Θα είναι οι άνθρωποι που θα αξιολογούν τις αποφάσεις κάθε εταιρείας ως προς το αποτύπωμα που αφήνουν στο φυσικό περιβάλλον και στην κοινωνία (πελάτες, εργαζομένους, προμηθευτές και εν γένει κοινωνικό σύνολο), όπως αντίστοιχα την εταιρική διακυβέρνηση και το σύστημα εσωτερικού ελέγχου. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν ο όρος CSR (Corporate Social Responsibility), δηλαδή Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη, ο οποίος παραμένει σε ισχύ, ως σκέλος όμως του ESG. Τμήματα ESG διαθέτουν ήδη οι περισσότερες συστημικές τράπεζες, ενώ και οι μεγάλες εταιρείες ανοίγουν θέσεις με αυτό το αντικείμενο. «Πρόκειται για ένα πολύ ευρύ πεδίο, το οποίο περιλαμβάνει τους πυλώνες που αντιστοιχούν στους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ», εξηγεί στο «Κ» ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής Λογιστικής και Ελεγκτικής με Εστίαση στον Κίνδυνο στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Ανδρέας Κουτούπης. «Στο προσεχές μέλλον, ακόμα και μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα χρειάζονται έναν εργαζόμενο που θα χειρίζεται αυτά τα θέματα παράλληλα με άλλα καθήκοντα».
Βάσει του άρθρου 2 του νόμου 4308/2014, οι μεγάλες εισηγμένες εταιρείες με πάνω από 500 άτομα προσωπικό δημοσιεύουν ήδη εκθέσεις με άξονα την απόδοσή τους στους τρεις τομείς, οι υπόλοιπες εισηγμένες στο χρηματιστήριο το πράττουν από την 1η Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, ενώ σταδιακά έως και το 2029 θα ακολουθήσουν και άλλες κατηγορίες. Θεωρείται βέβαιο ότι μετά το 2030 το μέτρο θα ισχύσει καθολικά σε όλο τον επιχειρηματικό κόσμο. «Πρόκειται για μια διαδικασία που θα κοστίσει οικονομικά στις εταιρείες, από τη λήψη συμβουλευτικών υπηρεσιών μέχρι την αλλαγή στρατηγικής ή την υιοθέτηση νέων δράσεων, ωστόσο ο τελικός σκοπός θα αποζημιώσει τόσο τους ίδιους τους οργανισμούς όσο και το σύνολο της κοινωνίας», τονίζει ο ίδιος.
Μια περιζήτητη ειδικότητα
Τα ερωτήματα στα οποία θα καλούνται να απαντήσουν οι ειδικοί στο ESG είναι πολλά: Αξίζει να αλλάξει η εταιρεία μας έδρα και τι συνέπειες θα έχει μια τέτοια αλλαγή στο προσωπικό αλλά και στο περιβάλλον; Έχουμε ίση αντιπροσώπευση των δύο φύλων στην επιχείρηση; Διαθέτει ο οργανισμός πρωτόκολλο για τη διαχείριση σεξιστικών ή κακοποιητικών συμπεριφορών; Γίνεται τακτική αξιολόγηση των εργαζομένων; Έχει καθοριστεί ένα πλάνο διαδοχής, όταν ο ιδιοκτήτης ή τα ανώτερα στελέχη δεν θα είναι πλέον σε θέση να φέρουν σε πέρας τα καθήκοντά τους; Ενώπιον μιας τόσο μεγάλης ζήτησης σε επαγγελματίες με καλή γνώση του ΕSG, έχουν δημιουργηθεί μεταπτυχιακά προγράμματα και επιμορφωτικά σεμινάρια σε πολλά ΑΕΙ της χώρας.
Στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ξεκινά για τρίτη χρόνια το μεταπτυχιακό «Βιώσιμη Λογιστική, Χρηματοοικονομική και Διακυβέρνηση, ESG». Όπως εξηγεί ο κ. Κουτούπης, επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος, η καθιέρωση του ESG σταδιακά σε όλες τις εταιρείες καθιστά τελικά την ειδικότητα περιζήτητη, ενώ γεννά την ανάγκη και για άλλα, νέα επαγγέλματα, όπως Επαγγελματία Διαχείρισης Κινδύνων και Υπευθύνου Κανονιστικής Συμμόρφωσης. «Στο μεταπτυχιακό κάνουμε δεκτούς υποψηφίους που μπορεί να έχουν σπουδάσει από Φιλολογία έως Πολυτεχνείο», αναφέρει ενδεικτικά. «Έχουμε θέσει ως ανώτατο όριο τα 45 άτομα ανά χρονιά». Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι πολύ μεγαλύτερο, ειδικά από ανθρώπους που ήδη εργάζονται και γνωρίζουν εκ των έσω τις ανάγκες. «Ο κόσμος βλέπει εδώ μια ευκαιρία, όπως πριν από πολλά χρόνια ήταν ο τομέας της λογιστικής ελεγκτικής, στον οποίο η ανεργία τότε ήταν μηδενική», αναφέρει.
Πίσω στα θρανία
Στο πρώτο τμήμα εσωτερικού ελέγχου που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα είχε προσληφθεί, αποφοιτώντας από το Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η Μαρία Σάββα. «Ήταν μια πολύτιμη εμπειρία, καθώς απέκτησα μεγάλη γνώση και εξειδίκευση σε έναν νέο τότε τομέα», θυμάται η ίδια σήμερα. Έπειτα από 25 χρόνια εμπειρίας, η κ. Σάββα, που εργάζεται σε εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων και είναι μέλος σε ΔΣ δύο εισηγμένων εταιρειών, αποφάσισε στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο της να καθίσει εκ νέου «στα θρανία» για να εμβαθύνει στον τομέα του ESG. «Η ανάγκη να εξασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα, τόσο των εταιρειών όσο και του πλανήτη ολόκληρου, οδηγεί σε αλλαγές του κανονιστικού και νομοθετικού πλαισίου, τις οποίες θεωρώ εξαιρετικά θετικές. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο κλιματικός νόμος και η έκθεση ανθρακικού αποτυπώματος που καλούνται να δημοσιοποιήσουν οι εταιρείες· αντίστοιχα ο εργατικός νόμος και τα άρθρα περί βίας και παρενόχλησης, καθώς και ο νόμος συστήματος εταιρικής διακυβέρνησης εισάγουν ένα πλήρες πλαίσιο και κανόνες».
Για τη μείωση του αποτυπώματος οι εταιρείες θέτουν πλέον άλλα κριτήρια, που αφορούν και την προστασία του περιβάλλοντος. «Σε μια πιθανή αντικατάσταση των παλιών τους μηχανημάτων δεν θα προτάξουν το κόστος αλλά και την ενεργειακή απόδοση εκείνων που θα προμηθευτούν». Με τη σταδιακή καθιέρωση του ESG εξασφαλίζεται η διαφάνεια. «Επιπρόσθετα με τις απαιτήσεις δημοσιοποίησης των οικονομικών καταστάσεων, με την εφαρμογή π.χ. των απαιτήσεων περί Βιώσιμης Ανάπτυξης (ESG) αυξάνεται η υποχρέωση ενημέρωσης του κοινού και για μη χρηματοοικονομικά δεδομένα κάθε εταιρείας», εξηγεί η ίδια, «διαθέτει μια εταιρεία δράσεις αναφορικά με το Περιβάλλον, την Κοινωνία και τη Διακυβέρνηση; είναι μια πληροφορία που μπορεί να ενδιαφέρει τους επενδυτές». Μέσω αυτών των εκθέσεων θα γίνεται ευρέως γνωστό με ποιες μεθόδους μια εταιρεία κατορθώνει να φέρνει καλά οικονομικά αποτελέσματα.
«Θα προέτρεπα έναν νεαρό απόφοιτο πανεπιστημίου να στραφεί στο ESG, εφόσον όμως καταλάβει περί τίνος πρόκειται και αν αυτό είναι κάτι που πραγματικά τον εκφράζει. Δεν πρόκειται για ένα συμβατικό μεταπτυχιακό που γίνεται για να εμπλουτίσουμε το βιογραφικό μας», υπογραμμίζει η Ήβη Δικαίου, που εργάζεται ως σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ΕΚΕ και παράλληλα παρακολουθεί το παραπάνω μεταπτυχιακό.
Η ίδια είναι πεπεισμένη ότι αυτή η αποστολή δεν ταιριάζει σε όλους. «Ως ειδικός στο ESG καλείσαι να είσαι πρέσβης του περιβάλλοντος και της ηθικής». Απαιτείται, σύμφωνα με την ίδια, «μια ακέραιη προσωπικότητα με πίστη και προσήλωση στις οδηγίες του ESG, ένας επαγγελματίας που δεν θα κάνει εκπτώσεις προς τις εταιρείες στις οποίες προσφέρει τις υπηρεσίες του».
Πρακτική άσκηση
Φοιτητές 22 έως και άνω των 50 ετών, νέοι πτυχιούχοι αλλά και έμπειροι επαγγελματίες, ακόμα και στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού έχουν περάσει το κατώφλι του Πανεπιστημίου Πειραιά από το 2019 που ξεκίνησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Βιοοικονομία, Κυκλική Οικονομία και Βιώσιμη Ανάπτυξη», η μετεξέλιξη δηλαδή του μεταπτυχιακού «Βιοικονομία» που είχε ξεκινήσει το 2017. «Επικαιροποιούμε συνεχώς το πρόγραμμα σπουδών αλλά και τη διδακτέα ύλη, εντάσσοντας μαθήματα από διαφορετικούς κλάδους, όπως η ναυτιλία, η ενέργεια και τα τρόφιμα, αλλά και αντικείμενα που αφορούν νέες εξελίξεις στη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως το νέο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ», εξηγεί στο «Κ» η καθηγήτρια στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, δρ Κωνσταντίνα Κοτταρίδη, διευθύντρια του προγράμματος. Πριν από την έναρξη του προγράμματος σπουδών, προσφέρονται προπαρασκευαστικά μαθήματα, μετά ακολουθούν τρία εξάμηνα μαζί με τη διπλωματική εργασία. «Το πρόγραμμα προσφέρει εθελοντική πρακτική άσκηση σε μεγάλες και μικρότερες εταιρείες και οργανισμούς, την οποία χρηματοδοτούμε εμείς», διευκρινίζει η κ. Κοτταρίδη. «Οι απόφοιτοί μας, στην πλειονότητά τους, προσλαμβάνονται εν συνεχεία στις ίδιες ή παρεμφερείς εταιρείες και οργανισμούς, κάτι που μας ικανοποιεί πολύ». Μεταξύ των διδασκόντων που προέρχονται από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, το ΕΜΠ και το ΕΚΠΑ, είναι και πολλοί άνθρωποι της αγοράς, που μοιράζονται την εμπειρία τους και τη μεθοδολογία υλοποίησης. «Το επίπεδο είναι υψηλό και η απορρόφηση των αποφοίτων μας άμεση», καταλήγει.
«Ως ειδικός στο ESG καλείσαι να είσαι πρέσβης του περιβάλλοντος και της ηθικής», λέει η Ήβη Δικαίου, σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ΕΚΕ.
Ένα ταχύρρυθμο επαγγελματικό σεμινάριο 24 ωρών καθαρής διδασκαλίας (δύο μήνες) προσφέρει το ΕΚΠΑ υπό τον τίτλο «ESG – Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Εταιρική Διακυβέρνηση: Εργαλεία διαχείρισης και διαμόρφωσης στρατηγικής», με επιστημονικά υπεύθυνο τον καθηγητή Περιβαλλοντικών Οικονομικών, δρα Ανδρέα Παπανδρέου. «Ξεκινήσαμε με την προοπτική του ενός κύκλου ανά έτος, αλλά γρήγορα περάσαμε στους δύο, λόγω της πολύ μεγάλης προσέλευσης», αναφέρει στο «Κ» ο δρ Αντώνιος Αλεβίζος, διδάσκων στο ΕΚΠΑ και συνδιευθυντής Ελληνικού Δικτύου Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. «Πέρα από τους εργαζομένους που το επιλέγουν, μας προσεγγίζουν και πολλοί φοιτητές», προσθέτει ο ίδιος. «Αρχικά ήταν οι λογιστές που διέκριναν τον πλουραλιστικό χαρακτήρα του τομέα, αλλά πλέον είναι και επιστήμονες με διαφορετικό γνωστικό υπόβαθρο που αντιλαμβάνονται τις ευκαιρίες στον νέο κλάδο». Ο ίδιος ενθαρρύνει τους φοιτητές ανθρωπιστικών σπουδών να επιλέξουν το ESG, «διότι το κοινωνικό κομμάτι είναι ως επί το πλείστον αχαρτογράφητο, επομένως έχει μεγαλύτερο ερευνητικό ενδιαφέρον και οι γνώσεις τους θα αποτελέσουν συγκριτικό πλεονέκτημα».
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")