Όταν στις 20 του ερχόμενου Ιανουαρίου, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, θα αναλάβει τα καθήκοντά του στο Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον, θα αναλογιστεί, ίσως, ότι το επιβλητικό αυτό κτίριο κατασκευάστηκε ολόκληρο από μαύρους σκλάβους. Και όταν μερικές ώρες αργότερα θα εγκατασταθεί μαζί με την οικογένειά του στο Λευκό Οίκο, θα θυμηθεί, χωρίς αμφιβολία, ότι και αυτή η έπαυλη επίσης χτίστηκε από σκλάβους.
Ο Ομπάμα δεν είναι απόγονος των σκλάβων. Δεν συγκαταλέγεται ούτε ανάμεσα σ' εκείνους που αποκαλούμε «Οργισμένους μαύρους», που τόσο τρομάζουν τους λευκούς. Εάν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος είχε έστω και μία φορά υψώσει τη φωνή του για να καταγγείλει το ρατσισμό, θα κατηγορούνταν απευθείας για «μνησικακία» και θα χαρακτηριζόταν ως «εκδικητής». Και εξαιτίας αυτού θα είχε χάσει τις εκλογές.
Για τους παραπάνω λόγους, επαναλάμβανε πως η φυλετική ταυτότητα δεν αποτελεί σύμβολό του, καθώς και πως το γεγονός ότι είναι μαύρος δεν τον χρίζει εκπρόσωπο των μαύρων. Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει ότι όταν αναλάβει την εξουσία, δεν θα αναλογιστεί ότι την ώρα που γεννιόταν, το 1961, υπήρχαν ακόμη ρατσιστικοί νόμοι στη χώρα του και ότι πολλοί Αφροαμερικανοί δεν μπορούσαν να ασκήσουν το δικαίωμα ψήφου. Θα μετρήσει τότε το δρόμο που διανύθηκε, σημαδεμένο από ματωμένους αγώνες και από σπουδαίους αρχηγούς, όπως ο Μάλκολμ Χ και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που και οι δύο δολοφονήθηκαν από ομάδες ρατσιστών.
Η εκλογή του Μπαράκ αποτελεί μια μαρτυρία της ζωτικότητας της αμερικανικής κοινωνίας. Απόδειξη ότι το «αμερικανικό όνειρο» παραμένει ζωντανό και πως (σχεδόν) «όλα είναι πιθανά». Αποτελεί μία ανάσα φρέσκου αέρα μετά οκτώ χρόνια αποκρουστικών πρακτικών της κυβέρνησης Μπους. Για αυτό ακριβώς, ο νέος πρόεδρος ανήγγειλε πως ανάμεσα στα πρώτα του μέτρα θα είναι η απαγόρευση των βασανιστηρίων και το κλείσιμο του παράνομου κάτεργου του Γκουαντάναμο.
Η ξεχωριστή βιογραφία του, ο κομψός του αέρας, η εξαίρετη ρητορεία του και τα προσόντα του χαρισματικού ηγέτη συνετέλεσαν γρήγορα στην εδραίωσή του σε πολιτικό αστέρα, κερδίζοντας τον παγκόσμιο θαυμασμό. Πρώτη φορά, ένας πρόεδρος της Αμερικής είναι αγαπητός σε περιοχές όπως οι αραβο-μουσουλμανικές, η υποσαχάρια Αφρική και η Λατινική Αμερική. Περιοχές, στις οποίες υπάρχει μία δυσπιστία απέναντι στο «Θειο-Σαμ». Πολλοί διανοούμενοι εντός και εκτός των Η.Π.Α., συνήθως επικριτικοί, γιόρτασαν την εκλογή του.
Ο Νέλσον Μαντέλα, ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, τόνισε στο συγχαρητήριο μήνυμά του: «Είμαστε πεπεισμένοι πως θα πραγματοποιήσετε το όνειρό σας, να κάνετε τις ΗΠΑ εταίρο σε μία κοινότητα εθνών, που θα αφοσιωθεί στην ειρήνη και ευημερία όλων».
Τόσο υψηλές προσδοκίες μπορούν μονάχα να απογοητεύσουν. Γι' αυτό ο Φιντέλ Κάστρο, βασισμένος στη μακροχρόνια εμπειρία συνεργασίας του με δέκα διαφορετικούς αμερικανούς προέδρους, πρότεινε να μετριαστούν οι προσδοκίες, δηλώνοντας : «Θα είναι ιδιαίτερα αφελές να πιστέψουμε πως οι ευγενείς προθέσεις ενός έξυπνου ανθρώπου θα μπορέσουν να αλλάξουν ό,τι έχουν δημιουργήσει αιώνες συμφέροντος και εγωισμού. Η ιστορία μάς δείχνει πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο».
Το δυσκολότερο κομμάτι για τον Ομπάμα ξεκινάει τώρα. Η προεδρία του θα ξεκινήσει εν μέσω του χειρότερου οικονομικού κραχ του αιώνα. Οι Αμερικανοί περιμένουν να τους βγάλει μέσα από τη διαπλοκή κρίσεων, στην οποία τους βύθισε η κυβέρνηση Μπους. Τον παρακαλούν επίσης να αποφύγει το βιομηχανικό ναυάγιο των αυτοκινητοβιομηχανιών, των «Big Three» (Ford, Ge-neral Motors, Chrysler) και να σώσει εκατομμύρια εργαζόμενους της Αμερικής.
Ούτως ή άλλως, ο ίδιος υποσχέθηκε να εγκαθιδρύσει μία καθολική ασφάλεια υγείας, την οποία 40 εκατ. ανασφάλιστοι περιμένουν αγωνιωδώς. Μην ξεχνάμε επίσης και το τεράστιο εγχείρημα του «Green New Deal», ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπτυξης πράσινων νέων τεχνολογιών ώστε να τερματιστεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο και να αχρηστευτεί η χρήση των ορυκτών καυσίμων.
Ολα αυτά δεν θα γίνουν από τη μία μέρα στην άλλη. Θα κοστίσουν ακριβά και τα πλεονεκτήματα δεν θα είναι εμφανή βραχυπρόθεσμα. Ακόμα περισσότερο που η οικονομική ομάδα που διάλεξε, συμπεριλαμβάνει νεοφιλελεύθερες προσωπικότητες, εν μέρει υπαίτιες για την οικονομική κρίση, όπως οι Ρόμπερτ Ρούμπιν, Λόρενς Σάμερς και Τίμοθι Γκάιτνερ.
Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση Ομπάμα θα είναι κεντροδεξιά, δηλαδή δεξιότερη από το Κογκρέσο. Γεγονός που αφήνει να διαφανούν εντάσεις πολύ πιο έντονες από τις προβλεπόμενες ανάμεσα στη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία. Ιδιαίτερα, οι νεοεκλεγμένοι Δημοκρατικοί δεν θα παραλείψουν να εκφράσουν την ανυπομονησία των ψηφοφόρων τους, τους οποίους έχει χτυπήσει η κρίση και εκνευρίσει η μαζική βοήθεια προς τους τραπεζίτες. Τραπεζίτες των οποίων οι μισθοί και τα πριμ σκανδαλίζουν ακόμα. Με λίγα λόγια, ο ενθουσιασμός μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε απογοήτευση.
Ο νέος πρόεδρος θα συναντήσει δυσκολίες και στην εξωτερική πολιτική. Η ομάδα που διάλεξε η Χίλαρι Κλίντον, ο Ρόμπερτ Γκέιτς και ο στρατηγός Τζέιμς Τζόουνς, φαντάζει πολύ συντηρητική. Με δυσκολία μπορούμε να φανταστούμε να γίνονται πράξη οι ιδέες του για αλλαγή.
Η εποχή Μπους σηματοδότησε το απόγειο της αμερικανικής ηγεμονίας. Μία πρόσκαιρη και καθόλου αποτελεσματική δύναμη, καθώς οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ απέδειξαν πως η στρατιωτική υπεροχή δεν μεταφράζεται αυτόματα σε πολιτική νίκη. Επιπλέον, η άνοδος της Κίνας και της Ινδίας μάς αφήνουν να υποθέσουμε πως οι μέρες των ΗΠΑ ως πρώτη οικονομική δύναμη είναι μετρημένες.
Με άλλα λόγια, ο Ομπάμα πρέπει να διαχειριστεί την «νέα παρακμή» της χώρας του, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να βρεθεί στο έλεος αναταράξεων και προκλήσεων. Οχι τόσο στην Λατινική Αμερική, όπου η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί άμεσα, εάν η Ουάσιγκτον χαλαρώσει ή καταργήσει το εμπάργκο της Κούβας και εδραιώσει εποικοδομητικές σχέσεις με τη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, αλλά στη Μέση Ανατολή, όπου η ατμόσφαιρα μπορεί να χειροτερέψει.
Παραδείγματος χάρη, εάν ο Ομπάμα, όπως υποσχέθηκε αποσύρει τα στρατεύματα από το Ιράκ, ο νικητής του πολέμου θα είναι αντικειμενικά το Ιράν, καθώς οι σιίτες, σύμμαχοι της Τεχεράνης, θα μείνουν στην εξουσία στη Βαγδάτη. Θα το δεχθεί η Σαουδική Αραβία, ταγμένος εχθρός του Ιράν, το οποίο κατηγορεί για επεκτατικές τάσεις; Θα το αποδεχθεί το Ισραήλ, το οποίο απειλείται από την Τεχεράνη, και που τις εκλογές το Φεβρουάριο μπορεί να κερδίσει ο Νετανιάχου και τα «γεράκια»;
Τι θα κάνει ο Ομπάμα εάν οι δύο αυτές χώρες συμφωνήσουν μεταξύ τους, ώστε να εμποδίσουν την αποχώρηση των Αμερικανών από το Ιράκ;
(Από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 21/12/2008)