Ακόμα κι αν λάβουμε υπόψη μόνο ένα γεγονός— τις Προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ που θα πραγματοποιηθούν τον Νοέμβριο— τότε τα παγκόσμια αποτελέσματα θα είναι κρίσιμα, ασχέτως του τελικού νικητή. Σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο αλλαγών, η Ευρώπη έχει μία ενδεχομένως μοναδική ευκαιρία: Να πατήσει το κουμπί της ‘επανεκκίνησης’.
Αν ρωτούσαμε 100 διεθνείς αναλυτές, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών θα μας απαντούσε πως η Ευρώπη βρίσκεται σε μία κρίσιμη συγκυρία. Το αποτέλεσμα των πρόσφατων Ευρωεκλογών απέδειξε πως ένα μεγάλο μέρος των ευρωπαίων πολιτών είναι απογοητευμένοι ή και οργισμένοι με τις μέχρι τώρα πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει όχι μία, αλλά δύο σοβαρές συγκρούσεις στη γειτονιά της, έχοντας λάβει σαφή θέση και στις δύο και βιώνοντας ήδη τις επιπτώσεις αυτών των αποφάσεων. Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να υποτιμώνται οι πιο μακρινές συγκρούσεις, οι συνέπειες των οποίων δεν έχουν γίνει ακόμα εμφανείς για την ΕΕ. Φυσικά, οι περισσότερες από αυτές τις εντάσεις αποτελούν πεδίο ανταγωνισμού για τους δύο βασικούς παίκτες της γεωπολιτικής σκακιέρας, τις ΗΠΑ και τον Σινορωσικό άξονα. Ο ανταγωνισμός αυτός δεν περιορίζεται μόνο σε αμυντικό ή διπλωματικό επίπεδο, αλλά επηρεάζει πλέον σχεδόν ολόκληρη την οικονομική δραστηριότητα του πλανήτη. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη φαίνεται “παγιδευμένη” μεταξύ των δύο γιγάντων.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον τομέα της ενέργειας. Η ΕΕ ήταν η πρωτοπόρος στην αναγνώριση και διαχείριση της κλιματικής αλλαγής για αρκετά χρόνια. Μάλιστα, η προηγούμενη ευρωπαϊκή ηγεσία είχε συνυφανθεί όσο καμία άλλη με αυτό το ζήτημα, υιοθετώντας την πολυσυζητημένη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Παραδόξως για ορισμένους και αναμενόμενα για κάποιους άλλους, η πορεία της Ευρώπης προς την υλοποίηση αυτού του σχεδίου έχει τελματώσει, ενώ οι άλλες δύο μεγάλες δυνάμεις, ΗΠΑ και Κίνα, έχουν υπερκαλύψει το χαμένο έδαφος των προηγούμενων ετών. Η Κίνα θεωρείται πλέον η ηγέτιδα στην πράσινη μετάβαση, λόγου χάρη κατασκευάζοντας και εγκαθιστώντας την πλειοψηφία των νέων ΑΠΕ. Στις ΗΠΑ, παρά τη συνεχιζόμενη πολιτικοποίηση του θέματος της πράσινης μετάβασης, τα οικονομικά κίνητρα που υπάρχουν καθιστούν δύσκολη μία ολική στροφή, ακόμα κι αν η επόμενη ηγεσία είναι βαθιά υπέρ των υδρογονανθράκων.
Με την Ευρώπη να υποχωρεί συνεχώς σε σχέση με τους άλλους δύο παίκτες, πώς μπορεί να αντιστραφεί αυτή η παρτίδα; Η απαραίτητη προτεραιότητα είναι η λήψη και εφαρμογή ρεαλιστικών πολιτικών. Λόγω της φύση της ως οργανισμού, η ΕΕ συχνά αναλώνεται σε εσωτερικές διαφωνίες που προκαλούν καθυστερήσεις και αναποτελεσματικότητα. Αν οι ευρωπαίοι ηγέτες επιθυμούν να παραμείνουν στο γεωπολιτικό παιχνίδι, τότε οφείλουν επιτέλους να αξιοποιήσουν το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ΕΕ: την πολυμέρεια. Η ιστορία έχει πολλάκις αποδείξει ότι η δράση της ενωμένης Ευρώπης είναι πολύ πιο αποτελεσματική από τη δράση ενός μεμονωμένου κράτους, όσο ισχυρό κι αν είναι αυτό. Οικονομικά, κοινωνικά, πληθυσμιακά, και πολιτικά, η ΕΕ είναι πολύ ικανότερη από το άθροισμα των κρατών-μελών.
Οι αποφάσεις που θα ληφθούν από τη νέα ευρωπαϊκή ηγεσία θα κρίνουν όχι απλώς την ευημερία, αλλά πιθανότατα την επιβίωση της Ευρώπης ως διεθνής δύναμη. Η ανάπτυξη και η καινοτομία πρέπει να είναι στο επίκεντρο, γιατί χωρίς αυτές δεν μπορεί να προχωρήσει τίποτα άλλο. Επιπροσθέτως, η ΕΕ πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με την εξασφάλιση της αυτονομίας της σε μία σειρά τομέων: από την άμυνα μέχρι τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Με το ΝΑΤΟ να γιορτάζει 75 χρόνια συνεργασίας μεταξύ των δύο ακτών του Ατλαντικού, το ενδεχόμενο αποστασιοποίησης των ΗΠΑ μετά την εκλογή Τραμπ φαντάζει όλο και πιο πιθανό. Στο κομμάτι της ενέργειας, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απέδειξε πόσο επικίνδυνη είναι η ενεργειακή εξάρτηση από μία τρίτη δύναμη. Έχοντας αυτά τα δεδομένα, η νέα ηγεσία της ΕΕ έχει μία μοναδική— και ίσως τελευταία— ευκαιρία: Να θέσει τώρα τα θεμέλια για τη νέα εποχή μίας ισχυρής Ευρώπης.