Το 2008 ξεκίνησε μάλλον ομαλά, αλλά κατέληξε με τον χειρότερο τρόπο. Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό που στιγμάτισε το 2008 ήταν η παγκόσμια οικονομική κρίσις και η ραγδαία εξέλιξίς της. Κάποιοι την συγκρίνουν με το Κράχ του 1929, κάποιοι άλλοι την θεωρούν χειρότερη. Και ενώ είναι ακόμη νωρίς γιά να αποφανθή κανείς γιά το βάθος που θα έχη η παρούσα κρίσις, υπάρχουν ελπίδες ότι η ανάκαμψις θα έλθη πιό γρήγορα από ό,τι πιστεύεται.
Η παγκόσμια κρίσις
Το στοιχείο που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η ταχύτης των εξελίξεων. Κάτι που κατά το παρελθόν απαιτούσε μία ολόκληρη δεκαετία γιά να γίνη, τώρα γίνεται εντός έτους. Και κάτι που απαιτούσε ένα χρόνο γιά να γίνη, τώρα γίνεται εντός μηνός. Κατ' αναλογίαν λοιπόν, αν μετά το Κράχ του 1929 απαιτήθηκε περίπου μία δεκαετία γιά να επέλθη η οικονομική ανάκαμψις, τώρα αυτό θα μπορούσε να γίνη εντός ενός έτους. Δηλαδή το 2009 να καταστή έτος ανατάξεως.
Πέρυσι τέτοια εποχή κανένας δεν περίμενε την χιονοστοιβάδα που θα ήρχετο από την χρηματοπιστωτική κρίση των ΗΠΑ. Το πρόβλημα είχε εκσπάσει ήδη από το 2007 με τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια. Λόγω της πτώσεως της τιμής των ακινήτων δεν είχαν πλέον την απαιτούμενη κάλυψη. Τότε λοιπόν, δύσκολα θα μπορούσε να προβλεφθή ότι το γεγονός αυτό, που αφορούσε αποκλειστικά τους Αμερικανούς, θα μετεδίδετο εν είδει επιδημίας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και όμως, σήμερα τα πάντα είναι αλληλένδετα. Ενα τυχαίο γεγονός στην μία άκρη του κόσμου μπορεί να γίνη αιτία γιά να καταρρεύση η Ουώλλ Στρητ. Και αντίστοιχα, η πτώσις στην Ουώλλ Στρητ μπορεί να συμπαρασύρη τα πάντα.
Πίσω από το θέμα των ενυποθήκων δανείων στις ΗΠΑ εκρύπτετο η "φούσκα" του παγκοσμίου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι τράπεζες είχαν επινοήσει συστήματα, μέσω "δομημένων" ομολόγων και άλλων συνθέτων προϊόντων, γιά να παρακάμπτουν τους πιστωτικούς κανόνες περί κεφαλαιακής επάρκειας. Χρησιμοποιήθηκαν γιά αυτό κάποιοι φορολογικοί παράδεισοι, που έπαιξαν ρόλο παρακαμπτηρίου της τηρήσεως των τραπεζικών κανόνων. Δημιουργήθηκε έτσι το λεγόμενο "σκιώδες τραπεζικό σύστημα", το οποίο ετίναξε την παγκόσμια οικονομία στον αέρα. Οταν ξέσπασε η κρίσις με τα ενυπόθηκα δάνεια στις ΗΠΑ, απεκαλύφθη ότι ο παγκόσμιος δανεισμός δεν είχε ανάλογη κάλυψη. Τα δε "τοξικά" προϊόντα γονάτισαν τις περισσότερες οικονομίες του κόσμου.
Ολα αυτά συνέβησαν κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2008. Και γιά να συνειδητοποιήση κανείς την εξωφρενική ταχύτητα των εξελίξεων, δεν έχει παρά να σκεφθή ποιές ήταν οι τάσεις και οι προοπτικές κατά το πρώτο εξάμηνου του ιδίου έτους. Το πετρέλαιο ανετιμάτο διαρκώς, λόγω της προβλεπομένης τότε παγκοσμίου αναπτύξεως. Τότε άκουγε κανείς προέδρους μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών της Ευρώπης να προβλέπουν τεράστια αύξηση της ζητήσεως αυτοκινήτων λόγω της αναπτύξεως σε Κίνα και Ινδία. Μάλλον ήταν αδύνατον να φαντασθούν και οι ίδιοι ότι σε λίγους μήνες θα αναγκάζονταν να κλείσουν προσωρινά μονάδες παραγωγής, λόγω ραγδαίας πτώσεως της ζητήσεως. Κατά την ίδια λογική λοιπόν, πώς να προβλέψη κανείς τί θα γίνη το επόμενο εξάμηνο ή και δίμηνο;
Υπάρχουν οι προϋποθέσεις
Υπ' αυτή την έννοια, θεωρούμε ότι το αρξάμενο 2009 θα είναι έτος ανατάξεως. Και πάντως ότι έχει όλες τις προϋποθέσεις να είναι. Διότι μετά από τέτοια κρίση, συνήθως έρχεται η ανάταξις. Και όταν ο ρυθμός των εξελίξεων είναι τόσο ραγδαίος, η ανάταξις μπορεί να έλθη πολύ ταχύτερα από ό,τι αναμένεται. Με την ίδια ταχύτητα που εξαπλώθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίσις, μπορεί να επενεργήσουν οι αντίστροφες δυνάμεις. Τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και σε εθνικό.
Στην Ελλάδα, η αντιστροφή θα μπορούσε να είναι πιό εύκολη. Πρώτον διότι τα οικονομικά μεγέθη είναι σχετικώς μικρά. Δεύτερον διότι η χώρα μας δεν έχει εισέλθει στον πυρήνα της παγκοσμίου κρίσεως και επομένως μπορεί να τον αποφύγη. Τρίτον, διότι οι Ελληνες είμαστε ευπροσάρμοστοι. Αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις πιό γρήγορα από άλλους λαούς. Αν αυτό συνειδητοποιηθή από την πολιτική μας ηγεσία, γιά την Ελλάδα το 2009 μπορεί να αποδειχθή έτος γενικής ανατάξεως.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 02/01/2009)