«Το πρώτο πράγμα που μας κάνει εντύπωση όταν παρατηρούμε τις αντιδράσεις στην παρούσα οικονομική κρίση είναι ότι κανένας δεν γνωρίζει πραγματικά τι πρέπει να κάνει». Διαβάζοντας αυτή τη διαπίστωση σε εξαιρετικό άρθρο του σλοβένου φιλοσόφου Σλάβοϊ Ζίζεκ («Το Βήμα» 12/10), ανακουφίστηκα. Μπορούσα με περισσότερη αυτοπεποίθηση και χωρίς αίσθημα μειονεξίας να απαντώ σε όσους με ρωτούν με αγωνία τι να κάνουν με τις αποταμιεύσεις του και γενικά με τον οικονομικό προγραμματισμό της ζωής τους. Ειλικρινά δεν ξέρω.
Στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει, ή και όσοι τυχόν βλέπουν και καταλαβαίνουν, δεν θέλουν να ξέρουν. Πάντως, όσοι έχουμε γνώσεις και ενασχόληση με τα οικονομικά γίναμε αιφνιδίως πολύ δημοφιλείς. Είναι απίστευτος ο αριθμός των τηλεφωνημάτων και των καθ' οδόν ευγενικών οχλήσεων από ανησυχούντες γνωστούς και αγνώστους για το τι να κάνουν. Και καθώς δεν είμαι πολιτικός και ιδιαίτερα της αντιπολίτευσης, ώστε να δηλώνω ότι έχω τις μαγικές λύσεις αρκεί να μου εμπιστευτείτε την εξουσία, περιορίζομαι στη συμβουλή που μου είχε δώσει ο κορυφαίος σκιτσογράφος Φωκίων Δημητριάδης πριν πενήντα χρόνια: Μη βάζεις τα λεφτά σου σε ένα, αλλά σε πολλά καλάθια.
Και διευκρίνιζε: Ακίνητα, χρυσές λίρες, καταθέσεις, ομόλογα, κοσμήματα, ακόμα και στο σεντούκι για αντιμετώπιση μιας κρίσιμης περιόδου. Εγώ τότε, μόλις εκκολαπτόμενος δημοσιογράφος με μηδενικές αποταμιεύσεις, θαύμασα το πρακτικό πνεύμα και την προνοητικότητα του σεβαστού αείμνηστου φίλου, ελπίζοντας ότι κάποτε θα αποκτήσω τη δική του οικονομική άνεση, ώστε να εφαρμόσω τη σοφή συμβουλή του.
Οσοι έχουν την περιέργεια να ανατρέξουν σε αναλύσεις, προβλέψεις και υποδείξεις των χιλιάδων ειδικών των τελευταίων δύο ετών θα μείνουν άναυδοι από τις ανοησίες και τις βεβαιότητες που κυριαρχούσαν μέχρι πριν από λίγες ημέρες και τη σημερινή παταγώδη διάψευση της αυθεντίας τους. Ως ελαφρυντικό τους ας σημειώσω ότι ακόμα και ο κορυφαίος των οικονομολόγων του 20ού αιώνα Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο οποίος σημειωτέον είχε γίνει πάμπλουτος παίζοντας στο χρηματιστήριο, διαβεβαίωνε, λίγες ημέρες πριν από το κραχ του 1929, ότι μια τέτοια κρίση ήταν αδιανόητη για την εποχή του. Το κύρος του διεσώθη από τις ρεαλιστικές συμβουλές του που επακολούθησαν και τις οποίες υιοθέτησαν και εφάρμοσαν επιτυχώς ο Ρούσβελτ με το περίφημο Νιου Ντιλ και οι άλλοι ηγέτες των ισχυρών οικονομιών της εποχής, χωρίς όμως να αποτρέψουν τη γέννηση ή την άνδρωση ακραίων ιδεολογιών με τη φρικτή κατάληξη, τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ας σημειωθεί ότι και σήμερα υπήρξαν κάποιοι προβλέψαντες τα συμβάντα. Η απληστία όμως αγνόησε τη φούσκα.
Σήμερα, λίγα βήματα πριν από το χείλος της καταστροφής, επικράτησε ο αδογμάτιστος ρεαλισμός του μεγαλοφυούς κινέζου αναθεωρητή Ντενγκ Χσιάο Πινγκ «άσπρη γάτα μαύρη γάτα, δεν με νοιάζει, αρκεί να πιάνει ποντίκια». Και πειστικός εισηγητής της σωτήριας αυτής συνταγής του κοινού νου, που εισηγήθηκε και η στήλη αυτή, υπήρξε ο βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, πείθοντας τους ευρωπαίους ηγέτες, αλλά και τον πρόεδρο Μπους να παραμερίσουν την προσκόλληση σε θεωρίες και ιδεολογίες και να επιλέξουν τη γάτα που πιάνει ποντίκια.
Σοσιαλιστής μεν ο Μπράουν, αλλά δεν δίστασε ως υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις Μπλερ να μεγαλουργήσει συνεχίζοντας την πολιτική της κυρίας Θάτσερ, κάνοντας τους ομοϊδεάτες του αριστερούς ανά την υφήλιο να βγάζουν σπυράκια από τη βεβήλωση των θεωριών τους. Τώρα, που εξαντλήθηκε η απόδοση του θατσερικού μοντέλου, δεν δίστασε ούτε στιγμή να αναθέσει στην παρέμβαση του κράτους τη σωτηρία του νομισματοπιστωτικού συστήματος, αλλά όχι και των χρηματιστηρίων, προς το παρόν. Και προσοχή: η κρίση στην πραγματική οικονομία τώρα θα γίνει εμφανέστερη.
(Από την εφημερίδα Το ΒΗΜΑ, 19/10/2008)