Μια πρωτοποριακή επικοινωνιακή «γέφυρα», µήκους 300 εκατ. χιλιοµέτρων, ανέλαβαν να στήσουν στο ∆ιάστηµα ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) στο πλαίσιο της αποστολής «Psyche» της NASA! Πρόκειται για πολύ µεγάλη διάκριση της ελληνικής επιστηµονικής κοινότητας και του Ινστιτούτου Αστρονοµίας, Αστροφυσικής, ∆ιαστηµικών Εφαρµογών και Τηλεπισκόπησης του ΕΑΑ, καθώς τα δύο τηλεσκόπια από την Πελοπόννησο (στον Χελµό και στο Κρυονέρι) είναι τα µοναδικά που επιλέχθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό ∆ιαστήµατος (ESA) για να συµµετάσχουν στην εµβληµατική αποστολή.
Ο ESA ανακοίνωσε στις 19 ∆εκεµβρίου πως το ΙΑΑ∆ΕΤ του Αστεροσκοπείου συµµετέχει ως σηµαντικός συντελεστής (key partner) στην αποστολή «Psyche» της NASA, η οποία ξεκίνησε στις 13 Οκτωβρίου 2023 και βρίσκεται καθ’ οδόν προς τον αστεροειδή 16-Psyche, κάπου µεταξύ Αρη και ∆ία. Σκοπός της αποστολής είναι να µελετήσει τη σύσταση και τα χαρακτηριστικά του αστεροειδούς, ο οποίος είναι πλούσιος σε µέταλλα. Με τον τρόπο αυτό συλλέγονται πολύτιµα στοιχεία και για τη δηµιουργία του ∆ιαστήµατος, καθώς οι αστεροειδείς είναι αρχαία ουράνια σώµατα ηλικίας 4,5 δισ. ετών. Παράλληλα, καταγράφονται και δυνητικά απειλές για τον πλανήτη µας.
Καινοτόµο στοιχείο της αποστολής «Ψυχή», το οποίο θα υπηρετήσει η ελληνική συµµετοχή, είναι η επιδίωξη να επιτευχθεί για πρώτη φορά τηλεπικοινωνιακή σύνδεση µεταξύ του διαστηµικού σκάφους και της Γης µέσω της τεχνολογίας οπτικού λέιζερ, αντικαθιστώντας τα ραδιοκύµατα που χρησιµοποιούνται µέχρι τώρα.
«Πρόκειται για µια συναρπαστική πρόκληση, διότι θα δοκιµαστεί η νέα τεχνολογία οπτικών laser σε τεράστιες αποστάσεις, περίπου 300.000.000 χιλιόµετρα, που ισοδυναµεί µε δύο φορές την απόσταση Ηλίου - Γης. Οι οπτικές ζεύξεις µε την αποµακρυσµένη αυτή διαστηµική συσκευή αναµένεται να πραγµατοποιηθούν το καλοκαίρι του 2025. Σε περίπτωση επιτυχίας θα έχουµε πραγµατοποιήσει ένα ιστορικό επίτευγµα, ήτοι τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο ∆ιάστηµα. Σε αυτό το πρωτοποριακό πείραµα το Ινστιτούτο µας συµµετέχει µε το Αστεροσκοπείο Χελµού, όπου εδράζεται ο “Αρίσταρχος”, ένα από τα µεγαλύτερα τηλεσκόπια της ηπειρωτικής Ευρώπης, και το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου», λέει στην «Κ» ο Σπύρος Βασιλάκος, διευθυντής του ΙΑΑ∆ΕΤ και αντιπρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Οπως σηµειώνει ο κ. Βασιλάκος, µε την επιλογή των δύο ελληνικών αστεροσκοπείων, µοναδικών από την Ευρώπη στην αποστολή «Psyche», «η Ελλάδα πρωτοστατεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και µπαίνει στον παγκόσµιο χάρτη της καινοτόµου τεχνολογίας, όχι απλώς ως πάροχος υπηρεσιών, αλλά ως δηµιουργός. Αυτή η εθνική επιτυχία έρχεται ως επιστέγασµα της στρατηγικής συνεργασίας που έχουµε αναπτύξει µε τον ESA και ουσιαστικά ξεκινά µετά την επιτυχή αξιολόγηση του τηλεσκοπίου “Αρίσταρχος”, τον Αύγουστο του 2019, από κλιµάκιο του Ευρωπαϊκού Οργανισµού ∆ιαστήµατος, για τη χρήση του ως πρώτου ευρωπαϊκού σταθµού επικοινωνίας µέσω laser µε τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους στο πλαίσιο του προγράµµατος Artes/scylight. Η επικοινωνία µέσω οπτικής ακτινοβολίας αυξάνει από 10 µέχρι και 100 φορές την ταχύτητα µεταφοράς πληροφορίας σε σχέση µε την υπάρχουσα τεχνολογία».
«Πρώτη επιτυχία»
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος, το καλοκαίρι του 2021 η ερευνητική οµάδα του ΙΑΑ∆ΕΤ κατάφερε να επιτύχει ζεύξη µε οπτικό λέιζερ µε τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Alpha SAT, που βρίσκεται σε ύψος 37.000 χιλιοµέτρων. «Ηταν µια πρώτη µεγάλη επιτυχία, δείξαµε πως µπορεί να γίνει και πως µπορούµε να το κάνουµε εµείς. Ωστόσο, καταλαβαίνουµε τώρα το µέγεθος της πρόκλησης, καθώς το καλοκαίρι του 2025 πρέπει να επιτύχουµε τη δηµιουργία ζεύξης µε τη διαστηµική συσκευή σε απόσταση 300 εκατ. χιλιοµέτρων!» επισηµαίνει ο κ. Βασιλάκος. Το αστεροσκοπείο στο Κρυονέρι θα λειτουργεί ως ποµπός και ο «Αρίσταρχος» ως δέκτης.
Η τεχνολογία ευρυζωνικής σύνδεσης µέσω οπτικού λέιζερ αναµένεται να είναι η τεχνολογία του κοντινού µέλλοντος στις τηλεπικοινωνίες, όχι µόνο στο ∆ιάστηµα, αλλά και επί του πλανήτη µας. Θα πρόκειται για σοβαρή εξέλιξη, µια και µπορεί να µεταφέρει τεράστιο όγκο δεδοµένων, µε µεγάλες ταχύτητες και µάλιστα ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο υποκλοπής, γεγονός που αξιολογείται ως ιδιαίτερα σηµαντικό σε ευρωπαϊκό (και όχι µόνο) επίπεδο.
Νέες προοπτικές
«Οι νέες τεχνολογίες που ήδη αναπτύσσονται στο πλαίσιο υλοποίησης των ανωτέρω έργων θα ενδυναµώσουν τις ευρωπαϊκές επιστηµονικές και τεχνολογικές ικανότητες στις οπτικές/κβαντικές τεχνολογίες επικοινωνιών και στην κυβερνοασφάλεια», υπογραµµίζει ο κ. Βασιλάκος. «Ταυτόχρονα καθιστούν τη χώρα µας ευρωπαϊκό πυλώνα στη συγκεκριµένη θεµατολογία, η οποία θα παίξει πολύ σηµαντικό ρόλο στο µέλλον, ανοίγοντας παράλληλα νέες αναπτυξιακές προοπτικές µέσω συνεργασιών µε σηµαντικούς διαστηµικούς οργανισµούς και εταιρείες αεροδιαστηµικής. ∆ηµιουργείται υψηλής ποιότητας ανάπτυξη, σε προηγµένα επιστηµονικά πεδία. ∆ιαµορφώνεται έτσι δυνατότητα για απασχόληση Ελλήνων επιστηµόνων και αντιµετώπιση του φαινοµένου “brain drain”. Συνολικά, έχει υπολογισθεί πως κάθε ένα ευρώ που επενδύεται στις διαστηµικές τεχνολογίες “φέρνει” πίσω επτά», υπογραµµίζει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονοµίας, Αστροφυσικής, ∆ιαστηµικών Εφαρµογών και Τηλεπισκόπησης.
Οταν θα φύγει η στενή δέσµη λέιζερ από το Κρυονέρι και όταν επιστρέψει στον «Αρίσταρχο», έπειτα από µια διαδροµή εκατοντάδων εκατ. χιλιοµέτρων, θα έχει χαράξει νέους επιστηµονικούς και τεχνολογικούς δρόµους στην Ελλάδα κι ευρύτερα.
Eίναι τα µοναδικά που επιλέχθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό ∆ιαστήµατος (ESA) για να συµµετάσχουν σε εµβληµατική αποστολή της NASA.