“Δεν υπάρχει τρόπος να φτάσουμε ως Ευρώπη στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια”, επισήμανε ο Πρωθυπουργός, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης. Ειδικότερα, υπογράμμισε ότι “η Ευρώπη ήταν και παραμένει ηγέτιδα δύναμη στην πυρηνική τεχνολογία. Η Ελλάδα δεν διαθέτει πυρηνική ενέργεια", υποστήριξε και διερωτήθη: “Επενδύουμε, λοιπόν, ως Ευρωπαίοι, στην επόμενη γενιά μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων; Έχουμε πραγματικά κάνει τις σωστές επιλογές για την πράσινη μετάβαση, τουλάχιστον προσδιορίζοντας τρεις ή τέσσερις κρίσιμες βιομηχανίες; Επενδύουμε στις διασυνδέσεις μας στον βαθμό που θα έπρεπε;”
Με τις αναφορές του ο Πρωθυπουργός έθεσε επί τάπητος ένα βασικό "ταυτοτικό" προβληματισμό για την επόμενη ενεργειακή ημέρα της ΕΕ, αναδεικνύοντας τα μεγάλα ζητήματα της πράσινης μεταβάσεως των ΑΠΕ, των διασυνδέσεων, των κρίσιμων πρώτων υλών. Σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα, γνώστες των εξελίξεων, έχοντας εικόνα της όλης αυτής συζήτησης με τη Βουλγαρία, τον Ιούλιο του 2023, για τυχόν πλάνο επενδύσεων στο γειτονικό πυρηνικό εργοστάσιο στο σταθμό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας του Κοζλοντούι, εκφράζουν προβληματισμό, χωρίς, να κλίνουν, είτε προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση. Κύρια, βέβαια, αναφέρονται στο τι θα σημάνει οικονομικά και γεωπολιτικά ένα τέτοιο βήμα. Πάντως, εάν η χώρα έμπαινε μετοχικά επενδύοντας στους νέους αντιδραστήρες, στο Κοζλοντούι, που είναι το μεγαλύτερος σταθμός στην περιοχή, εκτιμάται, ότι θα “έδινε” λαβές στην Τουρκία, σε σχέση με μια παραδοσιακή βασική “κόκκινη” γραμμή σε σχέση με την αξιοποίηση των πυρηνικών.
Γεωπολιτική παράμετρος
Να σημειωθεί ότι με βάση παράγοντες της αγοράς η πυρηνική ατζέντα είναι ένα “καυτό” σημείο, ειδικά για την Ελλάδα, όταν η Τουρκία έχει σε πλήρη εξέλιξη ένα συγκεκριμένο πυρηνικό πρόγραμμα για την κατασκευή σταθμού στα νότια της χώρας, στο Ακούγιου, με τέσσερις αντιδραστήρες και εγκατεστημένη ισχύ 4.800 μεγαβάτ. Το έργο, που έχει τον πλήρη έλεγχο της Ρωσίας, που προσφέρει και την τεχνολογία, στο σύνολό του αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026, ενώ η επένδυση της Rosatom για την κατασκευή του σταθμού ξεπερνάει τα 25 δισ. δολάρια. Στο φόντο αυτό δεν εκφεύγει της προσοχής αναλυτών το ότι όλες οι χώρες με πυρηνικό πρόγραμμα για ειρηνική χρήση “λοξοκοιταζουν” και στην στρατιωτική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, αφ΄ ης στιγμής έχουν στα χέρια τους το “πυρηνικό καύσιμο”. Άρα, το όποιο “φλερτ” της Ελλάδος με την πυρηνική ενέργεια, ενδεχομένως, με βάση αναλυτές να δίνει επιχειρήματα στην Τουρκία για την προώθηση της αξιοποίησής της.
Η Γαλλία
Πάντως με τη Γαλλία να είναι υπέρμαχος της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ρεύματος, σε μια συγκυρία, που τα πυρηνικά έχουν μπει στο “κάδρο” και της ΕΕ, μετά από γαλλική πίεση, αναμένεται το επόμενο διάστημα και στα πρώτα Συμβούλια Υπουργών Ενέργειας να καταφανούν οι προθέσεις και της νέας κυβέρνησης, αν κι εκεί το Παρίσι έχει σταθερή γραμμή, που κύρια χαράσσεται από την προεδρία. Κι αυτό την ώρα που η Γαλλία διαθέτει 18 εμπορικούς πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με συνολικά 56 λειτουργικούς αντιδραστήρες, αλλά και με εκτόξευση των ενεργειακών της εξαγωγών σε ρεύμα, τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. Σημειώνεται ότι και με Γαλλική πίεση, τον περασμένο Νοέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας μεταξύ των “πράσινων” τεχνολογιών, με το σκεπτικό της ανάγκης να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα και η περιφρουρηθεί η ενεργειακή ασφάλεια και κυριαρχία της Ευρώπης έναντι της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Η ευκαιρία ν’ ανοίξει και στην χώρα μας η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια βρέθηκε στο επίκεντρο του Athens Energy Summit.
Ο George Christidis, VP Government Relations & International Affairs, Canadian Nuclear Association, χαιρέτισε την πρόσφατη αναφορά του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στην ανάγκη επένδυσης της Ευρώπης στην πυρηνική ενέργεια, τονίζοντας ότι η κοινωνία πρέπει να εκπαιδευτεί για όλες τις μορφές ενέργειας. “Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να μπει στη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια” είπε χαρακτηριστικά ο κ. Christidis.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ο κ. Christidis υποστήριξε ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί έναν από τους παράγοντες τόσο για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου όσο και για την ενεργειακή ασφάλεια. Εξήγησε ότι η τεχνολογία εξελίσσεται και υπάρχουν πλέον διάφορες πυρηνικές τεχνολογίες, που μπορούν να συμβάλλουν ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Προσέθεσε ότι η κάθε χώρα μπορεί να ορίσει την ενεργειακή της ασφάλεια.
Ο Σπύρος N. Οικονόμου, Γενικός Διευθυντής Hydrogen Technologies της Eunice, υπογράμμισε ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε διαθέσιμη πηγή για να περιορίσουμε την κλιματική κρίση. “Πρέπει να προχωρήσουμε ταυτόχρονα την ενεργειακή, την ψηφιακή και τη βιομηχανική μετάβαση, για να είμαστε πιο αποτελεσματικοί”.
Από την πλευρά του ο Νικόλαος Τακάς, Διευθύνων Σύμβουλος του Thermi Venture Capital Management, εκτίμησε ότι είναι θετική η αναφορά του πρωθυπουργού, όμως απέχουμε πολύ ακόμα. “Υπάρχει ένα ταμπού. Πρέπει να γίνει εκτεταμένη συζήτηση στην κοινωνία, να υπάρξει συναίνεση. Θεωρώ ότι χρειάζονται ακόμα πολλά χρόνια” κατέληξε ο κ. Τακάς. Αντίστοιχα, ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Διευθυντής και Πρόεδρος Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στο συνέδριο Clima 21 πριν από λίγους μήνες είχε αναφέρει πως η συγκυρία είναι που έδωσε πνοή σε αυτή τη συζήτηση. Όπως επεσήμανε, “αν θέλουμε να ανοίξουμε την πόρτα της πυρηνικής ενέργειας απαιτείται διεθνής συνεργασία”.
Οι διασυνδέσεις
Να σημειωθεί ότι, π.χ, ακόμη κι εάν υπήρχε μια μακροχρόνια συμφωνία αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με την μονάδα στο Κοζλοντούι της Βουλγαρίας, κάτι που είχε αποκαλυφθεί τον Ιούλιο του 2023, μέσα από ένα διμερές συμβόλαιο (PPA), θα προσεκρουε στο πλαίσιο των διασυνδέσεων, αν και σε εξέλιξη είναι μια σχετική συζήτηση. Υπενθυμίζεται ότι οι δύο γραμμές μεταξύ Ελλάδας- Βουλγαρίας συνολική δυναμικότητας περίπου 1.100 ΜW, χρησιμοποιούνται για το διασυνοριακό εμπόριο και άρα δεν μπορεί μια χώρα να δεσμεύσει π.χ το 40% (500 ΜW) της χωρητικότητας μιας διασύνδεσης, καθώς αυτό θα υπονόμευε την ελευθερία των συναλλαγών εντός της ΕΕ. Βέβαια, η Ελλάδα εισάγει μεγάλες ποσότητες από τη γείτονα. Μάλιστα, το 2023 έφτασαν τις 4,15 TWh ηλεκτρικής ενέργειας, μέρος της οποίας παράγεται από το σταθμό του Κοζλοντούι. Έτι, περαιτέρω το τεχνικό ‘φρένο” των διασυνδέσεων ισχύει και για την Τουρκία (παρά το ίτι αναβαθμίζεται η γραμμή διασύνδεσης) όταν αποκτήσει παραγωγή ρεύματος από τον πυρηνικό αντιδραστήρα του Ακούγιου.
Πέρα από τις διασυνδέσεις ή τα οικονομικά δεδομένα, τα πυρηνικά εργοστάσια έχουν δύο βασικά σημεία που δημιουργούν προβληματισμό. Απαιτούν μεγάλες επενδύσεις για την κατασκευή τους αλλά και μετά το πέρας ζωής τους έχουν μεγάλα ζητήματα διαχείρισης. “Μια ανεμογεννήτρια ακόμη κι αν αφεθεί σε μια κορφή δεν δημιουργεί ζητήματα, αλλά ένα πυρηνικό εργοστάσιο δεν αφήνεται έτσι στην τύχη του μετά που θα πάψει αν λειτουργεί” σημειώνουν με νόημα ενεργειακοί αναλυτές. Βέβαια αντιτείνουν ότι υπάρχουν και οι μικροί - μίνι’ αντιδραστήρες. Σε αυτούς ουσιαστικά αναφερόταν ο Πρωθυπουργός στο Economist εστιάζοντας, χωρίς, να κατονομάζει στην τεχνολογία των «μικρών δομοστοιχειωτών αντιδραστήρων» - SMRs, που όπως αναφέρεται διεθνώς έχουν πιο ανταγωνιστικές τιμές. Σημειώνεται ότι οι μίνι αντιδρατήρες SMR παρουσιάστηκαν στον νόμο Net-Zero Industry Act της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που κατατέθηκε τον Μάρτιο του 2023. Το κύριο πλεονέκτημά τους είναι ότι μπορούν να συναρμολογηθούν στο εργοστάσιο και να παραδοθούν οπουδήποτε στον κόσμο, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές με περιορισμένη κάλυψη δικτύου.
*Ο κ. Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")