Όλοι συμφωνούμε ότι η κρίση είναι μπροστά μας. Στις αρχές της εβδομάδας, ο κ. Ντομινίκ Στρος Καν, διοικητής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, συμπεριέλαβε την Ελλάδα (πλάι στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία…) στις είκοσι χώρες υψηλού κινδύνου, που εξαιτίας των μεγάλων ελλειμμάτων στα ισοζύγια εξωτερικών συναλλαγών τους, κινδυνεύουν να «στεγνώσουν» από ξένα κεφάλαια.
Στο Λονδίνο, ευθέως λέγεται ότι μέχρι τέλος του έτους θα φύγουν πολλά funds από το Χρηματιστήριο Αθηνών – αναζητούν την ευκαιρία ενός πιθανού «μίνι ράλι» για να πουλήσουν. Αυτό, ίσως δεν σημαίνει πολλά για τον Έλληνα επενδυτή (καθότι έχει αποχωρήσει από τη Σοφοκλέους…) αλλ’ όμως προοιωνίζεται νέες επιβαρύνσεις στις επιχειρήσεις που έχουν λάβει δάνεια με ενέχυρο μετοχές τους.
Ήδη, το κόστος δανεισμού μιας τυπικής μεσαίας επιχείρησης έχει αυξηθεί 40% από τις αρχές του έτους μέχρι σήμερα και είναι βέβαιον ότι (σκεφτείτε ότι έφτασε η General Electric να δανείζεται με 10% από τον Warren Buffett!..) θα αυξηθεί περαιτέρω. Διότι το χρήμα γίνεται ακριβό (κάποιες τράπεζες, τις προηγούμενες ημέρες προσέφεραν σε πολύ μεγάλες καταθέσεις επιτόκια από 7% έως λίγο κάτω από 8%...) καθώς η εμπιστοσύνη γίνεται αόρατη.
Το 2009, θα πληθύνουν τα νοικοκυριά που δεν θα μπορούν να αποπληρώσουν στεγαστικά ή καταναλωτικά δάνεια. Ναι, μεν, οι «προνοητικές» τράπεζες τα τιτλοποίησαν και τα ξεφορτώθηκαν (περί τα 10 δισ. ευρώ έχουν φτάσει οι τιτλοποιήσεις στεγαστικών και 4,5 δισ. οι τιτλοποιήσεις καταναλωτικών δανείων...), αλλά βέβαιον είναι ότι η κατανάλωση θα συρρικνωθεί και ότι οι τιμές στην κτηματαγορά θα υποχωρήσουν ώστε να συναντηθούν με τις αξίες των ακινήτων σε επίπεδα τουλάχιστον 10-12% χαμηλότερα.
Η κρίση, λοιπόν, είναι μπροστά μας. Αυτή, όμως, η εκτίμηση, μπορεί να διαβαστεί με δύο τρόπους.
Ένας, ότι η καταστροφή δεν έχει λάβει, ακόμη, την έκταση που θα λάβει αν όλα μείνουν αμετάβλητα. Άρα υπάρχουν δυνατότητες (όχι να «αποστειρωθείς», αυτό θα ήταν κούφιος βολουνταρισμός, αλλά) να αποτρέψεις ορισμένες καταστροφές, να περιορίσεις το βάθος και το εύρος των συνεπειών της κρίσης, να απαλύνεις τις συνέπειες της διέλευσής της στην οικονομία, την κοινωνία και τους θεσμούς.
Ένας άλλος τρόπος είναι, να τη διαβάσουμε ως πρόβλεψη καταστροφών που επέρχονται μοιραία, νομοτελειακά. Λίγο από την κρυφή γοητεία της ηττοπάθειας και περισσότερο λόγω των συμμάχων της, της δύναμης της αδράνειας και της ροπής προς τον στρουθοκαμηλισμό, αυτή η ανάγνωση κυριαρχεί. Η κυβέρνηση οχυρώνεται πίσω από την ιδέα του «μοιραίου» για να δικαιολογήσει την αδράνειά της, και πολλοί από εμάς εθελοτυφλούμε προσδοκώντας το αδύνατο – κάποιο θαύμα, λες, για να αποφύγουμε το επώδυνο «ξεβόλεμα». Αυτή η ανάγνωση οδηγεί, πράγματι μοιραία, σε αυριανή υπερπαραγωγή θυμάτων της κρίσης.
Σήμερα, βρισκόμαστε λίγο παραπέρα. Διότι αν η κυβέρνησή μας απλώς αδρανούσε, θα είχαμε το δικαίωμα να υποψιαστούμε ότι ίσως, αύριο έκανε ένα διάλειμμα, και αποφάσιζε να δράσει. Οπως φαίνεται, όμως, την έχει απορροφήσει η επεξεργασία κινήσεων επικοινωνιακού χαρακτήρα (έως υπουργικά συμβούλια συγκαλούνται, έτσι, για το θεαθήναι!..) με στόχο τη μεταστροφή της κοινής γνώμης.
Ίσως -λέγεται- προσφύγει και σε εκλογές, για να αποκτήσουμε μια ισχυρή κυβέρνηση Καραμανλή, που θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την κρίση.
Προσωπικά, αυτό θα με φόβιζε περισσότερο από όλα. Δεν μπορώ να ξεχάσω ότι πριν δώδεκα μήνες είχε προκηρύξει εκλογές για να συντάξει έναν σωστό προϋπολογισμό. Και τον έριξε έξω…
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 05/10/2008)