Τα αρνητικά αποτελέσματα του Α΄ εξαμήνου, η καταβαράθρωση της μετοχής της και η κακή προοπτική για την κερδοφορία της ΔΕΗ το Β΄ εξάμηνο, δείχνουν την μία όψη του προβλήματος που αντιμετωπίζει σήμερα η μεγαλύτερη επιχείρηση, από πλευράς απασχολουμένων, της χώρας. Η άλλη όψη του προβλήματος, η οποία στην ουσία και ευθύνεται για την κακή οικονομική κατάσταση, είναι η λειτουργία της ΔΕΗ σ’ ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο αγοράς την στιγμή που η ίδια, για διάφορους λόγους για τους οποίους δεν ευθύνεται πάντως η σημερινή διοίκηση, έχει παύσει προ πολλού να είναι ανταγωνιστική.
Οι λόγοι για τους οποίους η ΔΕΗ σήμερα δεν είναι ανταγωνιστική είναι διότι έχει μείνει πίσω θεσμικά, οργανωτικά και τεχνολογικά. Με μεγάλο αριθμό παλαιών σταθμών, και άρα χαμηλές σχετικά αποδόσεις (π.χ παλαιοί λιγνιτικοί σταθμοί) με μερικούς σύγχρονους σταθμούς συνδυασμένου κύκλου που λειτουργούν με ακριβό φυσικό αέριο, ένα μικρό, αλλά σημαντικό μέρος της παραγωγής της στο νησιωτικό χώρο να εξαρτάται από το ακριβό πετρέλαιο, με υψηλής κατάρτισης προσωπικό αλλά ταυτόχρονα και με υπεράριθμο διοικητικό προσωπικό σε αρκετές υπηρεσίες της, και ένα από τα πλέον εκτεταμένα δίκτυα εξυπηρέτησης πελατών στην Ευρώπη, η ΔΕΗ μοιάζει σαν έναν καλογυμνασμένο γίγαντα που όμως δεν μπορεί να περπατήσει, πόσο μάλλον να τρέξει, γιατί υποφέρει από ποδάγρα και επιπλέον είναι εγκλωβισμένος σε ένα ευρύχωρο αλλά καλοκτισμένο κελί.
Τα τείχη γύρω από τη ΔΕΗ εκτίσθησαν σταδιακά τα τελευταία 8 χρόνια τόσο από ανεύθυνες κυβερνήσεις, από πολιτικούς που ηρνούντο να ασχοληθούν, και να κατανοήσουν το επερχόμενο πρόβλημα, και από συνδικαλιστές οι οποίοι τους απασχολεί ο επιούσιος σήμερα και τα προνόμια τους και όχι η μακροημέρευση της επιχείρησης. Ενώ από την αρχή της δεκαετίας ήτο ξεκάθαρο ότι το ευρύτερο περιβάλλον μέσα στο οποίο εκινείτο η ΔΕΗ άλλαζε γρήγορα, και σύντομα η Επιχείρηση θα έχανε το μονοπωλιακό της χαρακτήρα, ως αποτέλεσμα ευρύτερων Ευρωπαϊκών διεργασιών που στόχο είχαν τη δημιουργία ανταγωνισμού, οι διαδοχικές κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν. Δημοκρατίας, αποφάσισαν όχι μόνο να αγνοήσουν την αλλαγή του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, αλλά να πάνε αντίθετα στο ρεύμα προσπαθώντας με κάθε δυνατό τρόπο να ενισχύσουν και να διαφυλάξουν τον μονοπωλιακό χαρακτήρα της ΔΕΗ, υπό το έωλο και αντιφατικό επιχείρημα ενδυνάμωσης της, εν όψει του επερχόμενου ανταγωνισμού.
Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα σύστημα pool χονδρεμπορικής αγοράς, το οποίο το διαχειρίζεται ο ΔΕΣΜΗΕ, που είναι όμως κατάλληλο για μία πλήρως απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με πολλούς παίκτες, το οποίο όπως απεδείχθη στην πράξη είναι τελείως ακατάλληλο για τα Ελληνικά δεδομένα. Και άρα έχει δίκιο ο κ. Τάκης Αθανασόπουλος, ο πρόεδρος της ΔΕΗ, όταν ζητά εδώ και αρκετούς μήνες τροποποίησή του και άμεση απλούστευση του συστήματος.
Όμως η σημαντική πρόκληση και διέξοδος της ΔΕΗ από τις σημερινές της συμπληγάδες είναι ο ριζικός εκσυγχρονισμός της και η συμμετοχή της στη ανταγωνιστική αγορά με ίσους όρους. Αυτό όμως σημαίνει μία ουσιαστική αναδιοργάνωση (major overhauling) με την δυνατότητα πώλησης μέρους του ενεργητικού της, αντικαταστώντας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλο μέρος της παραγωγικής της ισχύος, απεξάρτηση από το πετρέλαιο (βλέπε διασύνδεση νήσων και ανάπτυξη ΑΠΕ και ιδιαίτερα της γεωθερμίας) και αξιοποίηση του άριστα οργανωμένου δικτύου πρακτορείων που διαθέτει σε όλη την Ελλάδα.
Η πώληση μέρους των μονάδων της ασφαλώς αποβλέπει στην δημιουργία ενός δεύτερου πόλου (όπως έγινε στην Ιταλία και αλλού) πράγμα απαραίτητο για την δημιουργία υγιούς ανταγωνισμού. Η ανάδειξη ενός δεύτερου ισχυρού παίκτη στον Ελληνικό χώρο, ο οποίος θα πρέπει να είναι σε θέση να παράγει πάνω από το 30% της ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, θα έχει πολλαπλά οφέλη:
(i) Θα αποφέρει άμεσο ρευστό στα ταμεία της ΔΕΗ, βοηθώντας την να μειώσει το μακροπρόθεσμο χρέος της και να ενισχύσει έτσι τη χρηματοοικονομική της θέση.
(ii) Θα ικανοποιήσει τις περί ανταγωνισμού συνθήκες και υποχρέωσεις έναντι της Ε.Ε
(iii) Θα επιμερίσει το έργο της ηλεκτροπαραγωγής ώστε να μην έχει όλη την ευθύνη η ΔΕΗ για την κάλυψη των παντός είδους κοινωνικών υποχρεώσεων.
(iv) Οι όποιες στρεβλώσεις του συστήματος θα επηρεάζουν εξ’ ίσου τον ανταγωνιστή της, και άρα θα υπάρχει από κοινού αντιμετώπιση κρίσιμων θεμάτων.