Οι αποφάσεις που ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα η αμερικανική κυβέρνηση για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος αναδεικνύουν τις διαστάσεις του προβλήματος που έχει ανακύψει. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη χρηματοοικονομική κρίση μετά το Κραχ του 1929. Η κρίση οφείλεται, κυρίως, σε δύο παράγοντες.
Πρώτον, στη χαλαρή νομισματική πολιτική που ασκήθηκε τα προηγούμενα χρόνια από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την αλόγιστη επέκταση στεγαστικών δανείων, που οδήγησε στη «φούσκα» των ακινήτων, σε αδυναμία εξόφλησης από τους οφειλέτες και, τελικά, σε τεράστιες ζημιές για τις τράπεζες. Δεύτερον, στην απουσία επαρκούς εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, λόγω των νεοφιλελεύθερων εμμονών και προκαταλήψεων των οικονομικών ιθυνόντων της κυβέρνησης Μπους. Η έλλειψη εποπτείας διευκόλυνε την ασυδοσία και την απληστία.
Κυνηγώντας το εύκολο κέρδος, οι τράπεζες εφηύραν και ανέπτυξαν σύνθετα, παράγωγα προϊόντα, όπως τα δομημένα ομόλογα και οι τιτλοποιήσεις, που ενσωματώνουν πολύ υψηλούς κινδύνους, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν μέσα σε εύλογα περιθώρια σφάλματος. Οι αμερικανικές τράπεζες, τιτλοποιώντας σημαντικό τμήμα του παθητικού των ανεξόφλητων στεγαστικών δανείων, μετέφεραν τους κινδύνους σε άλλες τράπεζες εκτός ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την παγκοσμιοποίηση της χρηματοοικονομικής κρίσης.
Η απόφαση παρέμβασης της αμερικανικής κυβέρνησης για να ανταλλάξει τους επισφαλείς τίτλους των αμερικανικών τραπεζών με ισχυρότερα περιουσιακά στοιχεία ανατρέπει τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση, παραπέμποντας στο «Νιου Ντιλ» του Ρούζβελτ. Εφόσον υλοποιηθεί σύντομα, μπορεί να είναι αποτελεσματική. Περιορίζει δραστικά τις πιθανότητες νέων χρεοκοπιών και κλονισμού της εμπιστοσύνης, δημιουργώντας συνθήκες που επιτρέπουν την έξοδο από την κρίση. Η ομαλοποίηση της κατάστασης της διεθνούς οικονομίας διευκολύνεται από το γεγονός ότι σε γενικές γραμμές, οι δομές είναι ισχυρότερες σε σχέση με τη δεκαετία του ΄30, ενώ η παγκοσμιοποίηση έχει ενσωματώσει στο σύστημα νέες οικονομικές δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ινδία, που αναπτύσσονται με πολύ υψηλούς ρυθμούς προσφέροντας στήριξη στις προηγμένες οικονομίες της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης.
Τα μέτρα που λαμβάνονται αποτρέπουν τη χειρότερη έκβαση, δηλαδή τη γενικευμένη χρεοκοπία. Όμως, η κρίση θα κάνει τον κύκλο της. Κατά συνέπεια, το 2009 θα είναι δύσκολος χρόνος για την Ευρώπη. Το χρήμα θα ακριβύνει προκαλώντας πτώση του ρυθμού ανάπτυξης και αύξηση της ανεργίας.
Για την Ελλάδα, η προοπτική είναι περισσότερο δυσμενής διότι συνδυάζεται με την κατάρρευση της οικονομικής πολιτικής και την επιβολή νέων φόρων που πλήττουν τα εισοδήματα, ιδιαίτερα για τα χαμηλά και μεσαία στρώματα. Η λύση στο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι πολιτική. Έχει χαθεί η εμπιστοσύνη στη σημερινή κυβέρνηση. Χρειάζεται μια νέα, αξιόπιστη κυβέρνηση για να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα εξόδου από την κρίση με αποτελεσματικότητα και κοινωνική ευαισθησία.
(Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 23/09/2008)