Ο οικολογικός σχεδιασμός αποσκοπεί στη βελτίωση της επίδοσης των προϊόντων σε όλο τον κύκλο ζωής τους (επιλογή και χρήση πρώτων υλών, επεξεργασία, συσκευασία, μεταφορά και διανομή, εγκατάσταση και συντήρηση, χρήση, τέλος του κύκλου ζωής τους) με τη συστηματική ένταξη περιβαλλοντικών πτυχών σε πρώιμη φάση του σχεδιασμού των προϊόντων.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια (ΠΚΕ) εξαρτώνται από την κατανάλωση ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, ορυκτά καύσιμα και ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές) ή χρησιμοποιούνται για την παραγωγή, τη μεταφορά και τη μέτρηση της ενέργειας αυτής. Τα εν λόγω προϊόντα αντιστοιχούν σε ένα μεγάλο ποσοστό της κατανάλωσης ενέργειας και άλλων φυσικών πόρων στην Κοινότητα και η δυναμική τους για τη μείωση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι πολύ σημαντική.
Η οδηγία 2005/32/EΚ για τον οικολογικό σχεδιασμό παρέχει ένα πλαίσιο για τη θέσπιση απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού για τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια. Επομένως, η οδηγία συνιστά έναν σημαντικό παράγοντα της πολιτικής της Ε.Ε. για τη βελτίωση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής επίδοσης των προϊόντων στην εσωτερική αγορά. Στο σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική που εγκρίθηκε πρόσφατα, το οποίο όμως δεν επηρεάζει το παρόν σχέδιο εργασίας, επισημάνθηκε η δυναμική της οδηγίας για την κάλυψη άλλων περιβαλλοντικά σημαντικών προϊόντων, δηλαδή όλων των προϊόντων που συνδέονται με την ενέργεια. Η οδηγία εξασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση προϊόντων σε όλη την Ευρώπη και ενθαρρύνει την ενσωμάτωση του οικολογικού σχεδιασμού σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Συνολικά, το πλαίσιο του οικολογικού σχεδιασμού παρέχει οφέλη, από την άποψη της προσφοράς προϊόντων με καλύτερη περιβαλλοντική επίδοση, συμπεριλαμβανομένης της εξοικονόμησης ενέργειας.
Με βάση την ανακοίνωση της Επιτροπής η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό αποτελεί οδηγία - πλαίσιο. Αυτό σημαίνει ότι, πρακτικά, θεσπίζονται απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού μέσω εκτελεστικών μέτρων, συγκεκριμένων για κάθε ομάδα προϊόντων. Η οδηγία καθεαυτή θέτει μόνον τους όρους και τα κριτήρια για τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων: αυτά μπορούν να θεσπιστούν για ένα συγκεκριμένο προϊόν, υπό την προϋπόθεση ότι το εν λόγω προϊόν έχει σημαντικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, σε συνδυασμό με υψηλούς όγκους πωλήσεων και εμπορίου στην εσωτερική αγορά και με σαφές περιθώριο για βελτίωση χωρίς υπερβολικό κόστος.
Η θέσπιση εκτελεστικών μέτρων εξετάζεται όταν δεν υφίσταται έγκυρη πρωτοβουλία αυτορρύθμισης από τη βιομηχανία. Η αυτορρύθμιση της βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένων των εθελοντικών και μονομερών δεσμεύσεων, μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη ταχείας προόδου λόγω ταχείας και οικονομικής εφαρμογής, και επιτρέπει την προσαρμογή σε τεχνολογικές επιλογές και ευαισθησίες της αγοράς με ευέλικτο και κατάλληλο τρόπο.
Πριν από τη θέσπιση κάθε εκτελεστικού μέτρου προηγούνται προπαρασκευαστικές μελέτες και μια εκτίμηση επιπτώσεων, που διενεργούνται από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες και την Επιτροπή, με στόχο τον εντοπισμό οικονομικά επωφελών λύσεων για τη βελτίωση της συνολικής περιβαλλοντικής επίδοσης των προϊόντων, μέσα από συμμετοχικές και αντιπροσωπευτικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Τα εκτελεστικά μέτρα εγκρίνονται ενδεχομένως από την Επιτροπή, στο πλαίσιο της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο.
Κατά τη μεταβατική περίοδο, από την έναρξη ισχύος της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό έως την έγκριση του σχεδίου δράσης, έπρεπε να θεσπιστούν εκτελεστικά μέτρα για τις ομάδες προϊόντων που αναφέρονται στο άρθρο 16 παράγραφος 2 της οδηγίας. Το άρθρο αυτό ταξινομεί μια σειρά προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια, τα οποία εντοπίστηκαν ως προτεραιότητες από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την αλλαγή του κλίματος, όπως ο εξοπλισμός θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού, τα συστήματα ηλεκτρικών κινητήρων, τα συστήματα φωτισμού τόσο του οικιακού όσο και του τριτογενούς τομέα, οι καταναλωτικές ηλεκτρονικές συσκευές και τα συστήματα θέρμανσης, αερισμού, και κλιματισμού. Επιπλέον, έπρεπε να θεσπιστεί ένα χωριστό οριζόντιο εκτελεστικό μέτρο για τη μείωση της ενεργειακής απώλειας μιας ομάδας προϊόντων σε λειτουργία αναμονής.
Γι' αυτές τις μεταβατικές ομάδες προϊόντων προτεραιότητας διενεργήθηκαν δεκαεννέα προπαρασκευαστικές μελέτες, παράλληλα με τις συνοδευτικές συνεδριάσεις των ενδιαφερομένων, ορισμένες δε από αυτές για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων. Τα επόμενα βήματα μετά την προπαρασκευαστική μελέτη, για κάθε ομάδα προϊόντων, περιλαμβάνουν τη διαβούλευση με το φόρουμ διαβούλευσης, την εκτίμηση του οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντίκτυπου του ενδεχόμενου εκτελεστικού μέτρου και την έγκριση μέσω της κανονιστικής διαδικασίας με έλεγχο.
Τους προσεχείς μήνες, η Επιτροπή θα βρίσκεται στη διαδικασία θέσπισης εκτελεστικών μέτρων για τις ακόλουθες ομάδες προϊόντων: εξοπλισμός φωτισμού για τον τριτογενή τομέα (καλύπτοντας τόσο το φωτισμό των οδών όσο και το φωτισμό γραφείων), απώλειες ηλεκτρικής ενέργειας σε λειτουργία αναμονής και εκτός λειτουργίας, εξωτερικές προμήθειες ισχύος και απλούς αποκωδικοποιητές για ψηφιακή λήψη τηλεοπτικών σημάτων.
Το 2009 σκοπεύει επίσης να προτείνει εκτελεστικά μέτρα για τις τηλεοπτικές συσκευές, τον οικιακό φωτισμό, τα οικιακά ψυγεία και τους καταψύκτες, τα πλυντήρια ρούχων, τα πλυντήρια πιάτων, τους λέβητες και θερμαντήρες ύδατος, τους προσωπικούς υπολογιστές, τον εξοπλισμό απεικόνισης, τις διατάξεις εμπορικής ψύξης, τους ηλεκτροκινητήρες, τις αντλίες, τους ανεμιστήρες, τους κυκλοφορητές και τα κλιματιστικά.
(Από την εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 07/11/2008)