Το βέβαιο είναι ότι η χρηματοπιστωτική αναταραχή, που ξεκίνησε πριν από ενάμιση χρόνο στις ΗΠΑ, εξαιτίας της πιστωτικής κρίσης στην αγορά στεγαστικών δανείων, έχει φθάσει ήδη στο απόγειό της, όταν τραπεζικοί κολοσσοί σαν τη Lehman Brothers καταρρέουν πτωχεύοντες και άλλοι, όπως η Merrill Lynch πωλούνται εσπευσμένα. Θα ζήσουμε και άλλα τέτοια συγκλονιστικά επεισόδια στις επόμενες εβδομάδες, μήνες και χρόνια; Πολύ πιθανόν, αφού ο κύκλος της χρηματοπιστωτικής κρίσης δεν έχει κλείσει ακόμη και έγκυροι αναλυτές τον παρατείνουν μέχρι το τέλος του 2009 για τις ΗΠΑ και μέχρι το 2011 για την Ευρώπη, αφού ακόμη δεν είναι γνωστό το μέγεθος του κινδύνου στον οποίο έχουν εκτεθεί οι μεγάλες τράπεζες και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, δηλαδή απομένει να εξακριβωθεί πόσες είναι πράγματι οι επισφάλειες και ποιες οι ζημίες συνολικά για τις τράπεζες.
Αλλά εξίσου βέβαιο είναι ότι παρά το μέγεθος των τραπεζών που γκρεμίζονται, παρά τη θεαματική πτώση των χρηματιστηρίων, ο καπιταλισμός ή μάλλον το σύστημα της ελεύθερης αγοράς δεν καταρρέει. Αντίθετα, η κρίση αυτή, όπως άλλωστε και όλες οι περιοδικές κρίσεις που κατά καιρούς περνά ο καπιταλισμός, έχουν μεν θύματα, αλλά ταυτόχρονα αποδεικνύονται και εξυγιαντικές για το σύστημα, αφού βγάζουν εκτός αγοράς νοσούσες επιχειρήσεις. Μπορεί ο κ. Αλαν Γκρίνσπαν να ισχυρίζεται τώρα ότι το σύστημα αποδομείται, αλλά ίσως θέλει να δικαιολογηθεί και ο ίδιος για τα λάθη του, αφού ως γνωστόν, η κρίση των subprime άρχισε επί των ημερών του και ο ίδιος αμέλησε να συγκροτήσει τους μηχανισμούς εποπτείας που θα έβαζαν κάποιο φρένο στην κερδοσκοπική δραστηριότητα των hedge funds, τα οποία ως γνωστόν αφέθησαν ασύδοτα με το επιχείρημα ότι θα συμμετείχαν σε αυτά μόνο επενδυτές, που θα ρισκάριζαν κεφάλαια από 1 εκατ. δολάρια και πάνω, ενώ κατέληξαν να συγκεντρώνουν αποταμιεύσεις των 10.000 ευρώ, δηλαδή του πολύ κόσμου! Και ακόμη ο κ. Γκρίνσπαν είναι εκείνος που με τη μείωση του επιτοκίου στο 1% ευτέλισε κυριολεκτικά το χρήμα πυροδοτώντας την εκρηκτική αύξηση των στεγαστικών δανείων, που μας οδήγησε στη σημερινή κρίση.
Εν πάση περιπτώσει η σημερινή κρίση επ’ ουδενί δεν είναι η μεγαλύτερη στα 100 τελευταία χρόνια και αυτή τη στιγμή οι διαστάσεις της δεν επιτρέπουν παραλληλισμό της με τη μεγάλη κρίση του 1929. Οπως μου παρατηρεί ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος, στη μεγάλη κρίση το ΑΕΠ είχε πέσει έως και 35%, η ανεργία έπληττε εκατομμύρια εργαζομένων, ενώ τουλάχιστον τώρα το ΑΕΠ στις ΗΠΑ, έστω και ελάχιστα, αυξάνεται και η ανεργία κρατιέται στο 6%. Ισως, αν αύριο μεθαύριο σκάσει μια άγνωστη βόμβα τοποθετημένη στη βάση του συστήματος, ο κόσμος να αντιμετωπίσει μια μείζονα απειλή. Αυτή τη στιγμή πάντως η πιο πιθανή προοπτική είναι ότι η αμερικανική οικονομία στα τέλη του 2009 θα ανακάμψει και αργότερα θα ακολουθήσει και η Ευρώπη. Και, τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι τώρα, όταν μιλάμε για καπιταλιστικό σύστημα, αυτό δεν το περιορίζουμε πλέον στις ΗΠΑ, τη Γερμανία κ.λπ. Τον τόνο στην άνοδο του συστήματος τον δίνουν σήμερα η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και οι δυναμικές οικονομίες της Απω Ανατολής. Ισως, λοιπόν, περισσότερο ενδιαφέρον από τη μελλοντολογία για τον καπιταλισμό να έχει η αποτίμηση των μέτρων που παίρνονται στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη για τη διάσωση των μεγάλων τραπεζών, των μεγάλων ασφαλιστικών εταιρειών ή των μεγάλων funds. Πρέπει να αφεθούν οι κλονιζόμενες επιχειρήσεις στη μοίρα τους ή πρέπει να τις διασώσει το κράτος με χρήματα των φορολογουμένων; Αλλά στην τελευταία αυτή περίπτωση πρέπει ίσως να διερωτηθούμε ποια είναι η αξία της ελεύθερης αγοράς, όταν εξυγιαίνεται κάθε φορά με κρατικοποιήσεις. Είναι ανεκτός αυτός ο σοσιαλισμός υπέρ των πλουσίων;
Τώρα, όσον αφορά τις επιπτώσεις στη χώρα μας, η επίσημη εκτίμηση από το υπουργείο Οικονομίας είναι ότι ασφαλώς και θα υπάρξουν και θα τις δούμε άμεσα με τη νέα άνοδο επιτοκίων, που θα συμβεί και θα πλήξει και τους ιδιώτες δανειολήπτες, αλλά κυρίως το κράτος, που έχει ένα τεράστιο δημόσιο χρέος που πρέπει να εξυπηρετήσει (αποπληρωμή χρεολυσίων και καταβολή τόκων). Και τα επιτόκια θα ανέβουν περαιτέρω γιατί η χρηματοπιστωτική αναταραχή έχει τώρα σαν κύριο χαρακτηριστικό την έλλειψη ρευστότητας στις τράπεζες.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 17/09/2008)