Στην αρχή της τρέχουσας δεκαετίας όλα έδειχναν ότι η Ελλάδα έμπαινε στο 21ο αιώνα με τους καλύτερους οιωνούς.
Είχε επουλώσει τις πληγές που άφησαν πίσω τους ο παγκόσμιος πόλεμος, ο εμφύλιος σπαραγμός, η δικτατορία και η αυταρχική διακυβέρνηση της μεταπολεμικής περιόδου. Είχε επιτύχει την εγκατάσταση δημοκρατικών θεσμών παρομοίων με εκείνους που υπήρχαν στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, είχε κατορθώσει, μέσα από την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους και την πολύπλευρη στήριξη της εργασίας, να συναρμολογήσει την πολυκερματισμένη ελληνική κοινωνία και να εντάξει όλες τις κοινωνικές ομάδες στα οικονομικά και πολιτικά δρώμενα του τόπου.
ΟΝΕ και Ολυμπιακοί
Στον οικονομικό τομέα είχε επιτευχθεί η αναγκαία μακροοικονομική ισορροπία, η οικονομία είχε μπει σε τροχιά ανάπτυξης με υψηλούς ρυθμούς, ενώ η οικονομική θέση όλων των στρωμάτων του πληθυσμού είχε αισθητά βελτιωθεί. Η ένταξη, το 2001, στην ΟΝΕ, δηλαδή στον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε., προσδιόριζε οριστικά τον μακροχρόνιο προσανατολισμό της χώρας και διασφάλιζε συνθήκες σταθερού πολιτικο-οικονομικού περιβάλλοντος για την πορεία της προς τον έντονα ανταγωνιστικό και ραγδαία εξελισσόμενο κόσμο του νέου αιώνα. Παράλληλα, η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού και η ανάπτυξη των υποδομών, σε συνδυασμό με την προετοιμασία της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, είχαν δημιουργήσει αισθήματα αισιοδοξίας και υψηλές προσδοκίες για ένα καλύτερο αύριο.
Μάλιστα, η μεγάλη επιτυχία με την οποία ολοκληρώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η ενεργός παρουσία της χώρας στα ευρωπαϊκά δρώμενα «προκάλεσαν» τον έξω κόσμο να στρέψει τα βλέμματά του προς την Ελλάδα. Σημαντικές εξελίξεις είχαν επίσης σημειωθεί και σε σχέση με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. Παρόλο που αρκετά και σοβαρά προβλήματα ήταν ακόμη άλυτα, η χώρα έδειχνε ότι ήταν έτοιμη να κάνει άλματα στο μέλλον.
Με αυτά τα δεδομένα ποιος θα περίμενε ότι πριν ακόμα συμπληρωθεί η πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα η χώρα να έχει χάσει την ιστορική της μνήμη και την εμπιστοσύνη της στο μέλλον. Ποιος θα περίμενε ότι τόσο σύντομα η χώρα θα έμπαινε σε φάση γενικευμένης απαισιοδοξίας με σημάδια παραλυτικής συμπεριφοράς. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν όλες οι έρευνες της κοινής γνώμης που γίνονται τα τελευταία χρόνια. Ολοι οι δείκτες δείχνουν ότι και η χώρα είναι βυθισμένη σε βαθιά και πολύπλευρη κρίση χωρίς προοπτική ανάκαμψης στο άμεσο μέλλον. Κρίση ηθικής, κρίση εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα και την ηγεσία του τόπου, κρίση εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς (περιλαμβανομένων των θεσμών της δικαιοσύνης και της παιδείας), κρίση στην οικονομία, κρίση στο κοινωνικό κράτος.
Ιστορικό προηγούμενο
Αναζητώντας ιστορικό προηγούμενο, δεν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριζόμασταν, ότι η χώρα σε ελάχιστο διάστημα γύρισε 100 χρόνια πίσω, στο ιστορικό 1908. Μια τέτοια αίσθηση αποκομίζει κανείς συγκρίνοντας την τότε κατάσταση με τη σημερινή. Ο κόσμος δεν φαίνεται να πιστεύει ότι τα κόμματα και οι πολιτικές ηγεσίες διαθέτουν την ικανότητα και τη βούληση να αφήσουν πίσω τους την πολιτική ιδιοτέλεια, να αντιμετωπίσουν τα φαινόμενα σήψης και διαφθοράς, να διαχειριστούν τα προβλήματα της οικονομίας σε καθεστώς παγκοσμιοποίησης και ειδικότερα την αδυναμία της να παράγει πλούτο και απασχόληση στις νέες συνθήκες.
Ολες οι έρευνες στάσης του κόσμου απέναντι στα προβλήματα του τόπου δείχνουν, με υψηλή συχνότητα και ασυνήθιστη εμμονή, ότι η χώρα πορεύεται χωρίς πρόγραμμα, χωρίς σχέδιο για το μέλλον και χωρίς δημόσια βούληση. Οι ηγεσίες και το πολιτικό προσωπικό φαίνεται να περιμένουν από τον πανδαμάτορα χρόνο να εξαφανίσει τα φαινόμενα της παρακμής, την αναποτελεσματικότητα της δημόσιας σφαίρας, τη διευρυνόμενη κοινωνική αδικία, την ανεργία, τη φτώχεια, την ακρίβεια. Οχι κύριοι, αυτό δεν θα συμβεί όσο και να περιμένετε.
Η κρίση έχει βάθος και αγκαλιάζει το σύνολο της χώρας και ως τέτοια δεν αντιμετωπίζεται με πολιτικάντικα κόλπα, δικολαβίστικη επιχειρηματολογία και επικοινωνιακά τερτίπια. Το πρόβλημα είναι βαθύτατα πολιτικό, αφού στη ρίζα του βρίσκεται η ανικανότητα των κομμάτων και της ηγεσίας να σχεδιάσουν την πορεία της χώρας στον πολύπλοκο και ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο που ζούμε, καθώς και η αδυναμία τους να υλοποιήσουν τα όποια σχέδια κάνουν για το μέλλον.
Η χώρα χρειάζεται εμπνευσμένη ηγεσία με υψηλά οράματα και ισχυρή βούληση, αλλά και πολιτικό προσωπικό που θα γοητεύεται από την ιδέα της προσφοράς στον τόπο. Πολλοί θα αναρωτηθούν αν τέτοια προσωπικό υπάρχει. Πεποίθησή μου είναι ότι υπάρχει, αρκεί να το αναζητήσουν και να το πείσουν ότι εννοούν αυτά που επαγγέλλονται.
Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο. Το πολιτικό σύστημα απαξιώνεται συνεχώς, τα ηθικά αποθέματα της κοινωνίας εξαντλούνται, οι προοπτικές για ένα καλύτερο μέλλον ψαλιδίζονται μέρα με τη μέρα, ενώ το φάσμα της φτώχειας απλώνεται απειλητικά πάνω από διαρκώς και μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού.
Είναι η πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας που μεγάλα τμήματα του λαού γίνονται καθημερινά φτωχότερα, αντί να βελτιώνεται η οικονομική τους θέση, έστω και με χαμηλούς ρυθμούς. Ποιος το περίμενε ότι θα άνοιγαν ξανά τα τεφτέρια της κατοχής με τα βερεσέδια; Αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Είναι η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν σήμερα μεγάλες ομάδες του πληθυσμού. Συνάμα είναι και η πιο επικίνδυνη εξέλιξη.
Η ερμηνεία που θέλει την κρίση να οφείλεται στη κακή διεθνή συγκυρία είναι απλοϊκή και επικίνδυνη γιατί υποβαθμίζει δραματικά τη σοβαρότητα και τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος. Οι ανησυχίες και η απογοήτευση του κόσμου και ειδικότερα της νεολαίας οφείλονται στην πεποίθησή τους ότι κανένα κόμμα, καμία δύναμη δεν είναι σε θέση να σταματήσει τον ηθικό ξεπεσμό της χώρας και να εγγυηθεί ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες.
Οι Ελληνες δεν αντέχουν άλλο να βλέπουν τους θεσμούς να ευτελίζονται, το βιοτικό τους επίπεδο να χειροτερεύει και ο φόβος για το μέλλον να μεγαλώνει διαρκώς. Απαιτούν να παρθούν άμεσα πρωτοβουλίες που θα βγάλουν τη χώρα από τη σημερινή παρακμιακή κατάσταση. Δεν αντέχουν άλλο να παρακολουθούν ως απλοί θεατές το θέατρο του παραλόγου στο οποίο τα κόμματα ανταγωνίζονται να μας πείσουν ποιο από όλα είναι το περισσότερο διεφθαρμένο.
Με την πολιτική που ακολουθούν όλα τους βλάπτουν εξίσου την πατρίδα όπως θα έλεγε και ο Αλεξανδρινός ποιητής. Ο λαός απαιτεί από τα κόμματα παραγωγή πολιτικής και ιδεολογίας που να απαντούν στα προβλήματα και στις τάσεις της εποχής. Απαιτούνται ανατροπές και ρήξεις με τις δυνάμεις και τις αντιλήψεις που οδήγησαν στα σημερινά αδιέξοδα.
Ο κ. Κιντής είναι πρώην Πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 17/08/2008)