Μήπως οι διεργασίες περί την Ουκρανία αποτελούν απλώς αντιπερισπασμό και οι προτεραιότητες του Ντόναλντ Τραμπ βρίσκονται αλλού; Μήπως ο ένοικος του Λευκού Οίκου, αντί για την ειρήνευση στην ανατολική Ευρώπη, ήδη απεργάζεται μια θερμή σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, σε συντονισμό με τον στενό σύμμαχό του Βενιαμίν Νετανιάχου του Ισραήλ; Είναι το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα, καθώς τα σύννεφα του πολέμου δείχνουν να πυκνώνουν πάνω από τον Περσικό Κόλπο.
Ο ηγέτης των ΗΠΑ έχει ήδη στείλει μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων επιστολή προς την ιρανική ηγεσία, με την οποία δίνει διορία δύο μηνών προκειμένου να υπάρξει συμφωνία επί του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης. Συνοδεύει δε, κατά το σύνηθες, την διαφαινόμενη προσφορά με απειλές ότι σε περίπτωση μη συμφωνίας το Ιράν θα βιώσει “βομβαρδισμούς που δεν έχει ξαναδεί”, όπως χαρακτηριστικά είπε την Κυριακή.
Αλλά τα λόγια συνοδεύονται από πράξεις. Το Πεντάγωνο αναπτύσσει σε απόσταση βολής από την Ισλαμική Δημοκρατία δύο ομάδες κρούσης αεροπλανοφόρων του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, δύο επιπλέον συστοιχίες αεράμυνας Patriot, ένα αμυντικό σύστημα βαλλιστικών πυραύλων THAAD και περισσότερες μοίρες μαχητικών - μεταξύ αυτών και F-35 stealth.
Επιπλέον, τουλάχιστον έξι στρατηγικά βομβαρδιστικά B-2 της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας μαζί με πολλά αεροσκάφη φορτίου C-17 και δεξαμενόπλοια ανεφοδιασμού KC-135 έχουν αναπτυχθεί μέχρι στιγμής στη βάση της νήσου Ντιέγκο Γκαρσία του Ινδικού Ωκεανού.
Στο ίδιο πλαίσιο, θα πρέπει να εντάξουμε και λοιπές κινήσεις της Ουάσιγκτον, όπως τα αμερικανικά πλήγματα εναντίον των Χούθι της Υεμένης (τελευταίου εναπομείναντος αλώβητου κλάδου του περί το Ιράν “άξονα της αντιστάσεως”), αλλά και του Ισραήλ, το οποίο έπληξε κτήριο στη νότιο Βηρυτό, με στόχο ηγετικό στέλεχος της λιβανικής σιιτικής οργανώσεως Χεζμπολλάχ;
Συντελείται άραγε η προεργασία για την υλοποίηση της παλαιάς εμμονής του Νετανιάχου, ήτοι την εξουδετέρωση δια στρατιωτικής χειρός του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, αν όχι και την κατάλυση του καθεστώτος της;
Αυτό δείχνει να πιστεύει ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν-Νοέλ Μπαρό ο οποίος δήλωσε ότι το “παράθυρο” των διαπραγματεύσεων για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι στενό και, εάν δεν υπάρξει συμφωνία, τότε μια στρατιωτική αντιπαράθεση μοιάζει “σχεδόν αναπόφευκτη”,με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση της περιοχής.
Τα μηνύματα είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν, διότι άπαντες οι εμπλεκόμενοι καταφεύγουν στη διγλωσσία. Από αμερικανικής πλευράς, χαρακτηριστική είναι η απόκλισις μεταξύ των όσων δηλώνει ο νεοσυντηρητικός “ιέραξ” Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Μάικλ Ουόλς και των τοποθετήσεων του ειδικού προεδρικού απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Ουίτκοφ, ο οποίος δεν αποκλείει την πιθανότητα συνδιαλλαγής.
Μάλιστα ο σχετικός διάλογος απέκτησε και δημόσιο χαρακτήρα, αφότου ο Ουίτκοφ σχολίασε ως “σπουδαία” ανάρτηση του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί, στην οποία τονιζόταν ότι παραμένει σε ισχύ η δέσμευσις (περλαμβανόμενη στην διεθνή συμφωνία JCPOA του 2015 την οποία αναίρεσε ο Τραμπ κατά την πρώτη του προεδρική θητεία) ότι το Ιράν δεν θα επιδιώξει την απόκτηση πυρηνικών όπλων.
Δεν πρόκειται, ωστόσο, για την μοναδική τοποθέτηση που ακούγεται αυτές τις ημέρες από ιρανικής πλευράς. Σε βαρυσήμαντη τηλεοπτική συνέντευξή του τη Δευτέρα ο Αλί Λαριτζανί, άλλοτε πρόεδρος του ιρανικού κοινοβουλίου και νυν σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη αγιατολλάχ Χαμενεϊ, προειδοποίησε ότι η στόχευση των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από τις ΗΠΑ θα είναι ένα λάθος που “θα αναγκάσει την Τεχεράνη να κατασκευάσει βόμβες επειδή πρέπει να αμυνθεί”.
Προφανώς ο αγιατολλάχ Χαμενεϊ, σε φετφά του οποίου στηρίζεται η δέσμευσις μη αποκτήσεως πυρηνικών όπλων, δεν είναι αμετόχος των όσων δηλώνει ο σύμβουλός του περί πιθανής αλλαγής του ιρανικού δόγματος. Άλλωστε την ίδια ημέρα φρόντισε ο ίδιος να δηλώσει: “Απειλούν να μας επιτεθούν, κάτι που δεν πιστεύουμε ότι είναι πολύ πιθανό. Αλλά αν διαπράξουν οποιοδήποτε κακό, σίγουρα θα δεχτούν ένα ισχυρό αμοιβαίο χτύπημα. Παραλλήλως, ο επικεφαλής του αεροδιαστημικού κλάδου των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν (που ελέγχει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων και επιθετικών drones στη Μέση Ανατολή) προειδοποίησε ότι δεκάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες που σταθμεύουν σε βάσεις σε όλη την περιοχή παραμένουν εντός εμβέλειας. “Όταν κάποιος κάθεται σε ένα γυάλινο δωμάτιο, δεν πετάει πέτρες”, τόνισε χαρακτηριστικά ο ταξίαρχος Αμίρ Αλί Χατζιζαντέ.
Η υπονοούμενη απειλή αφορά βεβαίως και τις αραβικές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, οι οποίες φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις και τώρα σπεύδουν, σύμφωνα με πληροφορίες, να πυκνώνουν τους διαύλους επικοινωνίας με την Τεχεράνη. Σε αντίθεση άλλωστε με το πρόσφατο παρελθόν, οπότε κυριαρχούσε ο ιρανο-αραβικός ανταγωνισμός στην περιοχή, η επιτευχθείσα το 2023 κατόπιν κινεζικής μεσολαβήσεως ιρανο-σαουδαραβική συμφιλίωσις έχει αλλάξει τους όρους της εξισώσεως.
Ο διάβολος, όπως πάντα, κρύβεται στις λεπτομέρειες. Ο αγιατολλάχ Χαμενεϊ απήντησε στον Τραμπ με δική του επιστολή, διαβιασθείσα μέσω του Ομάν, το οποίο είχε μεσολαβήσει καθοριστικά για τη συμφωνία του 2015, χωρίς, σύμφωνα με πληροφορίες να αποκλείει τη διαπραγμάτευση. Ωστόσο, η διασφάλισις μέσω επιθεωρήσεων του ειρηνικού χαρακτήρος του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος αποτελεί διαφορετική επιδίωξη από την πλήρη κατάργησή του, ήτοι την λεγόμενη “επιλογή Λιβύης” του 2003, που δείχνει να προκρίνει ο Ουόλς. Επιπλέον, το Ιράν θέτει εκτός συζητήσεως το βαλλιστικό του πρόγραμμα και την “περιφερειακή συμπεριφορά” του (ήτοι την στήριξη στον “άξονα της αντιστάσεως”), ζητήματα που ο Τραμπ ήδη από την πρώτη θητεία του έφερε στο προσκήνιο, επιπροσθέτως των προβλέψεων της συμφωνίας του 2015.
Σε κάθε περίπτωση, ο χρόνος όντως πιέζει. Αφενός διότι το φθινόπωρο εκπνέει η ισχύς της JCPOA, ενώ το Ιράν έχει ήδη προχωρήσει τις δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου στο επικίνδυνα υψηλό επίπεδο του 60%. Αφετέρου, διότι το Ισραήλ και αρκετοί στις ΗΠΑ θεωρούν ότι τα πρόσφατα πλήγματα στον “άξονα της αντιστάσεως”, σε συνδυασμό με τις πιέσεις στην ιρανική οικονομία έχουν φέρει την Τεχεράνη σε μια θέση στρατηγικής αδυναμίας που θα πρέπει να “αξιοποιηθεί”.
Στον λογαριασμό αναμφίβολα προστίθεται η εικαζόμενη απορρόφησις της Ρωσίας από τις διεργασίες περί το ουκρανικό ζήτημα. Ωστόσο, ο Ιρανός υφυπουργός Εξωτερικών Ματζίντ Ταχτ Ραβανσί συναντήθηκε με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Ριαμπκόφ, ο οποίος προεδιοποίησε ότι η χρήση στρατιωτικής ισχύος κατά του Ιράν και η απειλή για βομβαρδισμό των πυρηνικών του εγκαταστάσεων θα ήταν “παράνομες και απαράδεκτες” ενέργειες που μπορεί να προκαλέσουν “ευρείας κλίμακας και μη αναστρέψιμες ραδιενεργές και ανθρωπιστικές συνέπειες” για τη Μέση Ανατολή και παγκοσμίως.
Νωρίτερα φέτος, το Κρεμλίνο προσφέρθηκε να μεσολαβήσει μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν, με το οποίο η Μόσχα υπέγραψε συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης τον Ιανουάριο, ενώ και η Κίνα φιλοξένησε τριμερή συνάντηση επί του θέματος με τη συμμετοχή Ρωσίας και Ιράν.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")