Η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρισμού είναι τόσο μεγάλη που είναι αδύνατον να αποφύγουμε το κάρβουνο. Μόνη λύση, να μπορέσει να συλληφθεί και να αποθηκευθεί ό,τι εκλύει σε διοξείδιο του άνθρακα. Στη δυτική ακτή της Δανίας, στο Εsbjerg, ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρισμού με κάρβουνο ικανότητας 420 ΜW της εταιρείας Dong Εnergy δεν έχει φαινομενικά τίποτε το εξαιρετικό. Εκτός από μία μικρή λεπτομέρεια: το εργοστάσιο αυτό είναι ένα από τα πρώτα στον κόσμο που διαθέτουν ένα πιλοτικό σύστημα το οποίο φιλοδοξεί να συλλάβει το διοξείδιο του άνθρακα, ρουφώντας τα εκλυόμενα αέρια προτού τα αφήσει στην ατμόσφαιρα. Μια παράκαμψη της καπνοδόχου πιάνει ως το 0,5% του καπνού και τον διοχετεύει σε έναν απορροφητήρα όπου ανακατεύεται με έναν διαλυτή. Περίπου το 90% του διοξειδίου του άνθρακα συλλαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο ύστερα από μια μακρά βιομηχανική επεξεργασία. Το πειραματικό αυτό σύστημα έχει κατασκευαστεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Κάστορ με επικεφαλής το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίου.
Βιομήχανοι και παραγωγοί ηλεκτρισμού πολλαπλασιάζουν τις έρευνές τους στον χώρο αυτό διότι το διακύβευμα είναι τεράστιο: οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας με άνθρακα ευθύνονται για το 40% της παγκόσμιας παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα. Είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να συνεχιστεί, την ίδια στιγμή που ο άνθρακας είναι μία από τις πιο άφθονες πηγές ενέργειας του πλανήτη και που πρέπει απαραιτήτως να μειωθούν οι εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό υπάρχει μόνο μία κατεύθυνση: να μπορέσει να συλληφθεί το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται και μετά να αποθηκευτεί μέσα στο υπέδαφος, χάρη σε τεχνικές που έχουν δοκιμαστεί από την πετρελαϊκή βιομηχανία. Η τελευταία ρίχνει διοξείδιο του άνθρακα μέσα στα φυσικά κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου για να μπορέσει να επεκτείνει την παραγωγή.
Η σύλληψη, ωστόσο, είναι μακράν το πιο περίπλοκο στάδιο. « Για να παγιδέψετε το διοξείδιο του άνθρακα υπάρχουν τρεις μέθοδοι » εξηγεί ο Φρανσουά Καλατζιάν , διευθυντής και ειδικός στη βιώσιμη ανάπτυξη στο Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίου. Και εξηγεί: « Η πρώτη είναι η μετάκαυση, όπως στο Εsbjerg,που έρχεται μετά την καύση του άνθρακα.Δεύτερη λύση είναι η οξύκαυση,που σημαίνει ότι κατά την καύση με καθαρό οξυγόνο διευκολύνεται η σύλληψη του CΟ2που τότε είναι συγκεντρωμένο.Τρίτη τεχνική,η πρόκαυση. Πρόκειται για εξαέρωση του άνθρακα και διαχωρισμό του CΟ 2 από το συνθετικό αέριο πριν από την καύση ».
Ο όμιλος Αlstom, ο οποίος συμμετέχει στο πρόγραμμα Κάστορ, έχει επιλέξει την τεχνική της μετάκαυσης η οποία προσαρμόζεται σε ορισμένους από τους σταθμούς άνθρακα που ήδη υπάρχουν. Αλλά τίποτε δεν είναι οριστικό. Η Αlstom θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να υπάρξει ένα παγκόσμιο νομικό πλαίσιο για να μπορέσουν οι περιορισμοί να οριστούν για όλους με τον ίδιο τρόπο.
« Μια δοκιμασμένη τεχνική λύση δεν υπάρχει ακόμη » λέει ο Φιλίπ Ζουμπέρ, πρόεδρος της Αlstom Ρower System. « Θα είμαστε έτοιμοι το 2015 με λύσεις οικονομικά βιώσιμες,αλλά σήμερα κανείς δεν ξέρει πόσο θα επιβαρυνθεί ένας σταθμός ενέργειας από τα συστήματα σύλληψης. Εμείς υπολογίζουμε γύρω στο 20%40% ». Η αγορά είναι τεράστια. Υπάρχουν χιλιάδες τέτοιοι σταθμοί στον κόσμο και συνεχίζουν να πληθύνονται. Τα τελευταία δύο χρόνια η Κίνα κατασκευάζει δύο σταθμούς την εβδομάδα! Δεν είναι όλοι τους «καθαροί» αλλά η χώρα έχει αρχίσει να ευαισθητοποιείται. Μάλιστα σχεδιάζει να εγκαινιάσει σύντομα έναν σταθμό όπως του Εsbjerg, ο οποίος θα είναι κάπως ιδιαίτερος: θα συλλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα και θα το πουλάει στην Coca-Cola για να το βάζει μέσα στο διάσημο ποτό της.
Μasdar, η ιδεώδης πόλη χωρίς πετρέλαιο και άνθρακα
Το Αμπου Ντάμπι επενδύει σε ένα γιγαντιαίο σχέδιο μιας νέας πόλης χωρίς πετρέλαιο ούτε εκλύσεις CO2.
Ατέλειωτοι λόφοι από άμμο, αποπνικτική ζέστη. Δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι εδώ, σε αυτό το τοπίο που θυμίζει τον «Τεντέν στη χώρα του μαύρου χρυσού», το 2006 ο σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν αποφάσισε να χτίσει την πόλη Μasdar, που είναι αναφορά στον χώρο της ενεργειακής αποτελεσματικότητας.
Για την ώρα η πόλη αυτή, η οποία βρίσκεται μερικά δεκάδες χιλιόμετρα από το Αμπου Ντάμπι, δεν υπάρχει παρά μόνο σε λογι σμικό παρουσίασης σε υπολογιστή. Η θεμέλια λίθος μπήκε τον Φεβρουάριο αλλά από την άμμο πρόκειται να αναδυθούν κτίρια που θα επωφελούνται όσο καλύτερα γίνεται από τους ανέμους της ερήμου. Οι οικοδομικές αρχές των πρώτων κατοίκων της ερήμου ανακαλύφθηκαν ξανά. Τα παράθυρα δεν αφήνουν μπει παρά το απαραίτητο φως για τον φωτισμό χωρίς να μπαίνει ζέστη. Η πόλη περιβάλλεται από τοίχους στον Νότο, αλλά είναι ανοικτή στον Βορά, για να αφήνει να μπαίνουν οι δροσεροί αέρηδες. Οι οικοδομές είναι χαμηλές.
Πολλές οι καινοτομίες. Στους δρόμους δεν υπάρχουν αυτοκίνητα αλλά μικρά ηλεκτρικά οχήματα εν είδει δημοσίων συγκοινωνιών. Μεταφέρονται χωρίς θόρυβο και χωρίς μόλυνση. Εγκατεστημένη σε ένα τετράγωνο, η Μasdar έχει πολύ υψηλό δείκτη πυκνότητας, που σημαίνει ότι η κατοικία δεν απέχει πολύ από την εργασία ή το σχολείο. Οι περίπου 50.000 κάτοικοι της πόλης, οι οποίοι θα αρχίσουν να έρχονται από το 2010, θα μπορούν να κάνουν όλες τις μετακινήσεις τους με τα πόδια ή με ποδήλατο. Ο σεβασμός του περιβάλλοντος είναι η κυρίαρχη λέξη της πόλης. Τα σκουπίδια επαναχρησιμοποιούνται κατά 100% χάρη σε κέντρα επεξεργασίας με τεχνολογία αιχμής. Για παράδειγμα, καμία σταγόνα νερό δεν θα σπαταλιέται, με το χρησιμοποιημένο νερό να χρησιμεύει στο πότισμα του γρασιδιού, το οποίο θα αποτελεί όαση δροσιάς μέσα σε αυτό το περιβάλλον.
Η Μasdar θα χρησιμοποιεί αποκλειστικά ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα είναι η πρώτη πόλη με « μηδέν εκπομπή ανθρακικού αερίου ». Η ηλιακή ενέργεια θα παίζει έναν ρόλο-«κλειδί». Οι αρχές θέλουν να κατασκευάσουν μια ηλιακή εγκατάσταση 100 εκατ. βατ.
Μακροπρόθεσμα, η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει την εμπειρία της στην ηλιακή ενέργεια για να επενδύσει και σε άλλες χώρες της περιοχής. Διότι η πόλη Μasdar είναι απλώς τμήμα της φιλόδοξης επιχείρησης με το ίδιο όνομα. Στο πλαίσιο αυτό το Αμπου Ντάμπι, το οποίο διαθέτει το 8,5% των παγκόσμιων αποθεμάτων αργού πετρελαίου, θέλει να απελευθερωθεί από κάθε εξάρτηση από τον «μαύρο χρυσό».
« Για μισό αιώνα η χώρα μας αναπτύχθηκε χάρη στο πετρέλαιο. Σήμερα είναι καιρός να ετοιμαστούμε για το μέλλον » εξηγεί ο σουλτάνος Αλ Ζαμπέρ, επικεφαλής της Μasdar, που φιλοδοξεί να παραμείνει πρωτοπόρος στην ενέργεια. Τον Ιανουάριο στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Μasdar το Εμιράτο ανήγγειλε ότι θα προχωρήσει σε επενδύσεις 15 δισ. δολαρίων στη βιώσιμη ανάπτυξη, σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική και υδρογόνο), αλλά και σε ένα πρόγραμμα για τη σύλληψη των αερίων του άνθρακα. Οι πρωτοβουλίες αυξάνονται. Μόνη σκοτεινή πλευρά σε αυτόν τον ειδυλλιακό πίνακα: κανείς δεν φαίνεται να ξέρει ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον μιας νέας πόλης, όσο «πράσινη» και αν είναι, η οποία χτίζεται εν μέσω ερήμου.
Η οικοδομή κάνει την ενεργειακή της επανάσταση
Η σύλληψη και η αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται από τα εκλυόμενα αέρια είναι η ενεργειακή αναγκαιότητα της εποχής. Ο επικεφαλής της Αlstom κ. Πατρίκ Κρον (ένθετη φωτογραφία) εκτιμά ότι υπάρχουν τρεις τρόποι για να γίνει αυτό Εκπαίδευση και έρευνα είναι οι κύριες κινητήριες δυνάμεις του κλάδου της οικοδομής.
Όλος ο κλάδος βρίσκεται σε αναταραχή: από τους κατασκευαστές οικοδομικών υλικών ως τους μαραγκούς, περνώντας από τους αρχιτέκτονες και τα γραφεία μελετών, ο κλάδος της οικοδομής ετοιμάζεται να κάνει την ενεργειακή του επανάσταση σε πολλά μέτωπα.
Είναι κατ΄ αρχάς όλες οι προσπάθειες για να ανανεωθούν όλα τα παλαιότερα κτίρια, τα οποία στη Γαλλία μπορούν να υπολογιστούν σε 31 εκατ. σπίτια από τα οποία τα δύο τρίτα είναι χτισμένα πριν από το 1975. Η προσπάθεια εκπαίδευσης των επαγγελματιών για να μπορέσουν να εφοδιάσουν τους πελάτες τους με τα κατάλληλα εργαλεία είναι τεράστια. Ο όμιλος Geoxia (Μaison Ρhenix), για παράδειγμα, έχει φτιάξει μια θυγατρική ειδικευμένη στην ανακαίνιση που προτείνει ολόκληρα πακέτα εργασιών. « Εδώ και δύο μήνες έχουμε ετοιμάσει προσφορές ανακαίνισης με τα κλειδιά στα χέρια, από τη χρηματοδότηση ως τη συντήρηση, έτσι ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους πελάτες μας να ελαχιστοποιήσουν, π.χ.,τις επιπτώσεις του άνθρακα μέσα από τα νέα συστήματα » εξηγεί η Ζοσλίν Κανετί, διευθύντρια του τμήματος υπηρεσιών ενεργειακής οικο-αποτελεσματικότητας της ΕDF (επιχείρηση ηλεκτρισμού). « Πρέπει να αλλάξουμε τα οικοδομικά συστήματα, να προσαρμόσουμε τα υλικά και τον τρόπο συναρμολόγησής τους, αλλά και να σπάσουμε τα στεγανά μεταξύ των διάφορων επαγγελμάτων » σχολιάζει ο Ζαν-Κριστόφ Βιζιέ, διευθυντής ενέργειας, υγείας και περιβάλλοντος της CSΤΒ. Οικοδόμοι και ειδικοί στη θέρμανση θα πρέπει, έτσι, να μιλούν μεταξύ τους: θα είναι τελείως άχρηστο να εγκαταστήσει κανείς έναν ηλιακό θερμοσίφωνα σε ένα σπίτι που θα είναι, κατά τα άλλα, θερμικό τρυπητήρι!
Η αλλαγή των κατασκευαστικών τρόπων θα επιβάλει σε πολλές χώρες, όπως στη Γαλλία, να κάνουν το άλμα προς τη μόνωση των τοίχων από το εξωτερικό τους, να γενικεύσουν τα τριπλά τζάμια ή ακόμη και να ενθαρρύνουν περισσότερο τις επενδύσεις στις προσόψεις των κτιρίων- υιοθετώντας συστήματα διπλής μόνωσης ή και αντηλιακά συστήματα αντί του κλιματισμού.
Το επάγγελμα έχει ρίξει το βάρος του στην ανακαίνιση και στην έρευνα για χάρη της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, αλλά και κυρίως για την τεράστια οικονομική δυνατότητα που αντιπροσωπεύει. Στην Saint-Gobain ο προϋπολογισμός «Ερευνα και ανάπτυξη», που ανέρχεται σε 400 εκατ. ευρώ, αναπτύσσεται στα τελευταία χρόνια με ρυθμούς 5%-10% ετησίως. Η Lafarge, η οποία είναι η μεγαλύτερη τσιμεντοβιομηχανία του κόσμου, αφιερώνει το ήμισυ των ερευνητικών της προσπαθειών στις βιώσιμες κατασκευές.
Μπετόν που λυγίζει αλλά δεν σπάει και δεν ξοδεύει ενέργεια
Το μπετόν που έχει φτιάξει, το Ductal, που μπορεί να τραβηχτεί ή να καμφθεί χωρίς να σπάσει, παράγεται με ελάχιστη συμβολή εξωτερικής ενέργειας. Σε άλλο μέτωπο, το αντιρρυπαντικό μπετόν ΤΧ Αria της Ιtalcimenti, 5η εταιρεία στον κόσμο, έχει ιδιότητες που επιτρέπουν να καταστρέφεται το άζωτο που εκλύουν τα αυτοκίνητα.
Από την πλευρά της, η SaintGobain σε λίγους μήνες θα γενικεύσει στα κτίρια τη χρήση τζαμιών ηλεκτροχρωμίου, που έχουν δοκιμαστεί στα αυτοκίνητα Ferrari. Καθώς τα τζάμια αυτά σκουραίνουν ανάλογα με το εξωτερικό φως, περιορίζουν τη θερμική εισφορά και άρα τις ανάγκες κλιματισμού.
Αν οι τεχνικές υπάρχουν, παραμένουν ακριβές. « Από την πιλοτική αγορά πρέπει να περάσουμε στη μαζική αγορά » λέει ο Ζαν-Κριστόφ Βιζιέ. « Οι βιομήχανοι πρέπει να προτείνουν λύσεις με μικρότερο κόστος ».
Πέρα από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αρκετές μικροαγορές, όπως των οικο-υλικών, αναμένεται να επωφεληθούν από την ανάγκη αυξημένης ενεργειακής αποτελεσματικότητας. Ετσι, η χρήση της κάνναβης στο μπετόν ή σε μονωτικά τριπλασιάστηκε από το 1999 ως το 2003. Ακόμη πιο εντυπωσιακά, ο αριθμός ξύλινων σπιτιών αυξήθηκε σχεδόν κατά 50% μέσα σε πέντε χρόνια.
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 20/08/2008)