Απαντώντας προ ημερών στους επικριτές του που θεωρούν πως το πακέτο μέτρων του δεν αρκεί για να τονώσει την οικονομία, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ανοικτός σε ιδέες του περί του «πώς μπορούν να διοχετευθούν τα χρήματα πιο αποτελεσματικά ώστε να δοθεί η πρώτη ώθηση στην οικονομία». Η πρώτη ώθηση, όμως, δεν είναι παρά μόνον μέρος του προβλήματος.
Πρώτα απ’ όλα ο Ομπάμα πρέπει να ανακαλέσει τις φοροαπαλλαγές ύψους 150 δισ. δολαρίων στις επιχειρήσεις που δεν θα βοηθήσουν ουσιαστικά την οικονομία. Θα ήταν ακόμη καλύτερο να ανακαλέσει και τις φοροαπαλλαγές ύψους 150 δισ. δολαρίων από τους φόρους εργασίας, αλλά γνωρίζω ότι πρόκειται περί προεκλογικής υπόσχεσης. Οσα χρήματα εξοικονομηθούν έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την περαιτέρω ανακούφιση Αμερικανών που βρίσκονται σε δεινή θέση, για την ενίσχυση των επιδομάτων ανεργίας και για την επέκταση του προγράμματος κοινωνικών ασφαλίσεων.
Ας δούμε μια τελευταία έκθεση του οικονομικού του επιτελείου. Προ ημερών η Κριστίνα Ρόμερ, μέλλουσα επικεφαλής της Επιτροπής Οικονομικών Συμβούλων, και ο Τζάρνετ Μπερνστάιν, που θα αναλάβει κύριος οικονομικός σύμβουλος του αντιπροέδρου, δημοσιοποίησαν τις εκτιμήσεις τους περί των αποτελεσμάτων του πακέτου οικονομικών μέτρων του Ομπάμα. Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, το πακέτο θα αποφέρει τους περισσότερους καρπούς το δ΄ τρίμηνο του 2010, αλλά χωρίς αυτό η ανεργία το ίδιο χρονικό διάστημα θα έχει εκτιναχθεί στο ολέθριο ποσοστό της τάξης του 8,8%. Ακόμη και με το σχέδιο, ωστόσο, προβλέπουν πως θα κυμαίνεται στο 7%, δηλαδή περίπου στα επίπεδα που βρίσκεται και τώρα. Σύμφωνα με την έκθεση, μετά το 2010 ο αντίκτυπος των οικονομικών μέτρων θα εξανεμισθεί χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία προώθησης της ανάκαμψης: η ανεργία θα παραμένει στο ενοχλητικό 6,3% ακόμη και το τελευταίο τρίμηνο του 2011. Ασφαλώς οι οικονομικές προβλέψεις είναι συνήθως ανακριβείς και τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν καλύτερα. Μπορεί όμως και χειρότερα. Οπως παραδέχονται και οι συντάκτες της εν λόγω έκθεσης, «κάποιοι φορείς του ιδιωτικού τομέα προβλέπουν πως η ανεργία ενδέχεται να εκτιναχθεί στο 11% αν δεν ληφθούν μέτρα». Εγώ συμφωνώ με τον Λόρενς Σάμερς, επίσης οικονομικό σύμβουλο του Ομπάμα, που τόνισε προσφάτως ότι «σε αυτήν την κρίση η λήψη ημίμετρων μπορεί να βλάψει περισσότερο από τη λήψη υπερβολικών μέτρων». Και δυστυχώς το υφιστάμενο πακέτο του Ομπάμα δεν φαίνεται να το έχει λάβει υπόψη.
Η έκθεση Ρόμερ / Μπερνστάιν αναγνωρίζει πως «ένα δολάριο που δαπανάται σε έργα υποδομής βοηθάει πολύ περισσότερο στη δημιουργία θέσεων εργασίας από όσο ένα δολάριο φοροαπαλλαγής». Τονίζει, ωστόσο, ότι «υπάρχουν όρια στις επενδύσεις που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα». Γιατί, όμως, να είναι σύντομο το χρονικό διάστημα; Εξ όσων γνωρίζω, οι σύμβουλοι του Ομπάμα έχουν επικεντρωθεί σε επενδυτικά σχέδια που θα δημιουργήσουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας μέσα στην επόμενη διετία. Εφ’ όσον, όμως, πρόκειται να παραμείνει υψηλή η ανεργία και πέραν αυτής της διετίας, πρέπει να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα μακροπρόθεσμα επενδυτικά σχέδια. Ας λάβουμε δε υπόψη μας ότι ακόμη και ένα πρόγραμμα που αποφέρει καρπούς κυρίως το 2011 μπορεί να έχει τονώσει αισθητά την οικονομία και τα προηγούμενα χρόνια.
Αν ο Ομπάμα αφήσει τα περί «πρώτης ώθησης στην οικονομία», αν δεχθεί ότι χρειαζόμαστε ένα μακρόπνοο πρόγραμμα παρά μια σύντομη έκρηξη επιχειρηματικής δραστηριότητας, μπορεί να δημιουργήσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας μέσω κρατικών επενδύσεων, ακόμη και μεσοπρόθεσμα. Δεν πρέπει, όμως, να απαιτήσει αποδείξεις περί του ότι χρειάζεται ένα μακρόπνοο πρόγραμμα. Προς το παρόν το τμήμα του πακέτου του Ομπάμα που αφορά τις επενδύσεις πάσχει από έλλειψη προγραμμάτων που θα γίνουν άμεσα αισθητά. Μπορούν να δρομολογηθούν πολύ περισσότερες επενδύσεις μέχρι το 2010 ή το 2011 αν δώσει τώρα το πράσινο φως ο Ομπάμα. Αν, όμως, χάσει πολύ χρόνο μέχρις ότου αποφασίσει, θα χαθεί κάθε ευκαιρία. Και κάτι ακόμη : Ακόμη και με την εφαρμογή του πακέτου του Ομπάμα, η έκθεση Ρόμερ / Μπερνστάιν προβλέπει ότι ο μέσος όρος ανεργίας την επόμενη τριετία θα είναι 7,3%. Το ποσοστό αυτό είναι ανησυχητικό και εγκυμονεί τον κίνδυνο να «κολλήσει» η αμερικανική οικονομία σε μια παγίδα αποπληθωρισμού ιαπωνικού τύπου. Γι’ αυτό και συνιστώ στο επιτελείο του Ομπάμα να ανακαλέσει τις φοροαπαλλαγές στις επιχειρήσεις και προπαντός να μην αργήσει να πάρει μέτρα και να μην αρκεσθεί σε λίγα μέτρα.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 18/01/2009)