Το πρόσφατο επεισόδιο νοτίως της νήσου Καστελόριζο όπου Νορβηγικό σκάφος επιχείρησε έρευνες για υδρογονάνθρακες εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας (13 και 14 Νοεμβρίου), και το οποίο τελικά απεχώρησε κατόπιν διαβήματος της Αθήνας, έφερε για μία ακόμη φορά στην επικαιρότητα το θέμα των κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο, και στις θαλάσσιες περιοχές γενικότερα, και την έλλειψη πολιτικής από πλευράς Ελλάδος. Μπορεί το ειδικά ναυλωμένο αυτό Νορβηγικό σκάφος από την εθνική εταιρεία πετρελαίων της Τουρκίας, την TPAO, να μην δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή του Βορείου ή Ανατολικού Αιγαίου, όμως η λογική από πλευράς Τουρκίας ήτο η ίδια αφού στόχος της όλης άσκησης ήτο η πρόκληση της Ελλάδος αναφορικά με τα κυριαρχικά δικαιώματά της επί της υφαλοκρηπίδος.
Ως γνωστόν η υφαλοκρηπίδα είναι έννοια άμεσα συναρτώμενη από τον ορισμό των χωρικών υδάτων και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) βάσει του νέου Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Σύμφωνα με το Δίκαιο κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να ορίζει ΑΟΖ εύρους μέχρι 200 ν. μιλίων. Η ΑΟΖ υπερκαλύπτει την υφαλοκρηπίδα με την έννοια ότι αφορά όχι μόνο το δικαίωμα αλιείας αλλά και της εξόρυξης υδρογονανθράκων από το βυθό. Η δε Τουρκία παρά το γεγονός ότι δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα αλλά και στα νότια παράλια της στη Μεσόγειο (ανατολικά του Καστελόριζου) όπου έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. Δηλαδή έμμεσα έχει αποδεχθεί τους κανόνες του Δικαίου της Θάλασσας.
Η δε Ελλάδα για να μην προκαλέσει δήθεν την Τουρκία έχει αποφύγει να επεκτείνει τα ύδατά της στα 12 ν. μίλια, και να ορίσει ΑΟΖ στο Αιγαίο. Όμως αυτό δεν έχει σταματήσει την Τουρκία να προκαλεί κατά καιρούς την Ελλάδα με το να στέλνει ναυλωμένα ερευνητικά σκάφη σε περιοχές που ισχυρίζεται ότι αποτελούν δικά της χωρικά ύδατα (βλέπε Ίμια, διεθνή ύδατα Αιγαίου) ή σε ορισθείσα από αυτήν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, όπως πρόσφατα στο Καστελόριζο.
Η τελευταία Τουρκική πρόκληση ήρθε ως αποτέλεσμα της δραστηριοποίησης της Κυπριακής Δημοκρατίας για έρευνες πετρελαίου στην ορισθείσα υπό αυτήν ΑΟΖ (με συμφωνία οριοθέτησης με Αίγυπτο, Λιβύη και Λίβανο) ανοικτά των νοτίων ακτών της όπου και βάσει διεθνούς διαγωνισμού (international round) εκχώρησε άδειες υποθαλάσσιων ερευνών. Η καθ’ όλα νόμιμη αυτή κίνηση προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Τουρκίας με το επιχείρημα ότι η Κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να δίνει άδειες ερευνών και εξόρυξης ούτε νοτίως επειδή δεν εκπροσωπεί τους Τουρκοκύπριους! Τόνιζε, μάλιστα, ότι «είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει τα δικαιώματα και συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο και δεν πρόκειται να επιτρέψει την προσβολή τους». Η δε Τουρκική αεροπορία και ναυτικό δεν έχουν παύσει ούτε στιγμή να περιπολούν στην περιοχή και να παρενοχλούν τα υπό της Κυπριακής Δημοκρατίας ναυλωμένα ερευνητικά σκάφη. Είναι εμφανές ότι απώτερος στόχος της Άγκυρας, μέσω της επίδειξης στρατιωτικής ισχύος, είναι να καταστήσει την Κυπριακή Δημοκρατία κράτος περιορισμένης κυριαρχίας.
Το όλο θέμα έχει τεράστια σημασία και για την ίδια την Ελλάδα αφού μία ματιά στο χάρτη δείχνει ότι με βάση την μέση γραμμή η ύπαρξη του Καστελόριζου εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής ΑΟΖ – όταν δημιουργηθεί – με την αντίστοιχη Κυπριακή. Αυτές δε παρεμβάλλονται μεταξύ Τουρκικής και Αιγυπτιακής, έτσι που περιορίζεται σημαντικά η Τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Τουρκικός εκνευρισμός αλλά και η προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων στην Ανατολική Μεσόγειο είναι προφανής αφού στόχος της Άγκυρας παραμένει ο ναυτικός έλεγχος της περιοχής. Ο δε ορισμός δικής της υφαλοκρηπίδας και πεδίων πετρελαϊκών ερευνών πλησίον και νοτίως του Καστελόριζου προσφέρει ένα καλό άλλοθι. Και ασφαλώς οι επόμενες κινήσεις της γείτονος δεν θα περιορισθούν στην περιοχή του Καστελόριζου αλλά θα αγγίξουν το ίδιο το Ανατολικό Αιγαίο όπου ως γνωστόν η Τουρκία έχει εδώ και καιρό βλέψεις επί των Ελληνικών υδάτων και νήσων.
Το ερώτημα ασφαλώς παραμένει για το ποια είναι η θέση της Ελλάδος η οποία εδώ και χρόνια υπό το έωλο επιχείρημα «Δεν παραχωρούμε τίποτε, δεν διεκδικούμε τίποτε», έχει σιωπηλά παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα της σε όλο το Αιγαίο. Αυτή δε η πολιτική έχει οδηγήσει σε μία πλήρη αποξένωση με την νόμιμο έννοια των κυριαρχικών δικαιωμάτων τα οποία και έχουν περιορισθεί πλέον στα εδάφη των μεγάλων κατοικημένων νήσων με την Τουρκία να διεκδικεί ανοικτά εκατοντάδες βραχονησίδες. Έτσι παρά το γεγονός ότι η ανάγκη για εξεύρεση και εντοπισμό υποθαλάσσιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, τα οποία σε μία εποχή ενεργειακής πενίας αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, θα έπρεπε να στρέψει την προσοχή της χώρας μας στο Βόρειο και Ανατολικό Αιγαίο όπου ως γνωστόν έχουν εντοπισθεί αξιόλογα κοιτάσματα, ημείς άδωμεν. Κανονικά με αφορμή την ανάγκη διεξαγωγής πετρελαϊκών ερευνών θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει από την Κυβέρνηση μία διεθνής καμπάνια για τα νόμιμα δικαιώματα της Ελλάδος στο Αιγαίο με αποκορύφωμα την επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν. μίλια και τον άμεσο καθορισμό ΑΟΖ σε όλο το Αιγαίο αλλά και στην Δυτική και Νότιο Ελλάδα.
Βεβαίως η Ελλάδα, υπό την παρούσα κυβέρνηση (χωρίς να εξαιρείται η προηγούμενη) αδυνατεί πλήρως να εφαρμόσει κάτι τέτοιο αφού δεν έχει επεξεργασμένες θέσεις επί του θέματος αλλά και ούτε διαθέτει τα απαραίτητα εργαλεία. Ως γνωστόν η ΔΕΠ – ΕΚΥ, η οποία και είχε την ευθύνη των ερευνών για τους υδρογονάνθρακες, καταργήθηκε επί πρωθυπουργίας Κ. Σημίτη η δε σημερινή κυβέρνηση αδυνατεί ή δεν θέλει να ανοίξει εκ νέου το κεφάλαιο των πετρελαϊκών ερευνών.
Δυστυχώς για τη χώρα μας οι πολιτικοί της αδυνατούν να κατανοήσουν ότι σήμερα τα κυριαρχικά δικαιώματα από τις περισσότερες χώρες εξασκούνται κυρίως μέσω των ερευνών για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και άρα μέχρις ότου η χώρα μας αποκτήσει μία πολιτική για αυτό το θέμα – την οποία και σαφώς δεν διαθέτει σήμερα – θα αδυνατεί να εξασκήσει τα οποιαδήποτε κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο ή οπουδήποτε αλλού. Με τον άμεσο κίνδυνο αυτά να προσβάλλονται από την γείτονα η οποία και πετρελαϊκή πολιτική διαθέτει και ξέρει πώς να την εφαρμόζει.