Η ύφεση ορίζεται ως η περίοδος που η οικονομική δραστηριότητα που εκφράζεται από ένα ολόκληρο σύνολο μεταβλητών, και κωδικοποιείται σαν μείωση του δείκτη βιομηχανικής παραγωγής, αφού αγγίξει το μέγιστο σημείο της ύστερα από μια περίοδο ευημερίας, αρχίζει να συρρικνώνεται μέχρι να αγγίξει το χαμηλότερο σημείο της.
Η απάντηση είναι ναι, ενώ η κυβέρνηση που βασίζεται στον ορισμό της ύφεσης που την θέλει σαν την απόλυτη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ και έτσι της οικονομικής δραστηριότητας, για δυο συνεχή τρίμηνα , απαντά αρνητικά. Η λογική είναι ότι μια και η ελληνική οικονομία έχει θετικούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ, τότε εξ ορισμού, δεν είναι σε ύφεση.
Όμως, τα επίσημα ινστιτούτα οικονομικών ερευνών όπως τα NBER (ΗΠΑ),ΟΟΣΑ και EUROSTAT, ορίζουν την ύφεση διαφορετικά. Η ύφεση ορίζεται ως η περίοδος που η οικονομική δραστηριότητα που εκφράζεται από ένα ολόκληρο σύνολο μεταβλητών, και κωδικοποιείται σαν μείωση του δείκτη βιομηχανικής παράγωγης (ΔΒΠ), αφού αγγίξει το μέγιστο σημείο της ύστερα από μια περίοδο ευημερίας, αρχίζει να συρρικνώνεται μέχρι να αγγίξει το χαμηλότερο σημείο της.
Για παράδειγμα, η προσέγγιση του ΟΟΣΑ του συνθετικού δείκτη προπορευόμενων μεταβλητών (ΣΔΠΜ), η οποία αποδίδεται στο Γράφημα 1, μετρά τις διαφορές των δεικτών από τον οριζόντιο αξονα=100 που είναι η μέση μακροπρόθεσμη τάση . Η ύφεση σε αυτή την περίπτωση που προειδοποιείται από την πτώση του δείκτη των προπορευόμενων μεταβλητών σημαίνει την μείωση του ποσοστιαίου ρυθμού του Δείκτη Βιομηχανικής Παράγωγης(ΔΒΠ) που είναι και ο Δείκτης Αναφοράς .Στην ουσία, η ύφεση είναι μια ποσοστιαία ταλάντωση γύρω από την μακροπρόθεσμη τάση για μια περίοδο του οικονομικού κύκλου.
Η μείωση λοιπόν αυτή δεν σημαίνει αναγκαστικά και απόλυτη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Έτσι, μπορεί να έχουμε ακόμα θετικά ποσοστά ανάπτυξης και συγχρόνως σταδιακή μείωσή τους και άρα ύφεση. Αυτά τα είχα αναφέρει στο άρθρο μου της Ημερησίας της 23-11-08, μιλώντας για κρίση αντί για ύφεση. Στις προσεγγίσεις που προαναφέραμε κρίση είναι μια στιγμή -γύρισμα στην ύφεση.
Στο Γράφημα 2 απεικονίζεται ο συνθετικός δείκτης τους τελευταίους 18 μήνες για τον ΟΟΣΑ - Ευρώπη συνολικά, τις ΗΠΑ και δύο δείκτες για την Ελλάδα. 1) Το Ελλας 1 που χρησιμοποίησα στο προηγούμενο άρθρο και δείχνει ότι η οικονομία της χώρας είναι σε ύφεση και μάλιστα όχι και τόσο ήπια και 2) το Ελλάς 2 που δείχνει το ίδιο αλλά με ήπια καθοδική τάση. Στην πραγματικότητα το Γράφημα 2 είναι το καθοδικό τμήμα του Γραφήματος 1 σε πιο αναλυτική μορφή και καλύπτει μεγαλύτερη περίοδο, μέχρι το Νοεμβριο 2008. Το ερώτημα είναι γιατί έχουμε δύο καμπύλες για την Ελλαδα;
Απλώς, συνέβη κάτι πολύ περίεργο και δυσεξήγητο. Προσπαθώντας να ενημερώσω τους δείκτες για τους τελευταίους 3 μήνες ανακάλυψα ότι τα ελληνικά δεδομένα στην αντίστοιχη σελίδα του ΟΟΣΑ για τον συνθετικό δείκτη που είχα χρησιμοποιήσει είχαν αλλάξει, παρουσιάζοντας έναν ηπιότερο ρυθμό πτώσης Σημειωτέον, ότι δεν παρατηρείται καμιά αλλαγή από προηγούμενα στον συνθετικό δείκτη για τον ΟΟΣΑ-Ευρώπη και σε εκείνον των ΗΠΑ. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η πτώση είναι ισχυρή όπως και στο προηγούμενο άρθρο. Επίσης, όλοι οι δείκτες έχουν πέσει κάτω από τη μέση μακροπρόθεσμη τάση. Τη μικρότερη πτώση δείχνει εκείνος της Ελλάδας των αλλαγμένων στοιχείων. Αυτό σημαίνει ότι η ύφεση στη χώρα είναι ηπιότερη. Αλλά είναι έτσι;
Στο προηγούμενο άρθρο είχα πει ότι, από τον Απρίλιο 2008 μέχρι τον Σεπτ. 2008, η πτώση στον ελληνικό συνθετικό δείκτη ήταν περίπου 5,6%. Μόλις πριν από λίγες μέρες, η ΕΣΥΕ έδωσε στην δημοσιότητα την πτώση του Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής. Η πτώση του είναι 5,9% (από τον Νοεμ. '07 μέχρι τον Νοεμ. '08). Όπως είναι φυσικό, λογω της στενής σχέσης του συνθετικού με τον δείκτη βιομηχανικής παράγωγης ΔΒΠ, το στοιχειό αυτό συμφωνεί με τα δεδομένα πριν από την ανεξήγητη αλλαγή τους. Δεν συμφωνεί όμως, με τα αλλαγμένα δεδομένα. Με τα αλλαγμένα, η πτώση του Βιομηχανικού Δείκτη θα ήταν περίπου 2,4% και όχι 5,9% που είναι πραγματικά. Αν, μάλιστα, υποθέσουμε ότι η βιομηχανική παραγωγή είναι περίπου 20% του ΑΕΠ και ότι ο πολλαπλασιαστής είναι 1,4 περίπου, τότε, και με καθυστέρηση περίπου 3 μηνών, η οικονομία θα βρεθεί πολύ κοντά στο μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης. Άλλωστε, αυτό είναι που προβλέπει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το 2009.
Επιπλέον, η ύφεση μπορεί να γίνει βαθύτερη όταν θα έχουμε εισπράξει την πλήρη επίδραση της παγκόσμιας ύφεσης. Για παράδειγμα, δεν έχουμε ακόμα την πραγματική επίδραση της μείωσης στον τομέα του τουρισμού που αποτελεί το μεγαλύτερο τομέα της οικονομίας. Έτσι, για παράδειγμα, μια μείωση 10% εσόδων στον τουρισμό θα σημαίνει μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 1 με 1,5 μονάδα περίπου. Έτσι, μπορεί να έχουμε ύφεση ακόμα και με τον ορισμό της κυβέρνησης.
Ο Αναστάσιος Τσαπατσαρης είναι πρώην οικονομικός σύμβουλος του δήμαρχου λονδίνου Κ. Λιβινγκστον και πανεπιστημιακός
(Από την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 7-8/02/2009)