Η όξυνση της κρίσης που προκλήθηκε από την έφοδο των γεωργιανών δυνάμεων στο Τσχινβάλι, την πρωτεύουσα της Νότιας Οσετίας, είναι πλέον πίσω μας. Η πληγή όμως παραμένει ανοιχτή. Πώς μπορεί κανείς να διαγράψει από τη μνήμη του τις φρικιαστικές σκηνές του νυχτερινού βομβαρδισμού μιας ήσυχης πόλης, την ισοπέδωση ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων, τον θάνατο των ανθρώπων που έτρεχαν να κρυφτούν στα υπόγεια, τη βάρβαρη καταστροφή αρχαίων μνημείων και νεκροταφείων;
Η Ρωσία δεν την ήθελε αυτή την κρίση. Η ρωσική ηγεσία έχει ισχυροποιήσει αρκετά τη θέση της στο εσωτερικό• δεν χρειαζόταν αυτό τον «μικρό νικηφόρο πόλεμο». Η Ρωσία σύρθηκε σε μια συμπλοκή επειδή ο πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι αψήφησε τους κινδύνους. Δεν θα έπρεπε να αποτολμήσει μια επίθεση χωρίς εξωτερική βοήθεια. Η Ρωσία από την πλευρά της δεν θα μπορούσε να μείνει απαθής σε αυτή την περίπτωση.
Η απόφαση του ρώσου προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ για κατάπαυση του πυρός ήταν η αρμόζουσα κίνηση για έναν υπεύθυνο ηγέτη. Οσοι περίμεναν να προκληθεί σύγχυση στη Μόσχα διαψεύστηκαν. Ο ρώσος πρόεδρος αντέδρασε με ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και σταθερότητα. Οι σχεδιαστές αυτής της επίθεσης επιθυμούσαν προφανώς να επιβεβαιώσουν ότι η Ρωσία θα κατηγορείτο για επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, όποια και αν ήταν η έκβαση της σύρραξης. Με τη βοήθειά τους η Δύση εξαπέλυσε μια επιθετική προπαγάνδα εναντίον της Ρωσίας, ιδιαιτέρως μέσω των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης.
Η δημοσιογραφική τους κάλυψη ήταν εντελώς μεροληπτική και άδικη, ειδικά τις πρώτες μέρες της κρίσης. Εδειχναν τον Τσχινβάλι να βρίσκεται ανάμεσα σε συντρίμμια και σε χιλιάδες ανθρώπους που απομακρύνονταν από την πόλη στην οποία δεν είχαν βρεθεί ρωσικά στρατεύματα- κατηγορούσαν όμως τη Ρωσία για επίθεση, επαναλαμβάνοντας τα αισχρά ψεύδη του αναθαρρήσαντος γεωργιανού προέδρου.
Δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί εντελώς το αν η Δύση ήταν ενήμερη για τα σχέδια του Σαακασβίλι και αυτό είναι ένα σοβαρό στοιχείο. Το σίγουρο όμως είναι ότι η βοήθεια των Δυτικών στην εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των γεωργιανών στρατευμάτων μάλλον προς τον πόλεμο οδήγησε την περιοχή παρά προς την ειρήνη. Αν αυτή η στρατιωτική αποτυχία εξέπληξε τους καθοδηγητές του γεωργιανού προέδρου τότε τόσο το χειρότερο• είναι σαν να ήθελαν να παίξουν τον σκύλο με τη γάτα. Ο Σαακασβίλι επαινέθηκε ως αφοσιωμένος σύμμαχος των ΗΠΑ και πραγματικός δημοκράτης καθώς και για τη βοήθεια που πρόσφερε η χώρα του στον πόλεμο του Ιράκ. Σήμερα όλοι μας, οι Ευρωπαίοι και κυρίως οι αθώοι πολίτες της περιοχής, πρέπει να μαζέψουμε τα κομμάτια από την αναστάτωση που προκάλεσε ο καλύτερος φίλος των Αμερικανών. Όσοι βιάζονται να εξαγάγουν συμπεράσματα ή να ασκήσουν επιρροή σε αυτή τη διαδικασία θα έπρεπε τουλάχιστον να έχουν μια ιδέα περί των σύνθετων δεδομένων της περιοχής. Οι Οσετοί κατοικούν τόσο στη Γεωργία όσο και στη Ρωσία κάτι αντίστοιχο συμβαίνει σε ολόκληρη την περιοχή: ένα μωσαϊκό εθνοτήτων που μοιράζονται τα ίδια εδάφη. Επομένως συνθήματα του τύπου «αυτή είναι η γη μας» ή «θα ελευθερώσουμε τη γη μας» καλύτερα να ξεχαστούν. Καλύτερα να ενδιαφερθούμε για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις περιοχές.
Τα προβλήματα της περιοχής του Καυκάσου δεν μπορούν να λυθούν διά της βίας. Αυτή η λύση έχει δοκιμαστεί πολλές φορές και πάντα καταλήγει σε μπούμερανγκ. Αυτό που απαιτείται είναι μια δεσμευτική συμφωνία με νομική ισχύ για τη μη χρήση βίας. Ο Σαακασβίλι έχει αρνηθεί επανειλημμένως να υπογράψει μια αντίστοιχη συμφωνία για λόγους που γίνονται πλέον απόλυτα προφανείς. Η Δύση θα έπραττε άριστα αν βοηθούσε τώρα στη σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας. Αν αντιθέτως επιλέξει να κατηγορήσει τη Ρωσία και να επανεξοπλίσει τη Γεωργία, όπως προτείνουν οι αμερικανοί αξιωματούχοι, τότε μια νέα κρίση θα είναι αναπόφευκτη. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε ας περιμένουμε τα χειρότερα.
Σήμερα γίνεται πλέον πολύς λόγος στις ΗΠΑ για την «αναθεώρηση» των σχέσεων με τη Ρωσία. Προτείνω να αναθεωρηθεί οριστικά ένα πράγμα: η συνήθεια να γίνονται οι συνομιλίες με τη Ρωσία με ένα υποκριτικό ύφος υπεροχής χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θέσεις και τα συμφέροντά της. Οι δύο χώρες θα μπορούσαν να αναπτύξουν μια σοβαρή ατζέντα για τα πραγματικά ζητήματα παρά να συζητάνε απλώς για συνεργασία. Νομίζω ότι μια μεγάλη μερίδα Αμερικανών, αλλά και Ρώσων, αντιλαμβάνεται την ανάγκη για κάτι τέτοιο. Οι πολιτικοί ηγέτες το αντιλαμβάνονται;
Πρόσφατα σχηματίστηκε μια δικομματική επιτροπή με προέδρους τον πρώην γερουσιαστή Γκάρι Χαρτ και τον γερουσιαστή Τσακ Χάγκελ, με σκοπό να μελετηθούν οι αμερικανορωσικές σχέσεις. Σε αυτή λαμβάνουν μέρος αξιόλογα άτομα και φαίνεται από τις πρώτες ανακοινώσεις ότι αντιλαμβάνονται τη σημαντική θέση της Ρωσίας και ότι εργάζονται δημιουργικά πάνω σε αυτή.
Η εντολή που διαθέτει η επιτροπή ορίζει ότι θα παρουσιαστούν «πολιτικές προτάσεις για μια νέα διακυβέρνηση που θα προωθεί τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα σε σχέση με τη Ρωσία». Αν αυτός είναι ο αποκλειστικός σκοπός τότε αμφιβάλλω για το αν μπορεί να παραχθεί θετικό έργο. Αν όμως είναι διατεθειμένοι να λάβουν υπόψη και τα συμφέροντα της άλλης πλευράς και την κοινή ασφάλεια, τότε ίσως ανοιχτεί μια νέα οδός εμπιστοσύνης και κοινής εποικοδομητικής συνεργασίας.
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ διετέλεσε πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 ως την κατάρρευσή της το 1991. Έχει τιμηθεί με το Νομπέλ Ειρήνης το 1990 και σήμερα είναι πρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος Κοινωνικοοικονομικών και Πολιτικών Μελετών (Ίδρυμα Γκορμπατσόφ).
(Από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Τhe Νew Υork Τimes Syndicate 23/08/2008)