«Προκειμένου οι MPA της ΕΕ να παρέχουν τα αναμενόμενα κοινωνικά και οικολογικά οφέλη, ο ρόλος τους στη ρύθμιση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων για τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεών τους θα πρέπει να αμφισβητηθεί ευρέως», αναφέρουν οι συντάκτες επιστημονικής μελέτης που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στο περιοδικό One Earth.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ορίσει τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές ως περιοχές όπου η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας αποτελεί προτεραιότητα.
Ωστόσο, η μελέτη διαπιστώνει ότι οι περισσότερες από αυτές παρέχουν ανεπαρκή προστασία για την επίτευξη των στόχων διατήρησης της ΕΕ.
Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2030 έχει ως στόχο την επίτευξη 30% κάλυψης από θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, με 10% υπό αυστηρή προστασία ανά περιοχή.
Ενώ οι MPA κάλυπταν το 11,4% των υδάτων της ΕΕ το 2022, μόνο το 1,5% των περιοχών αυτών – ή μόλις το 0,2% των συνολικών υδάτων της ΕΕ – υπόκεινται σε αυστηρή προστασία (πλήρης και υψηλή προστασία), σύμφωνα με τη μελέτη.
Στο άλλο άκρο της κλίμακας, «το 86% (…) των υδάτων της ΕΕ που καλύπτονται από MPA παρουσίαζαν ελαφριά, ελάχιστη ή καθόλου προστασία από τις πιο επιβλαβείς ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εκβάθυνση, η εξόρυξη ή τα πιο επιβλαβή αλιευτικά εργαλεία».
Η υψηλότερη κάλυψη MPA ήταν στη Γερμανία (45,3% των εθνικών υδάτων), ακολουθούμενη από τη Γαλλία (38,9%) και το Βέλγιο (37,9%), ενώ η χαμηλότερη ήταν στην Ιρλανδία (2,4%), την Πορτογαλία (4,5%), την Ελλάδα (4,7%) και τη Σλοβενία (5,1%).
Η Μεσόγειος και η Βαλτική Θάλασσα έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια ισχυρής προστασίας από τον Βορειοανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό, ενώ δεν υπάρχει ισχυρή προστασία στη Μαύρη Θάλασσα.
Μη δεσμευτικοί κανονισμοί
Τα αποτελέσματα αυτά εξηγούνται, λένε οι επιστήμονες, από τον «ευέλικτο» χαρακτήρα της οδηγίας-πλαισίου για τη θαλάσσια στρατηγική της ΕΕ (MSFD) και των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους. Και οι δύο οδηγίες διέπουν το καθεστών και τις πολιτικές MPA του μπλοκ.
«Η περιορισμένη εξειδίκευση και οι προαιρετικές απαιτήσεις άλλων διεθνών συμφωνιών, όπως οι περιφερειακές συμβάσεις για τις θάλασσες και οι στόχοι Aichi, μπορεί επίσης να έχουν συμβάλει στα χαμηλά επίπεδα προστασίας», προσθέτουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Και ακόμη και με την ευελιξία της ΕΕ, τα κράτη μέλη έχουν επιδείξει «επαναλαμβανόμενη μη συμμόρφωση».
Οι συγγραφείς συνεχίζουν να προειδοποιούν ότι «η επίτευξη του στόχου της ΕΕ για αυστηρή προστασία 10% θα απαιτήσει ριζικές αλλαγές στη ρύθμιση των δραστηριοτήτων στις MPA της ΕΕ».
Κάλεσμα Κομισιόν στα κράτη μέλη
Επικοινωνώντας με το Euractiv, η Επιτροπή «λαμβάνει γνώση της πολύ πρόσφατης δημοσίευσης και των βασικών συνοπτικών συμπερασμάτων της» και επισημαίνει ότι «κάλεσε τα κράτη μέλη να διαχειριστούν αποτελεσματικά όλες τις MPA, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί στη σχετική νομοθεσία της ΕΕ (οδηγία για τα πτηνά, οδηγία για τους οικοτόπους, οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική) και στη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα για το 2030».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσθεσε ότι το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη θάλασσα το 2023 καλεί τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν δράσεις όπως η «σταδιακή κατάργηση της κινητής αλιείας βυθού» σε όλες τις MPA της ΕΕ έως το 2030».
Ωστόσο, η προτεινόμενη σταδιακή κατάργηση απορρίφθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2023, ενώ έκθεση των ΜΚΟ Seas At Risk και Oceana της 16ης Απριλίου διαπίστωσε ότι η αλιεία βυθού εξακολουθεί να ασκείται ευρέως στο 90% των MPA.
Με ορισμένες εξαιρέσεις, όπως η Ελλάδα και η Σουηδία, τα περισσότερα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη θεσπίσει εθνικά μέτρα για την αλιεία βυθού.
«Τώρα εξαρτάται πραγματικά από τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις απειλές για τα θαλάσσια οικοσυστήματα μέσω διαφόρων εργαλείων, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρά προστατευόμενων MPA και των μέσων για τη διαχείριση των υφιστάμενων συγκρούσεων», κατέληξαν οι συντάκτες της έκθεσης.
euractiv.gr