Το νικέλιο αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα υλικά της πράσινης μετάβασης, καθώς χρησιμοποιείται στις μπαταρίες λιθίου, τις ανεμογεννήτριες, και μία σειρά άλλων προϊόντων. Μολονότι αποτελεί ένα από τα μέταλλα με την υψηλότερη αφθονία στον πλανήτη, η εξόρυξή του είναι συγκεντρωμένη σε συγκεκριμένα σημεία. Χαρακτηριστικά, η Ινδονησία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός του μετάλλου, ελέγχοντας περισσότερο από το 20% της παγκόσμιας προσφοράς. Ως εκ τούτου, όταν το 2020 η κυβέρνηση της Ινδονησίας απαγόρευσε τις εξαγωγές ακατέργαστου νικελίου, προκάλεσε έναν ισχυρό σεισμό στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, αναγκάζοντας αρκετές εταιρείες να ανοίξουν μονάδες επεξεργασίας εκεί.
Από την άλλη, η εξόρυξη του νικελίου, όπως και των περισσότερων μετάλλων έχει ένα ευρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η εξόρυξη νικελίου συχνά απαιτεί την αποψίλωση δασικών εκτάσεων και σχετίζεται με τη μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα. Παράλληλα, οι διαδικασίες επεξεργασίας του νικελίου είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρες, με αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και μικροσωματιδίων. Σύμφωνα με έρευνες, 1 τόνος νικελίου παράγει από 10 ως 59 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανάλογα με τον τόπο και τον τρόπο επεξεργασίας.
Η τεχνολογία της φυτοεξόρυξης επιχειρεί να αλλάξει αυτή την εικόνα. Σε πρώτο στάδιο, η Metalplant εξάγει νικέλιο χάρη στην καλλιέργεια ενός ενδημικού φυτού, το οποίο έχει εξελιχθεί ώστε να αποθηκεύει νικέλιο στα φύλλα και τον βλαστό του. Η εταιρεία συλλέγει τη σοδειά, επεξεργάζεται τα φυτά, και εξαγάγει το νικέλιο, το οποίο κατόπιν μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως όλα τα υπόλοιπα μέταλλα. Σε δεύτερο στάδιο, η επιχείρηση χρησιμοποιεί τα ντόπια κοιτάσματα των πετρωμάτων ολιβενίτη και βασάλτη ώστε να “ραντίσει” τα χωράφια του νικελίου. Τα πετρώματα αυτά αντιδρούν χημικά με το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, εγκλωβίζοντάς το στο έδαφος. Με τη διττή αυτή τεχνική, τα χωράφια μπορούν όχι μόνο να παράγουν νικέλιο χωρίς τη δραστική επέμβαση στο περιβάλλον, αλλά συλλέγουν και CO2 αντί να το εκπέμπουν.
Η Metalplant δεν είναι η μοναδική επιχείρηση που δραστηριοποιείται στον τομέα της φυτοεξόρυξης, αλλά είναι η πρώτη που τη συνδυάζει με τη συλλογή άνθρακα. Παράλληλα, η Αλβανία έχει ένα εξαιρετικό πλεονέκτημα καθώς περίπου το 11% των εδαφών της είναι σερπεντινικά, δηλαδή περιέχουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων. Αυτό τα καθιστά ακατάλληλα για την καλλιέργεια τροφίμων, ωστόσο προσφέρει την ευκαιρία εξαγωγής αυτών των μετάλλων μέσω φυτοεξόρυξης. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε εντάξει την Αλβανία στο πρόγραμμα AGROMINE που υλοποιήθηκε μεταξύ 2016 και 2021. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα επίσης κατέχει σερπεντινικά εδάφη, κυρίως μεταξύ Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας, και συμμετείχε στο σχετικό πρόγραμμα ερευνών.
Η συγκέντρωση των σερπεντινικών εδαφών στα Βαλκάνια. Πηγή: Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Παρά τα φιλόδοξα σχέδια της Metalplant και των άλλων εταιρειών που ασχολούνται με τις φυτοεξορύξεις, ορισμένοι αναλυτές αμφισβητούν τη βιωσιμότητα αυτών των πρακτικών. Για παράδειγμα, η χρήση του ολιβενίτη απαιτεί την εξόρυξή του, ενώ ακόμα δεν είναι γνωστά τα αποτελέσματά του στο υπέδαφος των χωραφιών. Επιπροσθέτως, η ποσότητα νικελίου που εξάγεται από τη φυτοεξόρυξη είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με την παραδοσιακή μέθοδο. Δεδομένου ότι η ζήτηση του νικελίου αναμένεται να αυξηθεί κατά 65% μέχρι το 2030, η νέα αυτή τεχνολογία δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της βιομηχανίας. Εντούτοις, μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό συμπλήρωμα στην προσπάθεια της παραδοσιακής μεταλλευτικής να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα.