Ο κίνδυνος κατάρρευσης του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα είναι πλέον υπαρκτός. Η χρόνια απουσία επενδύσεων έχει καταστήσει το δίκτυο ανεπαρκές να ανταποκριθεί στην διαρκώς αυξημένη ζήτηση. Την ίδια στιγμή οι αντιδράσεις στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της ΔΕΗ και η καθυστέρηση στην απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας επιδεινώνουν την κατάσταση.
Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Τάκης Αθανασόπουλος με παρεμβάσεις του έχει προειδοποιήσει ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας έχει εισέλθει σε μία δύσκολη και επικίνδυνη περίοδο. Μάλιστα, έχει παρομοιάσει την σημερινή κατάσταση με την ενεργειακή κρίση που βίωσε η Πολιτεία της Καλιφόρνια και οι ΗΠΑ στις αρχές του 2000. Όμως οι ομοιότητες της Ελλάδος με την Καλιφόρνια είναι περιορισμένες.
Το 1996, ο τότε κυβερνήτης της Καλιφόρνια Πήτ Γουίλσον νομοθέτησε την μερική ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και την απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς. Ο νόμος προέβλεπε τον διαχωρισμό των τομέων παραγωγής και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος και επέβαλλε ανώτατο όριο στις τιμές που χρεώνουν οι επιχειρήσεις στους καταναλωτές, χωρίς ωστόσο να ισχύση το αντίστοιχο και για τις τιμές των προμηθευτών των εταιρειών παροχής ενέργειας.
Το 2000 οι προμηθεύτριες εταιρείες παραγωγής προχώρησαν σε επανειλημμένες αυξήσεις στις τιμές χονδρικής για να επωφεληθούν από την αύξηση της ζητήσεως για ηλεκτρική ενέργεια. Τον Δεκέμβριο του 2000 οι εταιρείες διανομής δεν μπορούσαν να αγοράσουν ηλεκτρικό ρεύμα από τους προμηθευτές τους. Προχώρησαν σε μεγάλο τραπεζικό δανεισμό, αύξησαν τα τιμολόγια λιανικής μέχρι και 30%, ενώ αναγκάστηκαν και σε κυλιόμενες διακοπές ρεύματος. Την ίδια περίοδο, ο ενεργειακός Όμιλος Ένρον, ο οποίος κατέρρευσε λίγα χρόνια αργότερα, έκλεισε σκόπιμα μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος εκτοξεύοντας τις τιμές στα ύψη.
Η κρίση της Καλιφόρνια ανέδειξε την δυσκολία που ενέχει το εγχείρημα επιτυχούς απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Απεκάλυψε τις αδυναμίες της κεντρικής εξουσίας να θέσει το πλαίσιο λειτουργίας των εταιρειών και κυρίως έδειξε πως η απελευθέρωση πρέπει να γίνεται με πρόγραμμα και σχεδιασμό. Ωστόσο, σε καμμία περίπτωση δεν εξήχθη το συμπέρασμα ότι η απελευθέρωση είναι κάτι επικίνδυνο.
Σήμερα οι έντονα δυσμενείς εξελίξεις στις διεθνείς τιμές καυσίμων και πρώτων υλών, έχουν οδηγήσει την ΔΕΗ σε δύσκολη οικονομική κατάσταση και θέτουν σε κίνδυνο την βιωσιμότητα τους συστήματος ενέργειας. Η ΔΕΗ ζητεί την επιβολή ρήτρας καυσίμου στα τιμολόγια, ενώ υποστηρίζει πως τα ρυθμιζόμενα από το Κράτος τιμολόγια δεν αντανακλούν το ύψος και τις διακυμάνσεις του κόστους ενέργειας. Η εξάρτηση της ΔΕΗ από το πετρέλαιο είναι μεγάλη, καθώς από αυτό παράγει το 13% των πωλήσεων της.
Φθηνό ρεύμα δεν μπορεί να παραχθεί από ακριβές πρώτες ύλες. Αυτό ισχύει και για την ΔΕΗ και για τους ιδιώτες. Το πρόβλημα όμως της ελληνικής αγοράς ενέργειας δεν άπτεται μόνο των πρώτων υλών. Σχετίζεται με την μονοπωλιακή οργάνωση της αγοράς και τις επιπτώσεις που δημιουργεί. Επιπτώσεις που αποτυπώνονται στις τιμές, στα επίπεδα παραγωγής, αλλά κυρίως στο εκσυγχρονισμό του ίδιου του συστήματος.
Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην χώρα μας έχει καθυστερήσει δραματικά. Και αν ήταν στο χέρι του Κράτους και της ΔΕΗ μάλλον θα κρατούσε για πολύ ακόμη. Αν η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν απελευθερωθεί και το κόστος των πρώτων υλών παραμείνει υψηλό, νομοτελειακά η ΔΕΗ θα καταστεί ένα ακριβό και ασύμφορο μονοπώλιο. Το οποίο μέχρι σήμερα δεν εκμεταλλεύθηκε την θέση του και δεν επένδυσε επαρκώς σε νέες παραγωγικές μονάδες.
Αυτό που προβληματίζει είναι ότι η Ελλάδα δεν δίδει κίνητρα σε μεγάλους ξένους επενδυτές να αναπτύξουν δραστηριότητα στην εγχώρια αγορά. Μάλιστα, διώχνει επενδύσεις σε τομείς αιχμής όπως οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απεξάρτηση από το πετρέλαιο και στην παραγωγή φθηνού ρεύματος. Την ίδια στιγμή, το Κράτος υποχρεώνει τον καταναλωτή να πληρώσει «ρήτρα ρύπων» στα τιμολόγια της ΔΕΗ και να επιβαρύνεται κατά 2,7% επί του συνολικού λογαριασμού.
Ρυθμιστικά, τεχνολογικά και εμπορικά οι συνθήκες έχουν αλλάξει από την εποχή που το μονοπώλιο της ΔΕΗ ήταν επιβεβλημένο και συνυφασμένο με το εθνικό συμφέρον. Για την Ελλάδα το ενεργειακό ζήτημα είναι μείζον και σχετίζεται με την καθυστερημένη απελευθέρωση της αγοράς. Και η απελευθέρωση δεν θα αποτελέσει το πρόβλημα, αλλά την λύση.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 01/10/2008)