Το ερώτημα είναι τόσο επίκαιρο όσο και παλαιό. Σε περιόδους όπου δεν υπάρχουν σοβαρές ανακατατάξεις ή προβλήματα στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, ή εμπόλεμες καταστάσεις σε νευραλγικά σημεία του πλανήτη, όπως λ.χ. την περίοδο 1985-2002, οι τιμές του πετρελαίου κινούνταν λίγο πολύ σε προβλέψιμα επίπεδα. Μερικοί τότε μιλούσαν ακόμα και για κατάρρευση των τιμών.
Σήμερα επικρατεί γενική αναταραχή και οι τιμές ανεβαίνουν σταθερά τα τελευταία πέντε χρόνια οδηγούμενες από μία αυξανόμενη ζήτηση και επηρεαζόμενες από γεωπολιτικούς παράγοντες.
Σε αντίθεση με το 1973, και αργότερα το 1979, όταν είχαμε μία απότομη αύξηση των τιμών του πετρελαίου, και σαν αποτέλεσμα ακολούθησε μία μεγάλη ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας η σημερινή άνοδος των τιμών υπήρξε σταδιακή, αργόσυρτη με τελική επικράτηση υψηλότερων πραγματικών (δηλ. αποπληθωρισμένων) τιμών.
Τη δεκαετία του ‘70 όπου οι τιμές αυξήθηκαν δραματικά αυτό ήτο αποτέλεσμα μίας απότομης διακοπής της παραγωγής από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου και το embargo του OPEC που ακολούθησε, ενώ η σημερινή άνοδος των τιμών οφείλεται κυρίως στην σταθερή αύξηση της ζήτησης από χώρες με ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως αυτές του BRIC. Στην σημερινή συγκυρία όπου είδαμε τις τιμές να πενταπλασιάζονται σε διάστημα πέντε μόλις ετών ($25 το βαρέλι το 2003 $140 το βαρέλι σήμερα) υπεύθυνοι είναι και άλλοι παράγοντες μεταξύ των οποίων και η γεωπολιτική αστάθεια στη Μ. Ανατολή (βλ. Ιράκ, Ιράν), προβλήματα στην παραγωγή (π.χ Ινδία, Ινδονησία) αλλά και ο τρόπος καθορισμού της τιμής μέσω των διεθνών χρηματιστηρίων. Να θυμίσουμε ότι προ του 1983 οι τιμές καθορίζοντο με ελεύθερη διαπραγμάτευση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Σήμερα υπεισέρχεται και ο παράγων κερδοσκοπία πλην όμως εάν δούμε το ιστορικό της πρόσφατης αύξησης θα διαπιστώσουμε ότι ο χρηματιστηριακός προσδιορισμός παίζει μόνο έναν μικρό σχετικά ρόλο. Εκτιμήσεις της αγοράς κάνουν λόγο για ένα 5-15% καπέλο λόγω κερδοσκοπίας.
Στις αρχές της εβδομάδας η τιμή του αργού για την ποικιλία WTI στο NYΜΕΧ στη Ν. Υόρκη εκτύπησε τα $144 το βαρέλι, και αντίστοιχα τα $143 για το Brent στο Λονδίνο. Το σημερινό ράλι επηρεάζεται :
(α) από την ενίσχυση κατά 0,5% του ευρώ έναντι του δολαρίου, η ισοτιμία των οποίων αναμένεται σήμερα να φθάσει το 1,6, πράγμα που οδηγεί τους πετρελαιοπαραγωγούς (που αγοράζουν εμπορεύματα σε ευρώ) να θέλουν να αντισταθμίσουν την ζημία από το “φθηνό” δολάριο, με το οποίο πληρώνονται όταν πωλούν αργό ή προιόντα. Άρα περιορίζουν την παραγωγή και τις ποσότητες που διατίθεται στην αγορά.
(β) από τον ενισχυόμενη ειδησεογραφία περί αναμενόμενης επίθεσης του Ισραήλ κατά πυρηνικών στόχων στο Ιράν.
Η Ιρανική κυβέρνηση ήδη διεμήνυσε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι εάν πραγματοποιηθεί μία τέτοια επίθεση, τότε θα προχωρήσει σε αποκλεισμό των στενών στο Χορμούζ, μέσω των οποίων διακινούνται 17,0 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως, δηλαδή το 20% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής. Σε αυτή την περίπτωση η τιμή του αργού θα εκτοξευθεί σε πρωτόγνωρα επίπεδα φθάνοντας ή και ξεπερνώντας τα $200 το βαρέλι.
Εάν πάλι τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά όπως ελπίζεται, τότε οι τιμές του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές θα κινηθούν γύρω στα επίπεδα των $130 με $160 το βαρέλι, με την τιμή να αντανακλά τη συναλλαγματική κατάσταση (ισοτιμία ευρώ-δολαρίου) και το παγκόσμιο ισοζύγιο προσφοράς – ζήτησης. Εδώ τα νέα δεν είναι καλά, αφού η πρόσφατη ΄Εκθεση του ΙΕΑ για την μεσοπρόθεσμη αγορά πετρελαίου ομιλεί περί σημαντικών δυσκολιών στο μέτωπο της παραγωγής, κυρίως για τις εκτός OPEC χώρες. Με μία σταθερά αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση, αφού μόνο για φέτος αναμένεται να φθάσει στα 800.000 βαρέλια, διαμορφώνοντας τη συνολική ζήτηση στα 86,8 εκατ. βαρέλια, και με περιορισμένη παραγωγή στα 86,6 εκατ. βαρέλια και μάλλον δυσμενείς προοπτικές για εντυπωσιακή αύξηση (τόσο από τις χώρες του OPEC, όσο και τις εκτός) οι προοπτικές για μείωση των τιμών είναι ισχνές. Τουλάχιστον για το τρέχον τρίμηνο οι προβλέψεις ομιλούν για συνεχιζόμενη άνοδο.
Βέβαια το ερώτημα στα χείλη όλων, παραγωγών και καταναλωτών, είναι μέχρι ποίου σημείου θα συνεχίζει να ανεβαίνει η τιμή. Ασφαλώς ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει ούτε ως προς το ύψος της τιμής ούτε ως προς το χρονικό πλαίσιο. Αυτό που είναι όμως βέβαιο είναι ότι η τιμή θα αρχίσει να υποχωρεί όταν θα αρχίσει να επηρεάζεται η ζήτηση.
Μόνο που αυτό, βάσει των τελευταίων πληροφοριών, θα αργήσει ακόμη αφού δεν αναμένεται μία επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης προ του Α’ τριμήνου του 2009. Και ασφαλώς οι τιμές θα αρχίσουν να υποχωρούν αισθητά μόνο εάν παγιωθεί μία τέτοια πτωτική τάση. Τέτοιες προβλέψεις όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο, εάν όχι επικίνδυνο, να γίνονται ιδιαίτερα εν μέσω θέρους.