Η αρχική απάντηση είναι εύκολη και προφανής: έρχεται να επωφεληθεί από την μεγάλη πιθανότητα εκμετάλλευσης των ιδιαίτερα σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, όπως αυτά αποτυπώνονται στα μέχρι σήμερα ερευνητικά δεδομένα, έτσι όπως έχουν κάνει οι διεθνείς εταιρείες ExxonMobil, TotalEnergies, Repsol, Edison, ENEL αλλά οι ελληνικές HELLENiQ Energy και ENERGEAN. Επιβεβαιώνει ουσιαστικά, αυτό που υποστηρίζουμε όλοι οι εμπλεκόμενοι μέχρι σήμερα στην έρευνα υδρογονανθράκων, ότι στη χώρα μας είναι αποδεδειγμένο, από τις ερευνητικές εργασίες και τις σχετικές μελέτες, ότι τα δυνητικά αποθέματα σε υδρογονάνθρακες ανέρχονται στα επίπεδα των 2000-2500BCM φυσικού αερίου και εντοπίζονται στο θαλάσσιο τόξο από την Κέρκυρα μέχρι την Κρήτη και το Καστελόριζο, στο Β. Αιγαίο καθώς και στην χέρσο της Δ. Ελλάδας. Απομένει βέβαια αυτά να επιβεβαιωθούν «θέτοντας τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων», δηλαδή με το τελευταίο καθοριστικό στάδιο ερευνών που είναι η εκτέλεση γεωτρήσεων στις ήδη καταγεγραμμένες γεωλογικές δομές.
Η δυναμική εμφάνιση όμως της Chevron έχει μια σημαντική ειδοποιό διαφορά. Ποια είναι αυτή η διαφορά; Η Chevronσήμερα αιτείται τεράστιες περιοχές μόνη της χωρίς κάποιο εταίρο, ενώ από ότι φαίνεται από τα δημοσιεύματα πιέζει το Ελληνικό Δημόσιο να προκηρύξει άμεσα τους σχετικούς διαγωνισμούς.
Αντίθετα όλες οι υπόλοιπες εταιρείες στο παρελθόν είχαν αιτηθεί περιοχές μέσω κοινοπραξιών, στις οποίες μετείχε ως ισότιμος εταίρος η HELLENiQEnergy (πρώην ΕΛΠΕ) στην οποία μεγαλομέτοχος είναι το Ελληνικό Δημόσιο. Αυτό έκαναν οι ExxonMobil καιTotal για τις περιοχές ΝΔ και Δ Κρήτη, η Repsol για την περιοχή Ιόνιο, οι TotalEnergiesκαι ENEL για τη Δ. Ελλάδα, οι Edisonκαι Petrocelticγια τον Πατραϊκό. Μάλιστα, μετά λόγου γνώσεως, είμαι σε θέση να διαβεβαιώσω κατηγορηματικά, ότι την πρωτοβουλία δημιουργίας αυτών των κοινοπραξιών δεν την είχαν οι ξένες εταιρείες αλλά η ΕΛΠΕ (2014-2019), η οποία είχε δημιουργήσει ελκυστικά γεωλογικά μοντέλα με βάση την μοναδική της τεχνική γνώση του ελλαδικού χώρου. Η ΕΔΕΥ και το ΥΠΕΝ τότε συνεπικουρούσαν ουσιαστικά. Μάλιστα η ΕΛΠΕ είχε στη συνέχεια καθοριστική ενεργό συμμετοχή και ρόλο τόσο στις αρχικές αιτήσεις, στις προσφορές των κοινοπραξιών στους διαγωνισμούς και τέλος στις επίπονες και εξαιρετικά δύσκολες διαπραγματεύσεις των Συμβάσεων Μίσθωσης με το Ελληνικό Δημόσιο. Η παρουσία της ΕΛΠΕ ήταν καταλυτική και δημιουργούσε κυριολεκτικά μια κατάσταση win – winμεταξύ της ιδίας, των ξένων εταιρειών και του Ελληνικού Δημοσίου(ΕΔΕΥΕΠ, ΥΠΕΝ) με προφανή οφέλη για την κάθε πλευρά και οδήγησε, με διαφανείς και απολύτως καθαρές διαδικασίες, σε υποβολή προσφορών και σε συμφωνία των Συμβάσεων Μίσθωσης των περιοχών με όρους απόλυτα ανταγωνιστικούς αλλά και συμβατούς με την διεθνή αγορά, οι οποίες τελικά κυρώθηκαν από την Βουλή των Ελλήνων με πρωτοφανή διακομματική συναίνεση. Οι ερευνητικές εργασίες πραγματοποιούνται μέχρι σήμερα σύμφωνα με αυτές τις Συμβάσεις υπό την αυστηρή επίβλεψη του Δημοσίου ενώ το ίδιο θα συμβεί και για τις μελλοντικές επενδύσεις, την παραγωγή υδρογονανθράκων και φυσικά για τα μελλοντικά έσοδα του Δημοσίου.
Σήμερα όμως η Chevronεμφανίζεται μόνη της, προφανώς για τους δικούς της επιχειρηματικούς λόγους, απόλυτα σεβαστούς. Η εταιρεία μελέτησε και ανέλυσε την ευρύτερη περιοχή, προφανώς συνομίλησε με άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται και γνωρίζουν την χώρα, αλλά και τις αρμόδιες κυβερνητικές αρχές (ΥΠΕΝ, ΕΔΕΥΕΠ) και διαπιστώνοντας είτε αδράνεια, είτε έλλειψη βούλησης, είτε ασάφειες και καθυστερήσεις αποφάσισε, συνεκτιμώντας και τον πιθανό ανταγωνισμό σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές συνθήκες, να προχωρήσει μόνη της στην υποβολή αίτησης ενδιαφέροντος. Από πλευράς της μια «έξυπνη στρατηγική». Ουδέν μεμπτόν.
Το βάρος της προστασίας των συμφερόντων του Δημοσίου τώρα πέφτει στην ελληνική πλευρά, στην κυβέρνηση, στο ΥΠΕΝ και στην ΕΔΕΥΕΠ που αποδέχτηκαν ασμένως και θριαμβευτικά τις αιτήσεις της Chevron, ενώ μάλιστα επαίρονται ότι προσέλκυσαν την εταιρεία. Δηλαδή οι κυβερνώντες μας λένε ότι προσέλκυσαν μια εταιρεία, αναντίρρητα πάρα πολύ μεγάλη αλλά που η αγορά βοά εδώ και πολλούς μήνες ότι εξετάζει την πιθανότητα να έλθει στην χώρα μας και αποδέχθηκαν να κάνουν διαγωνισμό για περιοχές που η εταιρεία έχει ουσιαστικά επιλέξει! Εάν τυχαίνει αυτό που ζητά η εταιρεία και μας βολεύει ακόμη καλύτερα, ποιος όμως εγγυάται τι τελικά θα προσφέρει η Chevron σε ένα διαγωνισμό, πως θα διαπραγματευθεί την Σύμβαση Μίσθωσης, και εάν σε μερικά χρόνια η εταιρεία αλλάξει στρατηγική και επιστρέψει τις περιοχές χωρίς να ολοκληρώσει τις έρευνες τι θα κάνουμε ως κράτος;
Δυστυχώς αυτή είναι η «στρατηγική» των κυβερνώντων στην έρευνα υδρογονανθράκων τα τελευταία χρόνια. Χωρίς εθνική στρατηγική για τις έρευνες, χωρίς δηλαδή πραγματική πυξίδα και στόχο, είτε δεν κάνουν τίποτα αποκηρύσσοντας τους υδρογονάνθρακες είτε άγονται και φέρονται από τις εταιρείες που εμφανίζονται και ζητούν περιοχές για έρευνα. Απόδειξη, ότι μετά τους διαγωνισμούς Μανιάτη (2012 και 2014) δεν προκηρύχθηκε αυτοβούλως κανένας διαγωνισμός για έρευνα υδρογονανθράκων, απλώς η εκάστοτε κυβέρνηση αποδεχόταν τις αιτήσεις εταιρειών, ενώ παράλληλα δεν προχώρησε, ως ο νομός 4001/11 προβλέπει, στην επαναπροκήρυξη περιοχών που οι έρευνες σταμάτησαν από τις εταιρείες για διάφορους λόγους (βασικά λόγω έλλειψης κρατικών υποδομών και καθυστερήσεων αδειοδότησης και δικαστικών αποφάσεων). Δεν είναι σκοπός του παρόντος να επεκταθεί σε θέματα γεωπολιτικής στρατηγικής για να επιβεβαιώσει την εθνική πολιτική τραγωδία στην ενεργειακή πολιτική.
Και εάν το διάστημα 2015 -2019 έσωζε την κατάσταση η δυναμική και καθοριστική παρουσία της ΕΛΠΕ στους διαγωνισμούς, τι ακριβώς γίνεται σήμερα; Στην ερώτηση γιατί η Chevron πήγε μόνη της και όχι με τον προφανή εταίρο που είναι η HELLENiQ Energy (πρώην ΕΛΠΕ), είναι σώφρον να μην εικοτολογήσουμε την οποιαδήποτε απάντηση, και επίσης να μην προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την στρατηγική της εισηγμένης εταιρείας που έχει τους δικούς της επιχειρηματικούς στόχους και τους υλοποιεί με απόλυτη επιτυχία, πριν απαντήσει αυτός που οφείλει, και αυτός δεν είναι άλλος από την κυβέρνηση που είναι μεγαλομέτοχος στην εταιρεία. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τον ρυθμό των ερευνών στην Ελλάδα τον δίνει εδώ και πενήντα χρόνια η HELLENiQEnergy, είτε ως καθαρά δημόσια εταιρεία (ΔΕΠ και ΔΕΠ ΕΚΥ ιδρύθηκαν για αυτόν ακριβώς τον λόγο 1975 -1998) είτε ως εισηγμένη στο ΧΑ (ΕΛΠΕ 1998-2025).
Όσον αφορά το τρέχον κυβερνητικό αφήγημα για «επενδυτική εμπιστοσύνη στη σημερινή κυβέρνηση από την Chevron» είναι από μόνο του έωλο, δεδομένου ότι η όποια ανακάλυψη κοιτασμάτων από την Chevron δεν μπορεί να γίνει νωρίτερα από τρία – τέσσερα χρόνια και οι μεγάλες επενδύσεις εκμετάλλευσης δεν θα αρχίσουν πριν από τουλάχιστον πέντε έξι χρόνια, δηλαδή μετά από «αιώνες» σε πολιτικό χρόνο.
Εάν η κυβέρνηση θέλει να προσφέρει κάτι θετικό στην πατρίδα, ας αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, ας εκμεταλλευθεί την όρεξη των εταιρειών να ερευνήσουν την χώρα αλλά με όρους εθνικούς. Η ΕΔΕΥΕΠ μπορεί και πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες, που κάνει ήδη στη διεθνή αγορά, προβάλλοντας ακόμη πιο εμφαντικά τις δυνατότητες της χώρας με δημοσιεύσεις, παρουσία σε διεθνή συνέδρια και εξειδικευμένα fora. Η αγορά, εδώ και χρόνια μετά τους διαγωνισμούς 2014 – 2019, είναι προετοιμασμένη και περιμένει να ακούσει από τις ελληνικές αρχές υποσχόμενα γεωλογικά μοντέλα και θεωρίες, εμπορικούς όρους και επιχειρησιακές δυνατότητες, νομοθετικό και φορολογικό πλαίσιο για έρευνα φυσικού αερίου στην Ελλάδα, αλλά το μόνο που ακούει είναι ακριβώς το αντίθετο από όλη την κυβέρνηση, δεν θέλουμε να παράγει η χώρα υδρογονάνθρακες.Σήμερατο διεθνές περιβάλλον μας προσφέρει μια ακόμη μοναδική ευκαιρία, ίσως πια την τελευταία.
Μετά την αποδοχή της αίτησης της Chevron, η ΕΔΕΥΕΠ ας προχωρήσει στην προκήρυξη των σχετικών διαγωνισμών με όρους (τεχνικούς, οικονομικούς, εμπορικούς) που θα προστατεύουν τα εθνικά συμφέροντα και ας βάλει προθεσμία υποβολής προσφορών μετά από μερικούς μήνες και όχι 90 ημέρες, έτσι ώστε ώστε να προλάβουν και άλλες εταιρείες να συμμετέχουν (ο Ν4001/11 αναφέρει σαφώς ότι η προθεσμία υποβολής των αιτήσεων ορίζεται στην πρόσκλησηκαι δεν μπορεί να είναι μικρότερητων ενενήντα (90) ημερών από την τελευταία δημοσίευση στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων).
Παράλληλα η ΕΔΕΥΕΠ μπορεί να ενεργοποιήσει τις δυνατότητες του Ν. 4001 και να βάλει άμεσα σε διαδικασία opendoorκαι όλες τις επιστραφείσες περιοχές και αργότερα με το καλό νέες περιοχές σε Ιόνιο και Β. Αιγαίο. Σχετικά με το opendoor δεν είναι δα και τόσο δύσκολο. Έχει στη διάθεση της όλο το απαιτούμενο υλικό. Δυστυχώς όμως η μέχρι σήμερα τακτική της ΕΔΕΥΕΠ είναι ότι όσες περιοχές επιστρέφονται από τις εταιρείες να της πετάει ανενδοίαστα στο καλάθι των αχρήστων σταματώντας την έρευνα (διάβαζε Πατραϊκός, Ιωάννινα και Κατάκολο λίγο πριν γίνουν ανακοινωμένες γεωτρήσεις, καθώς και Άρτα, Αιτωλοακαρνανία και ΒΔ Πελοπόννησο πριν γίνουν καν οι αρχικές σεισμικές έρευνες), χωρίς καν να εξηγήσει γιατί επεστράφησαν αυτές οι περιοχές. Ίσως δεν πρέπει καν να αποτολμήσω την σκέψη που έρχεται, μήπως υπάρχει άραγε κάποιο κυβερνητικό deal με κάποιον που δεν γνωρίζουμε αλλά πουαντιτίθεται, όπως για παράδειγμα διάφορες οικολογικές συλλογικότητες που συχνά πυκνά καθυστερούν τις έρευνες με δικαστικές προσφυγές, αλλά αυτό μάλλον με θεωρία συνωμοσίας μοιάζει, καλύτερα να το ξεχάσουμε.
Κάποιες αλεπούδες έχουν έλθει στο παζάρι (ExxonMobil, Chevron, HELLENiQ Energy, ENERGEAN) και κάποιες άλλες καραδοκούν να έλθουν. Το παζάρι είναι σαφές ότι έχει καλούδια και μάλιστα πολλά, τόσα που φτάνουν και περισσεύουν για καλύψουν τις ανάγκες της χώρας αλλά και για μεγάλες εξαγωγές καλύπτοντας τις ευρωπαϊκές χώρες. Οι πολιτικοί, κυβερνώντες και μη, ελπίζουμε ότι κάποτε θα αφυπνιστούν και θα πράξουν το αυτονόητο για την οικονομική ευμάρεια, την γεωπολιτική ισχύ και την αναβάθμιση της πατρίδας μας σε πανίσχυρο παίκτη στην ΝΑ Μεσόγειο και την Ευρώπη. Πενήντα χρόνια τώρα οι έρευνες για ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων δεν έχουν ολοκληρωθεί εξαιτίας της έλλειψης πολιτικής βούλησης και οράματος. Οι καιροί ου μενετοί!
Λίγα λόγια για τον κ. Γιάννη Γρηγορίου
Ο Γιάννης Γρηγορίου είναι σήμερα εκλεγμένος Αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council και εταίρος του ΙΕΝΕ. Εργάστηκε ως γεωφυσικός στην ΕΛΠΕ από το 1982, σταδιακά ανέλαβε διάφορες θέσεις ευθύνης και τέλος διετέλεσε Γ. Διευθυντής και Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream (2012 – 2020).