Αγκυροβολημένη 200 χιλιόμετρα από το Ρίο ντε Τζανέιρο, η πλωτή μονάδα παραγωγής P-71 είναι ανάμεσα σε περισσότερες από 30 που διαχειρίζεται η εθνική εταιρεία πετρελαίου Petrobras σε μια πλούσια σε υδρογονάνθρακες έκταση στα ανοιχτά της νοτιοανατολικής ακτής του Ατλαντικού της χώρας.
Η έκταση είναι γνωστή ως η περιοχή ενδιαφέροντος «υπό τα άλατα» επειδή τα κοιτάσματά της - 11,5 δισεκατομμύρια αποδεδειγμένα βαρέλια στην τελευταία καταμέτρηση - βρίσκονται κάτω από ένα παχύ στρώμα χλωριούχου νατρίου, βαθιά κάτω από τον πυθμένα του ωκεανού. Ήταν το επίκεντρο μιας ανακάλυψης πετρελαίου που θεωρείται η πιο σημαντική του δυτικού ημισφαιρίου εδώ και 30 χρόνια την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα.
«Υπήρχαν αμφιβολίες για το αν θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε το συγκεκριμένο κοίτασμα», δήλωσε ο José Ferreira Junior, διευθυντής στο σκάφος P-71 στο πεδίο Itapu. «Η προσδοκία εκπληρώθηκε και αυτό γύρισε σελίδα για τη Βραζιλία, τοποθετώντας την στην παγκόσμια σκηνή ως παραγωγός πετρελαίου».
Η συνολική παραγωγή πετρελαίου της μεγαλύτερης χώρας της Νότιας Αμερικής αυξήθηκε κατά 4 τοις εκατό το 2022 στα 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, με τα τρία τέταρτα από τις «αλατούχες» περιοχές, κατατάσσοντάς την ως το ένατο μεγαλύτερο πετρελαιοπαραγωγό έθνος του πλανήτη.
Η αύξηση της παραγωγής από αυτά τα τεράστια αποθέματα βαθέων υδάτων υποστηρίζει έναν φιλόδοξο στόχο της κυβέρνησης της Μπραζίλια να φτάσει στην τέταρτη θέση μέχρι το τέλος της δεκαετίας με 5,4 εκατομμύρια b/d, μπροστά από το Ιράν, τον Καναδά και το Κουβέιτ.
Στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η Petrobras η αξία της οποίας αποτιμάται στα 99 δισ. δολαρία. Η μεγαλύτερη επιχείρηση πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λατινικής Αμερικής ελέγχεται από το κράτος, αλλά με εξωτερικούς μετόχους ενώ είναι εισαγμένη στο χρηματιστήριο.
Ενώ ο όμιλος που εδρεύει στο Ρίο ντε Τζανέιρο είχε προτεραιότητα έναντι των πόρων πριν από το αλάτι και κυριαρχεί στις δραστηριότητες, λειτουργεί πολλά κοιτάσματα σε συνεργασία με κοινοπραξίες και διεθνείς ομίλους όπως η Shell, η TotalEnergies, η QatarEnergy, η Petronas της Μαλαισίας και η China's Cnooc, μεταξύ άλλων.
«Φέτος θα ξεπεράσουμε τους στόχους μας», δήλωσε ο Joelson Falcão Mendes, διευθυντής εξερεύνησης και παραγωγής στην Petrobras. «Έχουμε σημαντική και αυξανόμενη παραγωγή για τα επόμενα χρόνια».
Τα κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν κάτω από στρώματα αλατιού για πρώτη φορά το 2006 και βρίσκονται κυρίως στη λεκάνη του Santos, παρουσίαζαν τεχνικές προκλήσεις. Σε βάθη έως και 7 χλμ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων στρωμάτων πετρωμάτων και 2.000 μέτρων αλατιού προς διάτρηση, η ανάπτυξη απαιτούσε τεράστια κεφάλαια.
Τα υποθαλάσσια αυτά κοιτάσματα αναδείχτηκαν ασύλληπτα επικερδή— τόσο για τα εθνικά ταμεία όσο και για εξωτερικούς επενδυτές στην Petrobras, που ιδρύθηκε πριν από 70 χρόνια ως Petróleo Brasileiro. Η παραγωγή από την περίοδο πριν από τα αλατούχα κοιτάσματα αυξήθηκε από 41.000 βαρέλια/ημέρα το 2010 σε 2,3 εκατομμύρια πέρυσι, τροφοδοτώντας ετήσια κέρδη ρεκόρ 188 δισ. R$ (39 δισ. $) και μερίσματα 216 δισ. R$ στην εταιρεία.
«Για τους μετόχους η παραγωγή από τα αλατούχα κοιτάσματα σημαίνουν πολύ καλές αποδόσεις σε συνδυασμό με την αύξηση της παραγωγής», δήλωσε ο Gabriel Barra, αναλυτής της Citi. «Επιτέλους αποδίδει καρπούς».
Ενώ τα καθαρά έσοδα μειώθηκαν κατά τα δύο πέμπτα στα 5,5 δισ. δολάρια το τρίτο τρίμηνο - επηρεασμένο από τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και το ασθενέστερο δολάριο - η Petrobras αύξησε τους συνολικούς όγκους παραγόμενου αργού κατά σχεδόν 10 τοις εκατό σε ετήσια βάση. Για να ενισχύσει περαιτέρω την εξόρυξη, σχεδιάζει να λανσάρει άλλες 11 πλατφόρμες στην περιοχή με τα αλατούχα κοιτάσματα έως το 2027. Ωστόσο, καθώς η παραγωγή από αυτά τα πεδία αναμένεται να κορυφωθεί έως το 2029 και στη συνέχεια να αρχίσει να μειώνεται, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τα μελλοντικά στρατηγικά βήματα τόσο για την εταιρεία όσο και για τη Βραζιλία.
Η βιασύνη για εξασφάλιση αποθεμάτων υδρογονανθράκων - των κύριων συστατικών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου - υπογραμμίστηκε από τις υπερπαραγωγικές συμφωνίες εξαγοράς από τις εταιρείες κολοσσούς της αμερικανικής βιομηχανίας πετρελαίου ExxonMobil και Chevron τις τελευταίες εβδομάδες.
Ωστόσο, καθώς ο κόσμος προσπαθεί να αποτρέψει την καταστροφική από την κλιματική αλλαγή, η ορθότητα του συνεχιζόμενου στοιχήματος της Βραζιλίας στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αμφισβητείται έντονα από πολλούς. Οι επικριτές λένε ότι υπάρχει μια αντίφαση στην πράσινη ατζέντα του Προέδρου Luiz Inácio Lula da Silva, ο οποίος έχει υποσχεθεί μεγαλύτερη οικολογική προστασία και βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα πλούτη πριν από τα κοιτάσματα κάτω από το στρώμα άλατος ανακαλύφθηκαν κατά την πρώτη θητεία του αριστερού προέδρου και το Εργατικό Κόμμα του (PT) το θεωρεί μια από τις κληρονομιές του. Αν και η κυβέρνηση Λούλα και η Petrobras έχουν δεσμευτεί να υποστηρίξουν καθαρότερες εναλλακτικές λύσεις, τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν πυλώνας της εθνικής πολιτικής.
«Δεν βλέπουμε κανένα είδος αντίφασης», είπε ο Μέντες. «Ως ολοκληρωμένη ενεργειακή εταιρεία, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό που [παράγουμε] στην παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου για να επενδύσουμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας». Πρόσθεσε: «Το πετρέλαιο θα εξακολουθεί να κατέχει σημαντική θέση στον ενεργειακό μείγμα μαζί με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θέλουμε να το κάνουμε αυτό μαζί».
Η Petrobras έχει δεσμευτεί περισσότερο, αντλώντας χρήματα από τον προϋπολογισμό της, σε έργα χαμηλών εκπομπών άνθρακα από τότε που ο Λούλα επέστρεψε στην εξουσία. Όμως, καθώς ένα μέρος της κοινής γνώμης υποστηρίζει ότι η παγκόσμια ζήτηση αργού θα μειωθεί την επόμενη δεκαετία, οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η εταιρεία θα πρέπει να απομακρυνθεί πιο γρήγορα από τις ρυπογόνες δραστηριότητες. Ο Enrico Marone στην Greenpeace τάσσεται κατά της ιδέας ότι «η Βραζιλία θα είναι η τελευταία χώρα που θα παράγει και θα εξάγει πετρέλαιο στη δίνη της ξεπερασμένης πλέον πετρελαϊκής εποχής». «Δεν έχει νόημα να συνεχίζουμε να ποντάρουμε σε πηγές ορυκτών καυσίμων όταν ο κόσμος αναζητά επείγουσες μειώσεις στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου», υποστηρίζει με πάθος.
Η Petrobras αντιλέγει ι ότι το πετρέλαιο κάτω από το στρώμα άλατος είναι φθηνό και σχετικά καθαρό σε σύγκριση με άλλες πηγές, και ως εκ τούτου αποτελεί ιδανικό εφοδιασμό καθώς οι κοινωνίες παραμένουν εξαρτημένες από τους υδρογονάνθρακες κατά τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης. Τα φρεάτια πριν από το αλάτι προσφέρουν τεράστιες οικονομίες κλίμακας που μειώνουν το μοναδιαίο κόστος, λένε οι αναλυτές. Το τεράστιο μέγεθος των λειτουργιών φαίνεται από το P-71: μια πλωτή μονάδα παραγωγής, αποθήκευσης και εκφόρτωσης (FPSO) που μοιάζει με ένα τεράστιο πλοίο.
Ένα βιομηχανικό συγκρότημα μήκους 316 μέτρων αποτελούμενο από γερανογέφυρες, σωληνώσεις και βαρύ εξοπλισμό με περίπου 160 εργάτες επί του σκάφους, ξεκίνησε την παραγωγή του τον Δεκέμβριο του 2022 και μπορεί να επεξεργάζεται 150.000 βαρέλια την ημέρα.
Το πετρέλαιο που συναντάται κάτω από τα στρώματα άλατος κοστίζει περίπου 35 $/βαρέλι για να παραχθεί, σύμφωνα με τον Schreiner Parker στη συμβουλευτική εταιρεία Rystad Energy, πολύ κάτω από τις τρέχουσες διεθνείς τιμές αναφοράς περίπου 90 $. Το CO2 που εκπέμπεται στην παραγωγή είναι επίσης το ήμισυ του παγκόσμιου μέσου όρου για ένα βαρέλι πετρελαίου 18 kg/b, πρόσθεσε.
"Αυτός ο συνδυασμός χαμηλού κόστους νεκρού σημείου και χαμηλής έντασης εκπομπών σημαίνει ότι αυτά τα βαρέλια που προέρχονται από τα κοιτάσματα κάτω από τα στρώματα άλατος είναι αυτό που ονομάσαμε προνομιούχα", δήλωσε ο Parker, του οποίου η εταιρεία προβλέπει ότι η Βραζιλία θα είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
«Μέχρι το 2050, ακόμη και στο πιο συντηρητικό σενάριο, θα χρειαζόμαστε ακόμα περίπου το μισό πετρέλαιο που καταναλώνουμε σήμερα. Θα έχετε σημαντική παραγωγή στη Βραζιλία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2030 και μέχρι τη δεκαετία του 2040, αλλά το ερώτημα είναι: τι ακολουθεί;» Η απάντηση μπορεί να είναι ένα νέο υπεράκτιο σύνορο που βρίσκεται σε μια έκταση 2.200 χιλιομέτρων με βαθιά νερά κατά μήκος της βόρειας ακτής της Βραζιλίας, που ονομάζεται Ισημερινό Περιθώριο.
Οι υποστηρικτές πιστεύουν ότι θα μπορούσε να είναι το επόμενο πετρελαϊκό σύνορο της Βραζιλίας και κάνουν συγκρίσεις με τη γειτονική Γουιάνα, όπου τα τεράστια υπεράκτια αποθέματα εκμεταλλεύεται τώρα η Exxon. Εκτιμάται ότι περιέχει 10 δισεκατομμύρια ανακτήσιμα βαρέλια, η Petrobras έχει διαθέσει το ήμισυ του προϋπολογισμού εξερεύνησης των 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το Περιθώριο του Ισημερινού τα επόμενα πέντε χρόνια. Η εταιρεία έλαβε πρόσφατα άδεια για τη διάνοιξη διερευνητικών γεωτρήσεων σε μία από τις πέντε λεκάνες απορροής της περιοχής, αλλά αντιμετωπίζει εμπόδια στο τμήμα που θεωρείται ως το κύριο έπαθλο, που βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού Αμαζονίου.
Ακτιβιστές ισχυρίζονται ότι το άνω τετράγωνο βρίσκεται κοντά σε μια οικολογικά ευαίσθητη ζώνη, θέτοντας κινδύνους για την άγρια ζωή και τους γειτονικούς αυτόχθονες πληθυσμούς. Μετά την απόρριψη ενός αιτήματος γεώτρησης, η περιβαλλοντική υπηρεσία της Βραζιλίας εξετάζει την προσφυγή που υπέβαλε η Petrobras. Πέρα από το πετρέλαιο, η εταιρεία πιστεύει ότι η εμπειρία της στην ανοιχτή θάλασσα την εξοπλίζει για να γίνει ο κορυφαίος κατασκευαστής υπεράκτιων αιολικών πόρων στη Βραζιλία. Ο Mendes είπε ότι τέτοια έργα θα μπορούσαν ενδεχομένως να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια σε εξέδρες άντλησης πετρελαίου.
«Θεωρητικά, ο υπεράκτιος άνεμος είναι απλούστερος από την παραγωγή πετρελαίου σε βαθιά νερά. Ιστορικά απαιτεί λιγότερη τεχνολογία. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν μπορούμε να το κάνουμε αυτό με ανταγωνιστικό κόστος». Σύμφωνα με τη δέσμευση της εκστρατείας του Lula, η Petrobras ακολουθεί επίσης μια στρατηγική διαφοροποίησης εκτός του πυρήνα πετρελαίου και φυσικού αερίου της, με μεγαλύτερες επενδύσεις σε τομείς όπως η διύλιση, τα βιοκαύσιμα και τα πετροχημικά. Οι αναλυτές, ωστόσο, προειδοποιούν ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερες οικονομικές αποδόσεις.
Μια άλλη ανησυχία για τους μετόχους μειοψηφίας είναι το φάσμα της πολιτικής παρέμβασης στην επιχείρηση - χαρακτηριστικό των προηγούμενων διοικήσεων του PT, υπό τις οποίες η Petrobras είχε εμπλακεί σε ένα εκτεταμένο σκάνδαλο διαφθοράς, έχασε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια επιδοτώντας καύσιμα και συσσώρευσε τεράστια χρέη. Ο αναλυτής Barra της Citi είπε ότι ήταν δύσκολο να αξιολογηθεί το πιο μακροπρόθεσμο σενάριο για την Petrobras λόγω των συχνών αλλαγών στην κορυφή, με τα διευθυντικά στελέχη να επιλέγονται από την κυβέρνηση της εποχής: «Έχουμε νέο CEO κάθε ενάμιση χρόνο κατά μέσο όρο».
Για τη Ferreira, ο πλούτος από τα “αλατούχα” κοιτάσματα μπορεί να ξεκλειδώσει το μέλλον της εταιρείας. «Η άποψή μου είναι ότι επενδύουμε στα κοιτάσματα κάτω από το στρώμα άλατος για να αλλάξουμε τον ενεργειακό καμβά», είπε ο διευθυντής της εξέδρας P-71, κοιτάζοντας τον Ατλαντικό. «Αν κοιτάξετε πίσω, η Petrobras πήγε από τις έρευνες και παραγωγή πετρελαίου στην ξηρά ακολούθως στις υπεράκτιες και μετά στα βαθιά νερά. Τώρα μπορεί να πάει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».
*Δημοσιεύθηκε στους Financial Times sστις 20 Νοεμβρίου 2023