πόρους 2035" και το σχέδιο τροποποίησης του νόμου περί μεταλλείων της Ρουμανίας, που δημιουργεί το νομοθετικό πλαίσιο για την επαναλειτουργία των κλειστών ορυχείων ή εκείνων που βρίσκονται σε διαδικασία πρασίνου.
Η ζήτηση για ορυκτούς πόρους προβλέπεται να πενταπλασιαστεί τις επόμενες πέντε δεκαετίες και στο πλαίσιο αυτό, η Ρουμανία στοχεύει να αναπτύξει τους πόρους της έτσι ώστε να προστατεύουν "τα συμφέροντα της εθνικής οικονομικής ασφάλειας", αναφέρει η στρατηγική.
Οι γενικοί στόχοι είναι οι εξής:
- Εναρμόνιση του νομοθετικού και θεσμικού πλαισίου στον τομέα των μη ενεργειακών ορυκτών πόρων,
- Υπεύθυνη εκμετάλλευση των μη ενεργειακών ορυκτών πόρων προς το εθνικό συμφέρον, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας,
- Αύξηση της χρηματοδότησης της βιομηχανικής έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας στους μη ενεργειακούς ορυκτούς πόρους.
Από την άλλη πλευρά, προκειμένου να έχουμε όσο το δυνατόν ακριβέστερη εικόνα των αποθεμάτων αυτών, η στρατηγική προτείνει επίσης να πραγματοποιηθεί η αξιολόγησή τους, ιδίως δεδομένου ότι η τελευταία επιχείρηση αυτού του είδους πραγματοποιήθηκε πριν από το 1989. Επίσης, μεταξύ των καινοτομιών που φέρνει το έργο είναι η δημιουργία ενός Ενιαίου Εθνικού Μητρώου Παρακολούθησης και Ελέγχου των αποθεμάτων και η δημιουργία της Υπηρεσίας Μιας Στάσης, η οποία θα λειτουργεί στο πλαίσιο του Εθνικού Οργανισμού Ορυκτών Πόρων (Ε.Ο.Ο.Π.) ως σημείο επαφής με τους επενδυτές/υποψήφιους επενδυτές. Προτείνεται επίσης η σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου, ενός συμβουλευτικού οργάνου για την παρακολούθηση της εφαρμογής των διατάξεων της παρούσας στρατηγικής, το οποίο θα απαρτίζεται από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών που ενδιαφέρονται για τον τομέα, δηλαδή: εκπροσώπους του ρουμανικού κοινοβουλίου, της Ρουμανικής Ακαδημίας, εργοδότες της εξορυκτικής βιομηχανίας, εργοδότες στον τομέα των δομικών υλικών, εργοδότες στον τομέα των μεταλλικών νερών, εργοδότες στον τομέα της γεωλογίας, αντιπροσωπευτικά συνδικάτα σε εθνικό επίπεδο, καθώς και πανεπιστήμια, εθνικά ινστιτούτα έρευνας και ανάπτυξης κ.λπ. Η αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης των πόρων, η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης αλυσίδας εκμετάλλευσης των ορυκτών πόρων με τη δημιουργία μονάδων επεξεργασίας, η επανεπεξεργασία και αξιοποίηση των καταλοίπων που εναποτίθενται σε λίμνες απόθεσης και σωρούς αποβλήτων ή η έναρξη προγραμμάτων για την ανάπτυξη των τεχνολογικών επιδόσεων και την ανασυγκρότηση βασικών βιομηχανικών κλάδων, θα αποτελέσουν μέτρα των οποίων η εφαρμογή θα πρέπει να οδηγήσει στη μείωση της εξάρτησης της Ρουμανίας από τις εισαγωγές πρώτων υλών. Φυσικά, η εφαρμογή τους απαιτεί σημαντικούς οικονομικούς πόρους που η κυβέρνηση παραδέχεται ότι δεν διαθέτει επί του παρόντος, οπότε η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα αυτό αποτελεί προτεραιότητα.
Τι θα τονιστεί
Τα χρήσιμα ορυκτά που στοχεύει η στρατηγική είναι:
- Μη μεταλλικοί ορυκτοί πόροι: πετρώδες αλάτι, βιομηχανικά ορυκτά, χρήσιμα πετρώματα και διακοσμητικά πετρώματα,
- Μεταλλικοί ορυκτοί πόροι: πολυμεταλλικά μεταλλεύματα (Cu-Pb-Zn),
μεταλλεύματα χρυσού και αργύρου,
- Υδρομεταλλικοί πόροι: φυσικά μεταλλικά νερά, γεωθερμικά νερά,
- Κρίσιμες πρώτες ύλες: σπάνιες γαίες, μαγνήσιο, γραφίτης,
- Δευτερογενείς πόροι: λίμνες απόθεσης, σωροί αποβλήτων.
Η ΕΕ αγωνίζεται να απαλλαγεί από την εξάρτηση
Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από τις εισαγωγές σπάνιων μετάλλων κυμαίνεται μεταξύ 75% και 100%, ανάλογα με το μέταλλο. Από τα 31 κρίσιμα υλικά που συμπεριέλαβαν οι Βρυξέλλες στον τελευταίο κατάλογο, όχι λιγότερα από 19 εισάγονται κυρίως από την Κίνα.
Μιλάμε για το μαγνήσιο, τις σπάνιες γαίες και το βισμούθιο, όπου η Κίνα έχει σχεδόν το απόλυτο μονοπώλιο, προμηθεύοντας έως και το 98% των αναγκών των χωρών του μπλοκ της ΕΕ.
Τα ακόμη χειρότερα νέα είναι ότι η εξάρτηση αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον. Για παράδειγμα, η ζήτηση μόνο για κοβάλτιο αναμένεται να πενταπλασιαστεί μέχρι το 2030. Για το λίθιο αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της ζήτησης κατά 18 φορές έως το 2030 και κατά 60 φορές έως το 2050 λόγω της προόδου της ηλεκτροκίνησης.
Μεταξύ των 31 τύπων κρίσιμων πρώτων υλών που έχουν προσδιοριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίες ταξινομούνται ως τέτοιες επειδή εκτίθενται σε υψηλότερο κίνδυνο εφοδιασμού και έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην οικονομία από ό,τι οι περισσότερες άλλες πρώτες ύλες, στη Ρουμανία υπάρχουν οι ακόλουθες:
- Από την κατηγορία των μη μεταλλικών πόρων: γραφίτης και χαλαζιακή άμμος, ορυκτά βορίου, φωσφορίτες,
- Από την κατηγορία των μεταλλικών πόρων: μαγνήσιο, βισμούθιο, γάλλιο, γερμάνιο και τελλούριο, στίβιο, τιτάνιο, βολφράμιο και σπάνιες γαίες (ΣΑΕ).
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τη Ρουμανία
Η "Εθνική στρατηγική για τους μη ενεργειακούς ορυκτούς πόρους, 2023-2035" αναλύει τους κρίσιμους πόρους και τα στοιχεία σπάνιων γαιών της Ρουμανίας και για καθένα από αυτά παραθέτει τα πλεονεκτήματα, τις αδυναμίες, τις ευκαιρίες και τους κινδύνους. Τα δυνατά σημεία υποδεικνύουν την ύπαρξη εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων, αλλά η ίδια η εκμετάλλευση υποδεικνύει το γεγονός ότι τα ορυχεία έχουν κλείσει, δεν είναι γνωστό πόσο κερδοφόρα θα είναι αν ξανανοίξουν, η σχετική τεχνογνωσία και τεχνολογία για την έρευνα και την επεξεργασία έχουν χαθεί.
Δυνατά σημεία:
- Υπάρχουν ορυκτά σπάνιων γαιών που έχουν διερευνηθεί,
- Υπάρχουν ιστορικές στατιστικές που αναφέρουν την παραγωγή Bi, Sb, βαρύτη, βωξίτη,
- Υπάρχουν μελέτες συγκέντρωσης βαρέων ορυκτών σε αλλουβιακές συσσωρεύσεις, όπως Ti, Zr, σπάνιες γαίες,
- Ορισμένες κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως ο Bi, Sb, Ga, συνδέονται με κοιτάσματα χαλκού ή μολύβδου-ψευδαργύρου και μπορούν να εξορυχθούν ταυτόχρονα με αυτά χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους συγκέντρωσης,
- Υπάρχουν σηµερινά ορυχεία χαλκού των οποίων οι εργασίες διάνοιξης και προετοιµασίας προσφέρονται για την εφαρµογή σύγχρονων τεχνολογιών εξόρυξης,
- Υπάρχει η δυνατότητα τεχνολογικών συγκεντρώσεων, όπως: ένα εργοστάσιο προετοιμασίας για πολλά κοιτάσματα,
- Η δυνατότητα εξόρυξης κρίσιμων πρώτων υλών από τις λίμνες απόθεσης αποβλήτων των ορυχείων, τους σωρούς αποβλήτων και άλλες χωματερές ταυτόχρονα με το άνοιγμα νέων ορυχείων.
Αδυναμίες:
- Η ανάγκη κατασκευής νέων εγκαταστάσεων για την εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών και των συνοδών κοινών θειούχων,
- Το άνοιγμα ή η επαναλειτουργία κοιτασμάτων και ο εξοπλισμός των ορυχείων απαιτούν μεγάλες επενδύσεις,
- Η κερδοφορία της εξόρυξης εξαρτάται από τις περιεκτικότητες των μεταλλευμάτων και την προσβασιμότητα των κύριων στοιχείων όπως Cu, Zn, Pb στο κοίτασμα,
- Η σχετική τεχνογνωσία και τεχνολογία για την έρευνα και την επεξεργασία έχουν χαθεί, δεν υπάρχει επικαιροποιημένο πρόγραμμα σπουδών στον τομέα της εκπαίδευσης στο πλαίσιο των σημερινών αναγκών για κρίσιμους ορυκτούς πόρους,
- Δεν υπάρχει ενημερωμένη βάση δεδομένων για τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
Η κυβέρνηση ρυθμίζει την επαναλειτουργία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
Ο ισχύων Μεταλλευτικός Νόμος (Νόμος 85/2003) δεν προβλέπει τη δυνατότητα επαναλειτουργίας των περιμετρικών περιοχών με διακοπείσα δραστηριότητα πριν και μετά την ολοκλήρωση των εργασιών κλεισίματος. Επίσης, δεν ρυθμίζεται το καθεστώς για τα φυσικά ύδατα από τις περιοχές εξόρυξης που έχουν εγκριθεί για οριστικό κλείσιμο και υπόκεινται σε παρακολούθηση μετά το κλείσιμο. Για το σκοπό αυτό, το Υπουργείο Οικονομίας έχει προετοιμάσει μια κανονιστική πράξη που θα επιτρέψει την επαναλειτουργία αυτών των ορυχείων. Ως εκ τούτου, ρυθμίζει την επαναλειτουργία των χώρων εξόρυξης για τους οποίους έχει εκδοθεί κυβερνητική απόφαση για την έγκριση της διατήρησης, του κλεισίματος, του πρασίνου και της παρακολούθησης μετά το κλείσιμο.
Συνολικά, το μέτρο για την επαναλειτουργία των ορυχείων των οποίων η δραστηριότητα έχει διακοπεί με κυβερνητικές αποφάσεις απαλλάσσει εν μέρει ή ολικά το ρουμανικό κράτος από το κόστος του περιβαλλοντικού καθαρισμού, με πιθανές διασυνοριακές επιπτώσεις.
Οι δαπάνες για την προστασία του περιβάλλοντος, με απώτερο στόχο την επαναφορά μεγάλων εκτάσεων στο οικονομικό κύκλωμα και ό,τι αυτό σημαίνει κοινωνικοοικονομική αναζωογόνηση των γειτονικών κοινοτήτων, την επανένταξη των περιοχών στο τοπίο και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας μεταφέρονται στους οικονομικούς φορείς που θα προβούν στην εκμετάλλευση. Όσον αφορά τις σχεδιαζόμενες αλλαγές στο νομικό καθεστώς για τα τέλη που λαμβάνονται με παραχώρηση από τη διαχείριση των περιοχών που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των αλατούχων πόρων, το παρόν σχέδιο δεν ρυθμίζει την αξία τους. Η αξία αυτή θα καθοριστεί στη συνέχεια από το Υπουργείο Δημοσίων Οικονομικών σε συνεργασία με την αρμόδια αρχή σύμφωνα με το παρόν σχέδιο διατάγματος.
Μέγιστο ενδιαφέρον για τις λίμνες και τους σωρούς αποβλήτων
Ένα σημαντικό σημείο της κανονιστικής πράξης που ετοιμάζει το Υπουργείο Οικονομίας της χώρας είναι η επαναφορά των λιμνών απόθεσης και των σωρών αποβλήτων στο οικονομικό κύκλωμα.
"Οι δευτερογενείς ορυκτοί πόροι που αποτίθενται στις θέσεις αυτές έχουν πολύ υψηλό δυναμικό βιομηχανικής αξιοποίησης μέσω της ανάκτησης πολύτιμων, κρίσιμων και χρήσιμων βασικών μετάλλων (Au, Ag, Cu, Pb, Zn, Fe, Mn, W, Mo κ.λπ. ) για τα οποία έχει ανοίξει η εξόρυξη ή στοιχείων που εισήλθαν πρόσφατα στη σφαίρα ενδιαφέροντος της βιομηχανικής αξιοποίησης (Ge, In, Te, Cd, Sb), μέσω της χρήσης συνοδευτικών ορυκτών (χαλαζίας, αστρίτης, αργιλικά ορυκτά) ή μέσω της χρήσης ορισμένων τύπων αποβλήτων ως βελτιωτικών για φτωχά διαλύματα (π.χ. στην περίπτωση ορισμένων σωρών ανθρακωρυχείων)", επισημαίνει το Υπουργείο Οικονομίας.
Κλείσιμο των ορυχείων λιθάνθρακα Lonea και Lupeni
Ενώ η εκτελεστική εξουσία ετοιμάζεται να ανοίξει εκ νέου ορισμένες εκμεταλλεύσεις ορυχείων που περιέχουν ειδικά κοιτάσματα, εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα για τον άνθρακα. Η βιομηχανία άνθρακα οδεύει με γοργούς ρυθμούς προς εκκαθάριση.
Η εκτελεστική εξουσία ενέκρινε πρόσφατα κρατική ενίσχυση για να διευκολύνει το κλείσιμο των μη ανταγωνιστικών ανθρακωρυχείων Lonea και Lupeni της Complexul Energetic Hunedoara, που βρίσκεται σε αφερεγγυότητα, για το 2023. Σύμφωνα με κυβερνητικό δελτίο τύπου, η νομοθετική πράξη προβλέπει κρατική ενίσχυση ύψους 27,242 εκατ. ρουβλίων για την πράξη αυτή. Από το ποσό αυτό, 20,069 εκατομμύρια RON θα διατεθούν στο ορυχείο Lonea και 7,173 εκατομμύρια RON στο ορυχείο Lupeni.
Για τα δύο ορυχεία, οι εργασίες για την εξασφάλιση του κοιτάσματος λιθάνθρακα θα πραγματοποιηθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2024, ενώ θα ακολουθήσουν οι εργασίες για το οριστικό κλείσιμο και το πρασίνισμα της γης το 2025-2026. Επίσης, δεδομένης της παρόμοιας φύσης των κοιτασμάτων άνθρακα στα ορυχεία Vulcan και Livezeni, που επίσης ανήκουν στην CE Hunedoara, απαιτούνται μέτρα παρόμοια με εκείνα που θεσπίστηκαν για τα ορυχεία Lonea και Lupeni.
Από τη δεκαετία του 1990, έχουν κλείσει 11 ορυχεία, εννέα από τα οποία έχουν «πρασινίσει» και άλλα δύο (Uricani και Paroseni) βρίσκονται σε αυτή τη διαδικασία.