Τι θα συνέβαινε εάν ένα κράτος - μέλος της ευρωζώνης αδυνατούσε να αποπληρώσει τα χρέη του; Πρόκειται για ένα ερώτημα που διατυπώνεται συχνά όσον αφορά την ευρωζώνη, επ’ ευκαιρία της 10ης επετείου από την κυκλοφορία του ευρώ. Η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο είναι μικρή, αλλά όχι ανύπαρκτη.
Η απόφαση της Standard & Poor’s να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας και να θέσει υπό παρακολούθηση την Ισπανία και την Ιρλανδία τρόμαξε τους επενδυτές, την περασμένη εβδομάδα.
Πριν απαντήσω, όμως, στο ερώτημα ας εξετάσουμε τι δεν θα μπορούσε να συμβεί. Πρώτον, η ευρωζώνη δεν πρόκειται να διαλυθεί. Μία κυβέρνηση που θα βρισκόταν στα πρόθυρα να κηρύξει χρεοστάσιο, θα ήταν παρανοϊκή να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι, εκτός από τα προβλήματα με το χρέος της, θα είχε να αντιμετωπίσει νομισματική και τραπεζική κρίση. Οι καταθέτες θα απέσυραν τα χρήματά τους και θα τα εμπιστεύονταν σε μία ξένη τράπεζα για να αποφύγουν τη μετατροπή τους σε εγχώριο νόμισμα. Ως εκ τούτου, εάν κάποια κυβέρνηση κήρυττε χρεοστάσιο, αυτό θα συνέβαινε εντός μιας ευρωζώνης που θα παρέμενε άθικτη. Εάν το εξετάσετε προσεκτικά είναι δύσκολο, ακόμη σε θεωρητικό επίπεδο, να προκύψουν τέτοιες καταστάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διάλυση την ευρωζώνη. Μία θεωρητική πιθανότητα είναι η ΕΚΤ να πυροδοτήσει ένα κύμα υψηλού πληθωρισμού και να αναγκάσει με αυτόν τον τρόπο τη Γερμανία να εγκαταλείψει την ευρωζώνη: κάτι το εντελώς απίθανο.
Μαζί με όλα...
Επομένως, παραμένουμε προσδεμένοι στην ευρωζώνη, για τα καλύτερα και για τα χειρότερα. Εάν κάποια κυβέρνηση κηρύξει αδυναμία αποπληρωμής του χρέους της, τότε οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών - μελών θα υποχρεωθούν να συντονίσουν τις πολιτικές τους, είτε τους αρέσει είτε όχι. Βάσει του εσωτερικού κανονισμού, το σύστημα της ευρωζώνης που συγκροτείται από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες των κρατών - μελών, δεν έχει το δικαίωμα να μετατρέψει σε χρήμα, δηλαδή, να αγοράσει, νέο κυβερνητικό χρέος. Ωστόσο, η ΕΚΤ μπορεί να προβεί σε αγορά χρέους στις δευτερογενείς αγορές. Υπάρχει ενδεχόμενο απευθείας προώθησης ενός δημοσιονομικού πακέτου στήριξης από άλλα κράτη - μέλη; Εικάζω πως οι κυβερνήσεις που δεν αντιμετωπίζουν ανάλογο πρόβλημα, θα ήταν αρχικά απρόθυμες, σε πρώτη φάση, να συμμετάσχουν. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις θα ανακαλύψουν γρήγορα πως μια απλή άρνηση δεν πρόκειται να βοηθήσει κανέναν.
Στον πραγματικό κόσμο, οι κυβερνήσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο της μετάδοσης. Για παράδειγμα, αδυναμία αποπληρωμής χρέους από μία μικρή χώρα της ευρωζώνης θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό στις αγορές κόστους ασφάλισης δημοσίου δανεισμού (credit default swaps) και να καταστρέψει, ενδεχομένως, ορισμένα χρηματοοικονομικά ιδρύματα και σε άλλες χώρες στην ευρωζώνη. Εάν βρεθούν αντιμέτωπες με αυτή την πιο πραγματική κατάσταση, εικάζω πως οι κυβερνήσεις θα αντιδράσουν με παρόμοιο τρόπο όπως και στον απόηχο της κατάρρευσης της Lehman Brothers.
Ενας μεγάλος κίνδυνος θα ήταν να κηρύξουν χρεοστάσια περισσότερες χώρες στην ευρωζώνη. Εάν σκεφτούμε το χειρότερο, μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο το πακέτο στήριξης να πρέπει να είναι τόσο μεγάλο, ώστε να επιφέρει την κατάρρευση όλου του συστήματος. Ως εκ τούτου, κάποιο κράτος που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα θα αναγκαζόταν να εγκαταλείψει την ευρωζώνη.
Ονειρο θερινής νύχτας? Εάν η Γερμανία, για παράδειγμα, είχε την ευκαιρία να φύγει, το πιθανότερο είναι ότι θα ξεχνούσε τις όποιες οικονομικές συνέπειες και θα παρέμενε στους κόλπους της ευρωζώνης για πολιτικούς λόγους. Εάν εξετάζετε το επίσης ακραίο σενάριο να κηρύξουν αδυναμία αποπληρωμής χρεών πέντε ή έξι χώρες της ευρωζώνης, τότε η πιθανότερη λύση είναι ένα συντονισμένο πακέτο στήριξης και όχι μία διάσπαση. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα δούμε τίποτε από αυτά, αλλά είναι, πιθανό να δούμε διασώσεις υπό όρους.
(Από την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 24-25/01/2009)