Στις 27 και 28 Νοεμβρίου, στο Παρίσι, το IFRI (Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων) και το Αυστρο-Γαλλικό Κέντρο για την Προσέγγιση στην Ευρώπη οργάνωσαν από κοινού το συνέδριο «Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπό κατασκευή: νέες προκλήσεις - νέες απαντήσεις». Ο διευθυντής του IFRI Thierry de Montbrial και ο Hubert Vedrine, στενός συνεργάτης του Προέδρου Μitterrand και πρώην Υπουργός Εξωτερικών, έδωσαν και ανέπτυξαν εναργώς το στίγμα του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.
Στην παγκόσμια γεωπολιτική:
α. Ο 20ός αιώνας στην πραγματικότητα έληξε με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου•ο 21ος άρχισε κατ’ ουσίαν το 2008. Τα παρεμβληθέντα δέκα εννέα έτη ήταν μια μεταβατική περίοδος, την οποία διέκοψε η οικονομική κρίση και τα άλλα τρέχοντα συνταρακτικά γεγονότα.
β. Ο νέος κόσμος παρουσιάζεται ως:
- Πολυκεντρικός: παρά την αδιαμφισβήτητη πρωτοκαθεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι Αμερικανοί ηγέτες στο μέλλον θα διαπραγματεύονται και με τις άλλες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ινδία), στις οποίες ενδέχεται να προστεθούν η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία.
- Ετερογενής: η πολιτισμική ενοποίηση του κόσμου διά της γενικής αποδοχής των δυτικών αξιών (Δημοκρατία, Δικαιώματα του Ανθρώπου, φιλελευθερισμός, ανεξιθρησκεία) απεδείχθη ουτοπία. Οι σχετικές «σταυροφορίες», πηγές αστάθειας και συγκρούσεων, θα εγκαταλειφθούν.
- Παγκοσμιοποιημένος: αν δεν συμβεί κάποιο «ατύχημα» (όπως οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι οι οποίοι, κατά το τέλος του 19ου αιώνα, ανέτρεψαν την πρώτη παγκοσμιοποίηση) η οικονομική και τεχνολογική παγκόσμια ενοποίηση θα συνεχιστεί.
Ο Hubert Vedrine προεξέτεινε την ανάλυση αυτή στην ευρωπαϊκή κλίμακα. Προέβλεψε αναστολή της διαδικασίας για την θεσμική μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Οι διαδοχικές διευρύνσεις και η απόσταση ανάμεσα στις ευρωπαϊκές ελίτ και τους λαούς καθιστούν κάθε απόπειρα αλλαγής του status quo σχεδόν αδύνατη.
Η αναπόφευκτη θεσμική σταθεροποίηση οφείλει να συνοδευτεί από τον οριστικό καθορισμό των συνόρων της Ένωσης. Η αβεβαιότητα αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή πηγή άγχους. Εξ άλλου, είναι δύσκολο να εμπεδωθεί η ευρωπαϊκή ταυτότητα όσο η γεωγραφική διάσταση της Ένωσης παραμένει ρευστή. Χρειάζεται, επομένως, να καταρτιστεί οριστικά και αμετάκλητα ο κατάλογος των χωρών οι οποίες θα γίνουν μέλη, όταν και εφ’ όσον πληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.
Αν αρθούν οι αβεβαιότητες αυτές, δηλαδή τα δύο θέματα που κυριάρχησαν κατά την μεταβατική περίοδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταφέρει να εστιαστεί στην προσαρμογή της στις νέες συνθήκες του 21ου αιώνα. Βασικό ζητούμενο είναι να καταστεί μια πραγματική δύναμη, ισότιμη με τις υπόλοιπες, στον νέο πολυκεντρικό κόσμο. Όμως, απαιτείται κατ’ αρχήν μια ριζική αλλαγή στην σκέψη των Ευρωπαίων. Ως σήμερα, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έζησε με το «παραμύθι» (conte de fées) ότι βιώνουμε μια «μετα-τραγική» πραγματικότητα, χωρίς πολέμους και χωρίς βία. Δυστυχώς, η «soft power» της Ευρώπης δεν αρκεί για να αντεπεξέλθει σε ένα κόσμο που παραμένει «hard».
O Hubert Vedrine εξέφρασε απαισιοδοξία ως προς την δυνατότητα της Ευρώπης να μιλήσει συλλογικά, με μία φωνή - μια ακόμη σημαντική προϋπόθεση, η οποία θα της επέτρεπε να αξιοποιήσει την τρέχουσα αμερικανική πολιτική συγκυρία και να επηρεάσει σημαντικά την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Για μερικούς μήνες ή, ενδεχομένως, μόνο για μερικές εβδομάδες, η νεο-εκλεγείσα ηγεσία θα είναι δεκτική σε προτάσεις και εισηγήσεις. Η μοναδική αυτή ευκαιρία στην ιστορία των διατλαντικών σχέσεων μοιάζει ότι θα χαθεί.
Οι αναλύσεις του συνεδρίου δείχνουν ότι η Γαλλία εξακολουθεί να λειτουργεί ως ένα μεγάλο κέντρο πρωτοποριακής γεωπολιτικής σκέψης και ανάλυσης. Οι εντυπώσεις από το συνέδριο του IFRI αντισταθμίζουν την σύγκαιρη παράλληλη θλιβερή εικόνα των δημοσίων αλληλοσπαραγμών για την ηγεσία του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Οι πνευματικές ελίτ και οι μάζες; Δυστυχώς, στην Ευρώπη, το χάσμα ανάμεσά τους διευρύνεται διαρκώς. Στην Ελλάδα, πάντως, το θέμα δεν τίθεται καν: με λίγες επιβεβαιωτικές εξαιρέσεις, η ποιοτική διάβρωση της εθνικής ελίτ έχει ελαχιστοποιήσει τις αποστάσεις.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 02/12/2008)