Στην ιστορία της η Ευρώπη δεν έζησε μακρότερη περίοδο εδαφικής σταθερότητας από όσο κατά το διάστημα του Ψυχρού Πολέμου. Για την πλειονότητα των Ευρωπαίων -και όχι μόνον- το status quo εθεωρείτο μόνιμο.
Από το 1989 και εντεύθεν, η ψευδαίσθηση αυτή ανατρέπεται κατ’ επανάληψιν. Την σταθερότητα του Ψυχρού Πολέμου διαδέχθηκε η κινητικότητα της δεκαετίας 1990: γερμανική ενοποίηση, χωρισμός της Τσεχοσλοβακίας, διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Ο 21ος αιώνας έφερε την ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου. Άνοιξε, δηλαδή, το κουτί της Πανδώρας για την αλλαγή συνόρων, ακόμα και χωρίς την συναίνεση των ενδιαφερομένων.
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση μας δείχνει και νέες γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Δεν πρόκειται πια για τις ρυθμίσεις που προέκυψαν από τις δύο μεγάλες γερμανικές ήττες κατά τον παρελθόντα αιώνα. Οι εδαφικές καταστάσεις που τίθενται τώρα υπό αμφισβήτησιν ανάγονται σε απώτερους καιρούς και βρίσκονται στην καρδιά της Ευρώπης.
Στις 29 Ιουλίου, στις εφημερίδες Le Soir και La Voix du Nord, δημοσιεύθηκε μια σφυγμομέτρηση στο Βέλγιο και στη Γαλλία. Το 49% των γαλλοφώνων Βέλγων, σε περίπτωση διάσπασης του Βελγίου και δημιουργίας νέου ανεξαρτήτου κράτους από τους Φλαμανδούς, ευνοούν την ενσωμάτωση της Βαλλωνίας στην Γαλλία. Από την γαλλική πλευρά, 60% των ερωτηθέντων είναι ευνοϊκοί στην απορρόφηση των 4 εκατομμυρίων γαλλοφώνων Βέλγων και, βεβαίως, των συνεπαγομένων εδαφών.
Οι μετρήσεις αυτές απεικονίζουν μια εκπληκτική προοπτική: διάσπαση του Βελγίου μετά από δύο περίπου αιώνες κρατικής ύπαρξης (1830), δημιουργία νέου, αποκλειστικά φλαμανδικού κράτους και εδαφική επέκταση της Γαλλίας. Δεν αναβιώνουν πλέον τα φαντάσματα του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά οι φιλοδοξίες της Γαλλίας επί Ναπολέοντος! Η εδαφική επέκταση της Γαλλίας στην Βαλλωνία, ενάμισυ αιώνα μετά την ενσωμάτωση της Σαβοΐας και της Νίκαιας (1860), θα είναι η γαλλική αντιστοίχηση στην ενοποίηση της Γερμανίας και, last but not least, ένας απρόσμενος θρίαμβος για τον Γάλλο Πρόεδρο.
Από την άλλη πλευρά, η διάλυση του Βελγίου, εάν και εφ’ όσον συμβεί, θα πλήξει καίρια το ευρωπαϊκό πρότυπο: θα αμφισβητήσει εμπράκτως την δυνατότητα να συνυπάρχουν διαφορετικές εθνο-γλωσσικές ομάδες στον ίδιο πολιτικό σχηματισμό.
Έως τώρα, κύρια πηγή αντίστασης αποτελούσαν οι Βέλγοι γαλλόφωνοι, οι οποίοι δύσκολα μπορούν να συγκροτήσουν μόνοι τους βιώσιμο κράτος. Σήμερα, όμως, η ενσωμάτωση στην Γαλλία εμφανίζεται ως αποδεκτή διέξοδος. Δεν αποκλείεται πια η προοπτική να ακολουθηθεί η οδός της Τσεχοσλοβακίας, ένα ακόμη «βελούδινο διαζύγιο», κοινή συναινέσει.
Απομένει ως μόνο ισχυρό ανάχωμα η τύχη των Βρυξελλών. Η πρωτεύουσα του Βελγίου και της Ευρώπης, μια γαλλόφωνη νησίδα στο ολλανδόφωνο έδαφος της Φλάνδρας, είναι το μήλον της έριδος ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Χωρίς τις Βρυξέλλες, τί βάρος θα έχει ένα φλαμανδικό κράτος με 6,5 εκατομμύρια κατοίκους; Από την άλλη, πώς συμβιβάζεται ο διαχωρισμός του Βελγίου, ο οποίος έχει κατ’ αρχήν κριτήρια γλωσσικά, με την ένταξη των γαλλοφώνων Βρυξελλών στο ολλανδόφωνο κράτος; Τέλος, η συμβιβαστική λύση, η διχοτόμηση των Βρυξελλών, θα συνιστούσε έσχατο εξευτελισμό του ευρωπαϊκού ιδεώδους. Θα μετέφερε το κυπριακό πρότυπο στο Βέλγιο -αντί για την κατά καιρούς προτεινόμενη μεταφορά του βελγικού προτύπου στην Κύπρο.
Πέρα από την τεράστια σημασία του για την ευρωπαϊκή πολιτική, το ζήτημα του Βελγίου, όπως αναδύεται από την πρόσφατη δημοσκόπηση, δείχνει ότι τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται ασφαλές και δεδομένο σε ό,τι αφορά σύνορα και εδάφη, ακόμη και στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Αν αυτά ισχύουν για το κέντρο της Ευρώπης, τί πρέπει να αναμένουμε στην βαλκανική περιφέρεια;
Οι Γάλλοι επιστρέφουν σε όνειρα εδαφικής επέκτασης, εγκαταλελειμμένα από το 1830... Τί εμποδίζει, λόγου χάριν, την Βουλγαρία να επανέλθει στις φιλοδοξίες του Αγίου Στεφάνου, από την τελευταία έμπρακτη έκφανση των οποίων ( βουλγαρική κατοχή ελληνικών και γιουγκοσλαβικών εδαφών κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο) μας χωρίζουν έξι μόλις δεκαετίες;
Στα καθ’ ημάς, οι αναλογίες μεταξύ βελγικής και μακεδονικής πραγματικότητας απαιτούν πολιτική εμπνευσμένη από ρεαλιστικές γεωπολιτικές αναλύσεις και όχι από εθνικιστικούς συναισθηματισμούς ή ψηφοθηρικούς τυχοδιωκτισμούς και δημοκοπίες.
(Από "ΕΣΤΙΑ", 5/08/2008)