Oι κρίσεις του τελευταίου εξαμήνου επέφεραν σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις. Η κρίση στον Καύκασο μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας σήμανε την ανάδειξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως παγκόσμιου ειρηνοποιού. Η τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε την ΕΕ ως μεταρρυθμιστή της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής τάξης.
Στην κρίση του Καυκάσου η Ευρωπαϊκή Ενωση αναδείχθηκε σε ικανό μεσολαβητή στην αντιμετώπιση και στην επίλυση γεωπολιτικών συγκρούσεων. Ούτε ο ΟΗΕ, ούτε το ΝΑΤΟ, ούτε φυσικά οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να πείσουν τη Ρωσία να σταματήσει την εισβολή και να αποσύρει τα στρατεύματά της από τη Γεωργία. Γι΄ αυτή την τελευταία η μεσολάβηση της ΕΕ ήταν η σανίδα σωτηρίας για να αποφύγει την ολοκληρωτική καταστροφή της. Αυτόν τον μεσολαβητικό ρόλο μπορεί η ΕΕ να τον παίξει και σε άλλες διενέξεις, ιδίως στο μεσανατολικό πρόβλημα, όπου οι ΗΠΑ έχουν ταυτιστεί με τα συμφέροντα του Ισραήλ.
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, την οποία ζούμε αυτές τις ημέρες, γεννήθηκε στην Αμερική λόγω των τριών «Α»: της απληστίας των χρηματοπιστωτικών οργανισμών να αποκομίσουν τεράστια κέρδη με τη χορήγηση επισφαλών ενυπόθηκων δανείων σε φτωχούς Αμερικανούς και με την τιτλοποίηση και διοχέτευση των μολυσμένων με αυτά χρεογράφων στις διεθνείς αγορές· της αλαζονείας των νεοφιλελεύθερων δογματικών της απόλυτης ελευθερίας της αγοράς· και της ανικανότητας της κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ να αξιολογήσουν εγκαίρως τους κινδύνους και να ελέγξουν τους άπληστους κερδοσκόπους. Και αυτή η κρίση ανέδειξε την Ευρωπαϊκή Ενωση σε πρωτεργάτη επίλυσης των παγκόσμιων προβλημάτων. Αυτό επιτεύχθηκε χάρη στον συντονισμό των ενεργειών των «27». Το σχέδιο του Γκόρντον Μπράουν, πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, να διασώσει τον κινδυνεύοντα βρετανικό τραπεζικό τομέα επικυρώθηκε και εμπλουτίστηκε από τους 15 ηγέτες της ευρωζώνης στις 12 Οκτωβρίου και αυτοί το πέρασαν στους υπόλοιπους εταίρους των της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 15 και 16 Οκτωβρίου. Ο ενεργών ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Νικολά Σαρκοζί έπαιξε εξέχοντα ρόλο στην επίτευξη της ενότητας των κρατών εντός και εκτός της ευρωζώνης στο αίτημα για μια πλήρη επανεξέταση του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος.
Αυτό το αίτημα έγινε τελικά δεκτό από τους ηγέτες του G20, που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου οικονομικού προϊόντος. Αυτοί συμφώνησαν στις 15 Νοεμβρίου στις μεγάλες γραμμές ενός σχεδίου πάλης κατά των ακροτήτων του διεθνούς οικονομικού συστήματος που οδήγησαν στην πρωτοφανή κρίση που βιώνει ο κόσμος. Ιδίως καθόρισαν τις αρχές που θα πρέπει να κατευθύνουν τη μεταρρύθμιση του συστήματος: ενίσχυση της διαφάνειας και της υπευθυνότητας· ενίσχυση των κανονισμών που διέπουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές· ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών κατά των απατηλών δραστηριοτήτων των «golden boys»· ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας για την πρόληψη και τη διαχείριση κρίσεων· και μεταρρύθμιση των διεθνών χρηματοοικονομικών οργανισμών που να αντανακλά τη βαρύτητα των αναδυόμενων οικονομιών στη διαχείρισή τους.
Αυτό που είναι σημαντικό να σημειώσουμε σε αυτή τη φάση είναι ότι η συνεδρίαση του G20 πραγματοποιήθηκε έπειτα από πρωτοβουλία της ΕΕ και ότι ενέκρινε βασικά τις αρχές που προέβαλε η ΕΕ. Αυτή έπαιξε μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ του αγγλοσαξονικού «laissez-faire» και των φιλοδοξιών των αναδυόμενων χωρών για σημαντικό ρόλο στη μεταρρύθμιση και στη διαχείριση των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Ο νέος γεωπολιτικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα μπορούσε στο κοντινό μέλλον να ενισχύσει και το ευρώ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Αλλά για να μπορέσει το ευρώ να αναπτύξει όλες τις δυνατότητές του, η οικονομική και νομισματική ένωση πρέπει να υποστηριχθεί από την πολιτική ένωση. Αυτή όμως δεν μπορεί να υπάρξει όσο ισχύει ο κανόνας της ομοφωνίας που εμποδίζει την υλοποίηση μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής, ακόμη και το να τεθεί σε λειτουργία η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία θα βελτίωνε τη θέση της ΕΕ.
Ο κ. Ν. Μούσης είναι πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" 28/11/2008)