Η γεωπολιτική αβεβαιότητα παραμένει στο επίκεντρο. Ιδίως μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ, η εικόνα της οικονομίας και της ενέργειας μοιάζει πιο θολή από ποτέ άλλοτε στο πρόσφατο παρελθόν.
Η αναδιάταξη των προτεραιοτήτων στην ενέργεια, με την σχετική υποχώρηση του drive για την πράσινη μετάβαση και την εντυπωσιακή στροφή στην παράδοση των υδρογονανθράκων εξακολουθεί να προκαλεί τριγμούς στα επιτελεία των κυβερνήσεων, ιδίως της Ευρώπης. Η αμηχανία τους μπροστά στις πιέσεις και στις απειλές του Αμερικανού ηγέτη αποτυπώνεται στην επιτάχυνση των προγραμμάτων έρευνας για φυσικό αέριο (και πετρέλαιο) και στην φρενήρη αναζήτηση νέων επενδυτικών οχημάτων που θα φέρουν σε πέρας αυτά τα σχέδια.
Όπως παρατηρεί το ΙΕΝΕ, στην πρόσφατη ανάλυσή του για τις τάσεις που επικράτησαν στον τομέα της ενέργειας, το 2024, ο πληθωρισμός που αναζωπυρώθηκε αμέσως μετά την πανδημία του Covid 19, την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την αιματηρή σύγκρουση στην Μέση Ανατολή, είχε ως αποτέλεσμα ένα πρωτοφανές άλμα των τιμών της ενέργειας. Σημειώνουμε ότι αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι τιμές του πετρελαίου (Brent) μειώθηκαν κατά 2% σε ετήσια βάση το περασμένο έτος, ενώ όπως προβλέπει το ΔΝΤ θα υποχωρήσουν ακόμη περισσότερο το έτος που διανύουμε (η τιμή του συμβολαίου παράδοσης επόμενου μήνα κυμαίνεται τα τελευταία 24ωρα πέριξ των 74 δολαρίων ανά βαρέλι).
Ακόμη, οι τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν σχεδόν 5 φορές υψηλότερες από τις αντίστοιχες στις ΗΠΑ, ενώ οι τιμές χονδρικής στον ηλεκτρισμό, για βιομηχανική χρήση, ήταν περίπου 2,5 φορές υψηλότερες. Αυτό αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την υπέρμετρη εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που έχουν γίνει κορυφαία εξαγωγική δύναμη στην ενέργεια.
Ομοίως, το 2024, οι παγκόσμιες τιμές της ενέργειας εξακολουθούσαν να είναι υψηλότερες από τα επίπεδα του 2019, λόγω της ολοένα και αυξανόμενης ζήτησης για φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και εξαιτίας των διαταραχών στις αλυσίδες εφοδιασμού ορυκτών καυσίμων.
Το ρευστό σκηνικό στις αγορές ενέργειας, υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας και συμπαρασύρει σε ένα ακόμη πτωτικό σπιράλ τους ρυθμούς επέκτασης των εθνικών οικονομιών που πλήττονται από έναν σταθερό, πάνω-κάτω, πληθωρισμό που κατατρώει εισοδήματα και δημιουργεί ανισότητες και ως εκ τούτου ανεπιθύμητη κοινωνική αναταραχή μεταξύ των λιγότερο εύπορων στρωμάτων της κοινωνίας.
Εκτός τούτου, η υποχώρηση της ανταγωνιστικής θέσης της Ε.Ε. στον διεθνή περίγυρο, υπονομεύει, ακόμη χειρότερα, τις προοπτικές ευόδωσης των υπέρμετρα –σε ορισμένες περιπτώσεις- φιλόδοξων προγραμμάτων για την Πράσινη Μετάβαση.
Το ονομαστικό ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 20,29 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2025, αντιπροσωπεύοντας περίπου το ένα έκτο της παγκόσμιας οικονομίας. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αντιπροσωπεύουν περίπου το 52,6% του συνολικού ΑΕΠ της Ε.Ε.
Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στο 3,1% διαμορφώθηκε ο ετήσιος δείκτης τιμών στην Ελλάδα τον προηγούμενο μήνα, Μάρτιο, από 3% τον Φεβρουάριο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ευρωζώνη έπεσε στο 2,2%, κάτι που να σηματοδοτεί, ενδεχομένως, μια νέα χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ στη συνεδρίαση των μελών της, στις 17 Απριλίου.
Όσον αφορά στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας για το 2025, οι εκτιμήσεις για το α΄ εξάμηνο συντηρούν τις θέσεις που διατυπώθηκαν το προηγούμενο χρονικό διάστημα, για διατήρηση μιας σταθερής αναπτυξιακής πορείας. Ο μέσος ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ για την περίοδο Ιανουάριος-Ιούνιος 2025 εκτιμάται στο 2,1%.
Ο παράγοντας ΗΠΑ
Τα δεινά της Ευρώπης δεν περιορίζονται μόνο από εσωτερικούς παράγοντες. Ως «ημέρα απελευθέρωσης» για τις ΗΠΑ χαρακτήρισε ο Ντόναλντ Τραμπ τη σημερινή ημέρα, Τετάρτη, 2 Απρίλιου, καθώς η κυβέρνησή του αναμένεται να ανακοινώσει τους «ανταποδοτικούς» δασμούς έναντι τρίτων χωρών.
Σε περίπτωση που δεν αλλάξει κάτι, οι χώρες της Ευρωζώνης, προεξάρχουσας της Γερμανίας, αυτά τα μέτρα θα προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα στην οικονομία σε μια περίοδο κατά την οποία επιχειρείται μια σύντονη προσπάθεια για να ανακάμψει από τις αλλεπάλληλες κρίσεις των περασμένων ετών.
Το έναυσμα της νέας περιόδου προστατευτισμού, δικαίως, ή αδίκως, δεν έχει σημασία στην παρούσα συγκυρία, έχει επιφέρει δασμούς 25% στον Καναδά και το Μεξικό, καθώς δασμούς 20% στην Κίνα, εκτός από εκείνους, ύψους 25% στις παγκόσμιες εισαγωγές αλουμινίου και χάλυβα όπως και στα εισαγόμενα αυτοκίνητα.
(Διακύμανση δείκτη S&P 500, τελευταίων έξι μηνών. Πηγή:FT.com)
Τα χρηματιστήρια
Την προηγούμενη εβδομάδα συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια από την κατάρρευση των χρηματιστηριακών δεικτών εξαιτίας της πανδημίας. Οι αγορές κατέγραψαν νέο ιστορικό χαμηλό στις 23 Μαρτίου 2020, αλλά από την ημέρα εκείνη και εντεύθεν ακολούθησαν μια εντυπωσιακή ανοδική τροχιά.
Στις 26 Μαρτίου 2025, ο S&P 500 πραγματοποίησε ημερήσια κέρδη-ρεκόρ της τάξης του 155%, χάρη στις ευοίωνες ειδήσεις από το μέτωπο της τεχνητής νοημοσύνης, την αύξηση της τηλεργασίας και τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας.
Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι από τις 26 Μαρτίου, ο S&P 500 έχει υποχωρήσει κατά -7,3% από το ιστορικό υψηλό του, στις 6.147,43 μονάδες που κατέγραψε στις 19 Φεβρουαρίου αυτού του έτους, εξαιτίας των ανησυχιών που πυροδοτεί η πολιτική δασμών του προέδρου Τραμπ.
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρουν πολλοί αναλυτές, σπάνια οι κάτοχοι στοιχείων ενεργητικού έχουν απολαύσει μια τόσο ευνοϊκή περίοδο. Ωστόσο, υπήρξαν και αρνητικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, ο πληθωρισμός, εκτινάχθηκε στο 9,1% το 2022, για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν 40 χρόνια. Ακόμη, η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει υποχωρήσει σε χαμηλότερα επίπεδα απ’ ότι στις χειρότερες μέρες της κρίσης από την πανδημία, ενώ οι προσδοκίες των επενδυτών έχουν επιδεινωθεί, με το 60% να εμφανίζονται απαισιόδοξοι για τις τιμές των μετοχών, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της American Association of Individual Investors.
Όπως επισημαίνεται, από ιστορικής άποψης αυτή η απαισιοδοξία προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για αγορές. Σε αντίθεση, όμως, με προηγούμενους κύκλους της αγοράς, οι μετοχές δεν έχουν προσεγγίσει σε μακροπρόθεσμα χαμηλά, με αποτέλεσμα να «ψαλιδίζονται», αυτές οι ευκαιρίες και να δημιουργείται ακόμη πιο βαθιά ανησυχία μεταξύ των επενδυτών.