την ορμητικότητα και την διάθεση των νέων αποκτημάτων. Στην αγορά, αυτό σημαίνει πως οι σχέσεις προσφοράς και ζήτησης στο πεδίο των φυσικών συναλλαγών επηρεάζει και τις αγορές χαρτιού. Και όχι βέβαια, ιδιαίτερα στο πετρέλαιο, το αντίστροφο.
Όσοι θέλουν να τοποθετήσουν με ασφάλεια τις οικονομίες τους αναζητούν «φωλιές» σιγουριάς. Και όταν τα πραγματικά στοιχεία (τα λεγόμενα fundamentals) των αγορών πετρελαίου δείχνουν τέτοια προοπτική ανόδου τίποτε δεν είναι φυσικότερο από το να στέλνουν εκεί τα χρήματά τους. Αυτό κάνουν με τα αποθεματικά τους πολλά ασφαλιστικά ταμεία αλλά και διάφοροι άλλοι θεσμικοί λεγόμενοι επενδυτές. Αναζητώντας σιγουριά, ποντάρουν στο ακριβό «χάρτινο» πετρέλαιο.
Όλοι αυτοί όμως δεν επηρεάζουν ουσιαστικά τα δεδομένα στην πραγματική αγορά των προϊόντων. Όταν ωριμάσουν τα συμβόλαιά τους οι θεσμικοί επενδυτές των χρηματιστηρίων εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης δεν φορτώνουν με βαρέλια μαύρου χρυσού τα ...γραφεία τους!! Αγοράζουν χαρτιά και πουλάνε χαρτιά. Στον ιππόδρομο, δεν παίρνεις το άλογο που κερδίζει στο σπίτι. Εισπράττεις το στοίχημά σου, ή χάνεις τα λεφτά σου αν πόνταρες στο λάθος άλογο.
Όπως σωστά επισημαίνει και πάλι ο Mallaby, ένα χάρτινος «κερδοσκόπος» δεν πρόκειται να εμφανισθεί, όταν κερδηθεί το χρηματιστηριακό στοίχημά του, με δεκάδες φορτηγά στην Οκλαχόμα, στην Σαουδική Αραβία ή ακόμα και στα ΕΛΠΕ και να φύγει με μερικές χιλιάδες βαρέλια πετρέλαιο φορτωμένα στις δεξαμενές τους!
Εν πάση περιπτώσει, και σαν απάντηση στους απίστευτους κινδυνολόγους που παρά τις υποτιθέμενες γνώσεις τους δεν καταλαβαίνουν πως λειτουργεί η ελεύθερη αγορά, οι λεγόμενοι κερδοσκόποι από τον Αύγουστο του 2007 (με την τιμή κοντά στα 90 δολλάρια) δεν έχουν προσθέσει στις θέσεις τους ούτε ένα δολΛάριο χάρτινου μαύρου χρυσού! Πώς λοιπόν ανέβηκαν έκτοτε τόσο πολύ οι τιμές;
Η απάντηση είναι απλή. Μεγάλη ζήτηση και μικρότερη (και με σκαμπανεβάσματα) προσφορά. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Και αν δεν απεξαρτηθούμε από την υπερβολική χρήση ενέργειας, με στροφή ουσιαστικά της οικονομίας μας στις νέες τεχνολογίες, το μέλλον θα είναι ζοφερό.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 02/07/2008)