Την 28.3.07 από της αυτής θέσης επισημαίνετο: «Η πιστωτική επέκταση έλαβε διαστάσεις υπερβολικές. Περίπου τα πάντα, αγαθά κεφαλαιουχικά όπως π.χ. ακίνητα, αλλά και απολύτως αναλωτά όπως π.χ. ταξίδια αναψυχής, επιχειρούνται με πιστώσεις εξοφλητέες μελλοντικώς. Οι πιστώσεις διευρύνουν την αγοραστική δύναμη, παράγουν αίσθημα ευμάρειας προϋποθέτουν –όμως– πραγματοποίηση εισοδήματος στο μέλλον. Αν το εισόδημα δεν πραγματοποιηθεί, μοιραία η παγκόσμια συναλλαγή θα αντιμετωπίσει κρίση…».
Η κρίση είναι ήδη εδώ. Όχι, κυρίως, τα επισφαλή στεγαστικά δάνεια, αλλά το λαβείν εκ των δανείων αυτών που τιτλοποιήθηκε ομολογιακά και διοχετεύθηκε ανά τον κόσμο σήμανε τον κώδωνα του πανικού. Η αξία των ενυπόθηκων αυτών δανείων έπαυσε να ανεβαίνει και να παράγει αντίστοιχο πλούτο. Αρα τα ομόλογα που –με άκριτη απληστία– προεξοφλούσαν τον πλούτο αυτό κατέρρευσαν. Η κρίση αποκάλυψε και άλλες κατηγορίες δομημένων ομολόγων και συναφών παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων. Κοινό σημείο αναφοράς –όλων– είναι η ματαίωση προεξοφληθέντος εισοδήματος (πλούτου).
Το πιστωτικό εγχείρημα δεν εστερείτο και θεωρητικής υποδομής. Υποστηρίχθηκε ότι το τεράστιο φθηνό εργατικό δυναμικό της Κίνας και της Ινδίας θ΄ απορροφούσε τις πληθωριστικές πιέσεις από την υπερθέρμανση της πιστωτικής επέκτασης. Παράλληλα ότι οι αναπτυξιακές τους ανάγκες θα ζωογονούσαν το παγκόσμιο εμπόριο. Ακόμη ότι η εντεύθεν «νέα οικονομία» θα εκινείτο μόνον ανοδικά. Χωρίς να κυμαίνεται, δηλαδή, σε κύκλους ακμής και ύφεσης. Η ζωή τσαλάκωσε τα θεωρήματα. Η Αγγλία βρίσκεται σε ύφεση. Στην Είσοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ικέτες προς λήψη βοηθημάτων αποφυγής πτώχευσης, συνωθούνται ήδη η Ουγγαρία, η Γεωργία, η Λευκορωσία κ.ά. (!).
Είναι –επί θύραις– πλέον ο κίνδυνος γενικευμένου αντιπληθωρισμού. Μορφής, δηλαδή, υποτιμητικής κερδοσκοπίας όπου η προεξοφλούμενη πτώση του επιπέδου τιμών συγκρατεί την ζήτηση και επιταχύνει την πτώση. Αποτέλεσμα είναι ν΄ αυξάνονται (υπό πραγματικούς όρους) τα χρέη των επιχειρήσεων και –αντιστοίχως– να δυσχεραίνεται η εξυπηρέτησή τους. Η Ιαπωνία ουσιαστικά ταλαιπωρείται αντιπληθωριστικά επί 20ετία. Θυμίζω: Την 29.12.89 ο Nikkei ανήλθε στις 38.915 μονάδες, την 27 τρέχοντος έκλεισε στις 7.162. ΄Αρα μεσοσταθμικά ένα δολλάριο τότε εκεί επενδεδυμένο έχει –ως κεφάλαιο– συρρικνωθεί σε 18 cents (!).
Τα λαμβανόμενα σε ΗΠΑ και ΕΕ μέτρα πιστοδότησης της οικονομίας, απλώς, στηρίζουν το σύστημα που παρήγαγε την κρίση. Δεν το διορθώνουν. Αιμοδοτούν τον ασθενή χωρίς να έχουν προηγουμένως θεραπεύσει την αρρώστια. Ούτως ή άλλως οι αλλεπάλληλες χρηματιστηριακές πτώσεις εξανεμίζουν την αιμοδοσία. Χάνονται τα χρήματα των πιστώσεων. Αβάσιμο το λεγόμενο ότι η χρηματιστηριακή διακύμανση είναι ξένη προς την πραγματική οικονομία. Η μία είναι –σε βάθος χρόνου– αντικατόπτρισμα της άλλης. Επί τέλους στην τιμή μιας μετοχής περιέχεται: Αξία γης, κτισμάτων, πρώτων υλών, έτοιμων προϊόντων, απαιτήσεις, ταμείο, προοπτική, οργάνωση, φήμη και πελατεία. Ο,τι δηλαδή συγκροτεί την πραγματική αγορά.
Η αναρρύθμιση του συστήματος με ένα νέο «Bretton Woods» σήμερα είναι ακατόρθωτη. Τότε (Ιούλιος 1944) υπό την ηγεμονία και καθ΄ υπαγόρευση των ΗΠΑ θεσπίσθηκαν: α) Ότι την παγκόσμια νομισματική βάση θ΄ αποτελεί το δολλάριο. Ότι η ουγκιά του χρυσού θα τιμάται 35 δολλάρια. Και ότι διεθνώς η νομισματική διακύμανση δεν θα υπερβαίνει (+/-) το 2%. β) Διεθνής τράπεζα επιφορτίζονταν με την χρηματοδότηση της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης. Το σύστημα νοθεύτηκε το 1971, με την κατάργηση του κανόνα του χρυσού. Λειτούργησε –πάντως– καλά μέχρι τις πετρελαϊκές κρίσεις των 1973 και 1978. Εκτοτε η προϊούσα πιστωτική επέκταση, που ήδη -εσχάτως- ξεπέρασε κάθε λογικό όριο γκρέμισε το σύστημα.
Σήμερα η Κίνα είναι δύναμη ανερχόμενη και δεσπόζουσα. Όμως είναι αμφίβολο εάν κανείς γνωρίζει υπό ποία ακριβώς ερείσματα ισχύος αναδεικνύεται η εκεί ασκούμενη εξουσία. Ακόμη η συναλλαγματική αξία του «γουάν» δηλώνεται αδιαπραγμάτευτη. Η δομή του τραπεζικού συστήματος –που δεν έχει ιδιωτικοποιηθεί– είναι αδιαφανής. Επίσης οι εκεί εργαζόμενοι αποτελούν δύναμη στρατού εν ώρα μάχης: χωρίς κατώτατο μισθό, ωράριο εργασίας, αργίες, διακοπές, ή κοινωνική ασφάλιση. Αρα: η συνεννόηση με την Κίνα –το γε νυν έχον– είναι αδύνατη. Ούτως δε ή άλλως ούτε οι δικοί μας εργαζόμενοι θ΄ αποδεχθούν τους όρους εργασίας των Κινέζων, ούτε είναι νοητό οι Κινέζοι να εργάζονται υπό τους όρους των δικών μας.
Των εφ΄ εξής εξελίξεων θα δεσπόσει η γεωπολιτική διάσταση. Εξηγούμαι: Η συνθήκη του «Bretton Woods» οργάνωσε την μεταπολεμική ευημερία 800 εκατομμυρίων –περίπου– κατοίκων του πλανήτη. Δηλαδή –κυρίως– Αμερικανών Δυτικοευρωπαίων, Γιαπωνέζων και Αυστραλών. Ηδη όμως συμμετοχή στην υλική μας ευμάρεια, αξιώνουν Κινέζοι 1,2 δις Ινδοί, 1 δις Μουσουλμάνοι 800 εκατομμύρια και Ρώσοι 300 εκατομμύρια. Ο,τι ουσιαστικά ζητείται είναι η ανακατανομή των αγαθών. Όχι, δηλαδή, η εκταμίευση χρηματικών πόρων μάλιστα δε και δολλαρίων. Αλλωστε μετά την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού το 1971 (Plaza Agreement) η αξία του δολλαρίου -αλλά και των λοιπών νομισμάτων– έχει εκπέσει έναντι των αγαθών και δη αυτών που προέρχονται από μη ανανεώσιμες πηγές π.χ. πετρέλαιο, χρυσός κλπ.
Εκλεινα το άνω υπό 28.03.07 σημείωμά μου με την υπογράμμιση ότι «… μια γενική απόφαση περιορισμού των πιστώσεων θα μείωνε του κινδύνους …» οικονομικής κρίσης. Προσέθετα όμως ότι «… η διεθνής κοινότης δεν είναι έτοιμη για μέτρα τόσο ριζικά …». Ηδη έχει ετοιμασθεί για τα καλά. Η κρίση είναι εδώ. Είναι συστημική. Και θα μείνει για καιρό. Θα διαρκέσει –τουλάχιστον– μέχρι την διόρθωση του συστήματος. Τα 25 τρισεκατομμύρια δολλάρια που χάθηκαν από 1ης Ιανουαρίου 2008 μειώνουν –ήδη– τον παγκόσμιο τζίρο και έχουν ανοίξει πληγές δυσεπούλωτες. Επιβάλλεται ο περιορισμός των πιστώσεων και το ξεφούσκωμα της φούσκας.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 30/10/2008)