Ἀφορμή γιά τήν ἐξιστόρηση αὐτή ἔδωσε ἡ ὀγκώδης μονογραφία τοῦ Νίλ Φέργκιουσον «Kissinger 1923-1968 The Idealist» (Κίσσινγκερ 1923-1968 Ὁ Ἰδεολόγος – ἕπεται ἡ ἔκδοση τοῦ δεύτερου τόμου) ἡ ὁποία ἀποτιμᾶ τό ἔργο του θετικά, καθώς καί τά κολακευτικά λόγια τοῦ πρώην πρωθυπουργοῦ τῆς Βρεταννίας Τόνυ Μπλέρ πού τόν περιέγραψε ὡς «an artist of diplomacy» (καλλιτέχνης τῆς διπλωματίας).
Τά δεκαέξι σημεῖα ἀποδόμησης τοῦ Κίσσινγκερ εἶναι τά ἑξῆς:
1. Ὅταν ἐξεκίνησε τό πραξικόπημα κατά τοῦ Προέδρου Μακαρίου ὁ Κίσσινγκερ ἐδήλωσε στόν Ὑπουργό τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Βρεταννίας, Τζέιμς Κάλλαχαν, ὅτι ἐπιθυμοῦσε «νά μεταθέσει τήν ἀναγνώριση τοῦ νέου καθεστῶτος τῆς Κύπρου γιά ὅσον τό δυνατόν ἀργότερα.»
2. Δέν ἤθελε νά ἐπισπεύσει τήν πτώση τῆς de facto κατάστασης στήν Κύπρο, δηλαδή τῆς Χούντας.
3. Εἶχε τήν ἄποψη, ὅτι δέν ἔπρεπε ἡ Βρεταννία νά κινηθεῖ ἄμεσα ὑπέρ τοῦ Μακαρίου.
4. Εἶχε τήν ἄποψη, ὅτι δέν ἔπρεπε ἡ Βρεταννία νά πιέσει τήν Χούντα νά ἀποσύρει τούς ἀξιωματικούς της ἀπό τήν Κύπρο, προσφέροντας μέ τήν στάση του αὐτή τήν δικαιολογία στήν Τουρκία νά ἐπέμβει.
5. Ἐχρησιμοποίησε τόν κομμουνιστικό κίνδυνο ὡς δικαιολογία γιά νά καθυστερήσει τήν βοήθεια τοῦ διεθνοῦς παράγοντα.
6. Ἀρνήθηκε νά στηρίξει τίς στρατιωτικές ὑποχρεώσεις τῆς Βρεταννίας στήν Κύπρο μετά τό πραξικόπημα.
7. Ἐδήλωσε παράλογα ὅτι ἡ πίεση γιά τήν ἐπαναφορά τοῦ Μακαρίου θά ἐνδυνάμωνε τήν Χούντα τῶν Ἀθηνῶν, ἐνῷ τό ἀντίθετο θά συνέβαινε.
8. Ἀρνήθηκε τήν σύγκληση συνεδρίασης τοῦ ΝΑΤΟ ἐνῷ ἡ Τουρκία ἐπιτίθετο.
9. Εἰσηγήθηκε στόν Κάλλαχαν στίς 20 Ἰουλίου, ὅταν ἡ Τουρκία προέλαυνε βάσει σχεδίου καί ἐκδίωκε τούς κατοίκους τῆς Κερύνειας ἀπό τίς ἑστίες τους, ὅτι «πρέπει νά περιμένουμε μιά ἐπί πλέον ἡμέρα προτοῦ νά ἀναλάβουμε δράση.»
10. Εἶχε δώσει ὁδηγίες στόν Τάσκα (πού ἦταν ἀπεσταλμένος του) νά εἰδοποιήσει τήν ἑλληνική κυβέρνηση ὅτι ἄν ἐπιτίθετο στήν Τουρκία καί ἐκήρυττε τήν Ἕνωση, οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες θά ἐτερμάτιζαν ἄμεσα τήν στρατιωτική βοήθεια. Παρ’ ὅλα αὐτά, ἐπολέμησε μέ νύχια καί μέ δόντια κατά τοῦ Κογκρέσσου γιά νά μήν ἐπηρεαστοῦν οἱ προμήθειες ὅπλων στήν Τουρκία. Αὐτή ἦταν μιά ἐξόφθαλμη διπρόσωπη διπλωματία.
11. Σύμφωνα μέ ἀξιωματοῦχο τῆς Βρεταννικῆς Πρεσβείας στήν Ἀθήνα οἱ Ἕλληνες ἐπίστευαν ὅτι οἱ Ἀμερικανοί τούς εἶχαν πείσει ὅτι τό πραξικόπημά τους ἦταν ἀποδεκτό, καί ὅτι ἡ Τουρκία δέν θά εἰσέβαλε στήν Κύπρο.
12. Κατά τήν διάρκεια τῶν διαπραγματεύσεων ὁ Κίσσινγκερ ἀπέφυγε νά δεῖ τόν νέο Ὑπουργό τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος, τόν Γεώργιο Μαῦρο, μέχρις ὅτου οἱ διαπραγματεύσεις τῆς Γενεύης εἶχαν τελειώσει. Εἶναι φανερό ὅτι μιά συνάντηση θά ἔθετε σέ κίνδυνο τήν ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου τῆς Τουρκίας γιά εἰσβολή.
13. Ὅταν κατά τήν διάρκεια τῶν διαπραγματεύσεων στήν Γενεύη οἱ σύμβουλοι τοῦ Κίσσινγκερ τόν ἐπίεσαν νά τερματίσει τήν στρατιωτική βοήθεια πρός τήν Τουρκία, ἀπήντησε ὅτι σέ καμμία περίπτωση δέν πρέπει νά συμβεῖ αὐτό, προσθέτοντας ὅτι δέν ἦταν διατεθειμένος νά θέσει σέ κίνδυνο τήν ἀμερικανική συμμαχία μέ τήν Τουρκία.
14. Οἱ Βρεταννοί ἐγνώριζαν πολύ καλά ὅτι οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες δέν θά ἀπέτρεπαν μιά τουρκική εἰσβολή: στίς 14 Αὐγούστου, τήν ἡμέρα τῆς δεύτερης μεγάλης τουρκικῆς ἐπίθεσης, ὁ Βρεταννός Πρέσβυς στήν Οὐάσιγκτον ἔγραψε ὅτι ἐνῷ οἱ Τοῦρκοι δέν μποροῦσαν νά ἰσχυριστοῦν ὅτι εἶχαν ἀμερικανική ἔγκριση γιά τίς θέσεις τους, ἰδίως τώρα πού εἶχαν ἀρχίσει πάλιν τήν στρατιωτική προέλαση, μποροῦσαν ὅμως νά διακινδυνεύσουν ὅτι ἡ ἀμερικανική ἀποδοκιμασία δέν θά ἦταν δυναμική γιά νά τούς ἀναγκάσει νά σταματήσουν τήν ἐπέλαση.
15. Ὅταν ἡ Βρεταννία προσπάθησε νά ἐγκαταλείψει τίς βάσεις της, ὁ Κίσσινγκερ ἐπίεσε τήν Βρεταννία νά μήν τό κάνει, λέγοντας ὅτι ἡ Κύπρος εἶναι σοβαρό κομμάτι τῆς διεθνοῦς σκακιέρας, καί ὅτι εἶχε οὐσιαστικό ρόλο στήν διαμάχη μεταξύ Ἀράβων καί Ἰσραήλ.
16. Ὁ Κίσσινγκερ ἰσχυρίστηκε ὅτι οἱ Ἕλληνες ἀπέρριψαν στήν Ζυρίχη τήν τουρκική πρόταση γιά πέντε ἤ ἕξι καντόνια, ὅταν στήν πραγματικότητα ὁ Γλαῦκος Κληρίδης, τότε ὁ Ἑλληνοκύπριος ἐπίσημος διαπραγματευτής, ἐζήτησε 36 ὧρες γιά νά μελετήσει τήν πρόταση. Ἀντί νά τοῦ δώσει χρόνο, ἡ Τουρκία ἁπλῶς ὁλοκλήρωσε τήν εἰσβολή. Τό χειρότερο εἶναι ὅτι ὁ Κίσσινγκερ διέψευσε ὅτι οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες μποροῦσαν νά πείσουν τήν Τουρκία νά δεχθεῖ μιά πολυφερειακή λύση.
Παρά ὁτιδήποτε ἔγραψε ἤ διέδωσε ὁ Κίσσινγκερ, τά βρεταννικά ἔγγραφα ἐπιβεβαιώνουν ὅτι ἦταν στήν πραγματικότητα οἱ Ἀμερικανοί πού «εἰσηγήθηκαν στήν τουρκική ἀντιπροσωπεία τήν ἰδέα τῶν καντονίων.»
Ἡ γενική ἐντύπωση πού ἀποκομίζει κανείς ἀπό τήν ἀντιπαραβολή τῶν ἐξηγήσεων τοῦ Κίσσινγκερ καί τῆς ὀρθολογικῆς ἐξήγησης σύμφωνα μέ τά διάφορα ἐπίσημα ἔγγραφα, εἶναι ὅτι προδίδει μιά ρητή ἀπουσία ἀκριβοῦς προσδιορισμοῦ ἐκ μέρους τους, ἀπουσίας τακτικῆς καί στρατηγικῆς ἀναβολῆς, ἀντιλογίας, μελετημένης ἀσάφειας, περιστασιακό ψευδοχιοῦμορ, ἐπίπλαστο χιοῦμορ, σημασιολογικῆς κατολίσθησης, καί μιά ὑποκειμενική θέση ἔναντι ἐκείνων πού δέν συμφωνοῦν μαζί του, ὅπως ὁ Μακάριος. Ὁ χειρισμός τοῦ Κυπριακοῦ προδίδει τήν γενική του προσέγγιση στά διεθνῆ δρώμενα.
Ὅσον ἀφορᾶ τήν μονομανία του μέ τήν Κύπρο, τά ἔγγραφα δείχνουν ἐπίσης ὅτι ἐπίεσε τήν Βρεταννία νά μήν ἐγκαταλείψει τίς βάσεις μετά τήν εἰσβολή.
Ὅλα τά ἀνωτέρω σχόλια ἔχουν γίνει ἀπό ἐξειδικευμένους καί σοβαρούς διπλωμάτες καί καθιστοῦν ἀπόψεις, ὅπως τοῦ Νίλ Φέργκιουσον καί τοῦ Τόνυ Μπλαίρ ἀστεῖες.
*Δικηγόρος
(ἀπό τήν ἐφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")