Παντελώς απρόβλεπτη, έως πολύ πρόσφατα, ήταν η κρίση την οποία κληροδότησε ο άρτι απελθών Πρόεδρος στον Μπαράκ Ομπάμα. Η φαινομενικά αιφνιδιαστική αμερικανική κατάρρευση εγείρει απαισιόδοξες κρίσεις ως προς τις πιθανότητες του νέου Προέδρου να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της προεκλογικής του εκστρατείας.
Το κυρίαρχο κλίμα παραπέμπει, mutatis mutandis, στις συζητήσεις για το μέλλον της Ρωσίας μετά την λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Και τότε οι αναλύσεις προέβλεπαν καταστροφές, ακόμη και την διάλυση της ρωσικής κρατικής οντότητας. Η έλλειψη ιστορικής παιδείας συχνά οδηγεί σε παρόμοιες υποθέσεις. Η ορθή πρόγνωση της πορείας του Ομπάμα στηρίζεται στην αναγνώριση και την κατανόηση των αιτίων της αμερικανικής κρίσης.
Η μετα-ψυχροπολεμική μονοκρατορία των Ηνωμένων Πολιτειών καλλιέργησε την ψευδαίσθηση ότι τίποτε δεν αντιπαρατάσσεται αποτελεσματικά στις βουλές των ηγετών της. Αυτή ακριβώς η αντίληψη ήταν η αχίλλειος πτέρνα της Αμερικής. Όπως η Σοβιετική Ένωση, έτσι και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ηττήθηκαν από εξωτερικούς εχθρούς. Διαβρώθηκαν έσωθεν. Αντίθετα προς τις κυρίαρχες οικονομιστικές αναλύσεις, η πηγή της ήττας και στις δύο περιπτώσεις ήταν περισσότερο ηθική και λιγότερο υλική.
Η μέθη της παντοδυναμίας προκάλεσε βαθύτατες, ασύνετες ανακατατάξεις στην αμερικανική πολιτική και οικονομία. Δημιουργήθηκε σταδιακά μία αίσθηση ανεξέλεγκτης απόλυτης ελευθερίας από οποιονδήποτε καταναγκασμό, πολιτικό, οικονομικό, ηθικό. Επί παραδείγματι: ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου είχε διεξαχθεί με κρίση, κριτήρια και μέτρο – ο πόλεμος του Κοσσυφοπεδίου ακρίτως, εφόσον η αμερικανική ηγεσία αμφισβήτησε, de jure και de facto, θεμελιακές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ο δεύτερος πόλεμος του Κόλπου ακολούθησε την ίδια τακτική.
Η αμερικανική ηγεσία συμπεριφέρθηκε με «θεϊκά» σύνδρομα, σαν Θεός – ή, έστω, εκπρόσωπός Του επί της γης. Η ατμόσφαιρα αυτή μετασχημάτισε και την ίδια την σύνθεση της αμερικανικής ιθύνουσας τάξης. Οι μετριοπαθείς συνετοί παραγκωνίστηκαν, καθώς η τρέχουσα πραγματικότητα έμοιαζε να δικαιώνει τους ακραίους κυνικούς. Η Αμερική παραμέρισε παλαιούς, δοκιμασμένους δεσμούς και ανοίχθηκε σε νέους συμμάχους οι οποίοι αποδέχθηκαν τα diktats της ηγεσίας της. Διέβρωσε τα διεθνή της στηρίγματα, καθώς οι νέοι ‘φίλοι’ αδυνατούν να την στηρίξουν στην σημερινή δυσκολία.
Οι εσωτερικές τυχοδιωκτικές δυνάμεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν κατά την περίοδο αυτή, συνέπραξαν με ύποπτα κυκλώματα στο εξωτερικό. Συγκρότησαν ένα ευρύ παγκόσμιο δίκτυο, η δράση του οποίου δυσφημίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες, προσβάλλει τους συμμάχους τους και τροφοδοτεί τον αντιαμερικανισμό. Η ηθική διάβρωση, συνέπεια της αυτοκρατορικής στιγμής των Ηνωμένων Πολιτειών, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την βιούμενη κρίση. Η Ύβρις επιφέρει τη Νέμεση.
Όμως, όπως η Ρωσία, έτσι και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν μεγάλες ανθρώπινες εφεδρείες και ανεξάντλητους φυσικούς πόρους. Η κρίση είναι περαστική, αφετηρία για ανανέωση και εξυγίανση. Η εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα σημαίνει την αφύπνιση των υγιών ανακλαστικών του αμερικανικού λαού, την ανάκληση των βαθύτερων δυνάμεων της αμερικανικής ψυχής. Η αλλαγή αρχίζει από την εστία του προβλήματος, δηλαδή από την αμερικανική κοινωνία. Ο νέος Πρόεδρος έχει εντολή να θεραπεύσει την χώρα του η εξωτερική πολιτική αναγκαστικά θα τεθεί σε δευτερεύουσα μοίρα. Η εσωστρέφεια είναι αναγκαία και αναπόφευκτη.
Το υπερβάλλον άνοιγμα εκτός συνόρων, η αυτοκρατορική στάση, υπέσκαψε την αμερικανική κοινωνία στο εσωτερικό της. Μόνον όσο επανορθώνονται τα ένδον, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επανέρχονται εποικοδομητικά και αποτελεσματικά στις διεθνείς εξελίξεις. Ο πλήρης κύκλος θα απαιτήσει έτη, δεκαετίες ίσως.
Ο λοιπός κόσμος θα απαλλαγεί από την αλαζονεία και τις συνεπαγόμενες αδεξιότητες της πρόσφατης αμερικανικής πολιτικής. Θα βρεθεί, όμως, μετά από εξήντα χρόνια αμερικανικής προστασίας, μπροστά σε επιδεινούμενα παγκόσμια και περιφερειακά προβλήματα, χωρίς να διαθέτει την απαραίτητη υλική και ηθική προετοιμασία.
Η καινούρια κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται, παρά εν συνεργασία με τη νέα αμερικανική διοίκηση. Οι όροι, όμως, πρέπει να επαναπροσδιοριστούν. Η νέα μεγάλη διαπραγμάτευση, πραγματικό new deal της παγκόσμιας Γεωπολιτικής, χρειάζεται ηγέτες με ήθος, όραμα και προσωπικότητα. Στην Αμερική αυτή η προϋπόθεση φαίνεται να καλύπτεται. Μένει να ανταποκριθούν αναλόγως και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις και, κυρίως, η Ευρώπη.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 27/01/2009)