Υστερα από δύο ανεκμετάλλευτες δεκαετίες από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο πυρηνικός αφοπλισμός επανέρχεται στην κορυφή της διεθνούς ατζέντας.
Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει υποσχεθεί ότι θα επιδιώξει έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά και ώς ένα πρώτο βήμα θα διαπραγματευθεί περαιτέρω περικοπές στο πυρηνικό οπλοστάσιο με τη Ρωσία. Αυτές οι δυο χώρες κατέχουν συνολικά το 95% του παγκόσμιου πυρηνικού οπλοστασίου.
Αυτή η αλλαγή δεν υποκινήθηκε μόνο από ιδεολογικούς λόγους, αλλά από τη συναίσθηση ότι αυξάνεται ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν αυτά τα όπλα. Ευαίσθητη τεχνολογία, που κάποτε εθεωρείτο ότι κατείχαν μόνο λίγες ανεπτυγμένες χώρες αποκτούν εύκολα και άλλοι. Η κατοχή πυρηνικών όπλων εξακολουθεί να θεωρείται προνόμιο, που αποτρέπει ενδεχόμενες επιθέσεις εναντίον όσων τα κατέχουν. Τα πυρηνικά κράτη ενισχύουν αυτό το μήνυμα, εκσυγχρονίζοντας τα πυρηνικά τους οπλοστάσια.
Ευτυχώς, υπάρχει σήμερα συναίνεση για το τι θα μπορούσε και θα έπρεπε να γίνει, ώστε να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου Ομπάμα μάς δίνουν ελπίδες ότι ορισμένα από τα απαιτούμενα μέτρα θα υιοθετηθούν γρήγορα. Ωστόσο, τα βαθύτερα αίτια της ανασφάλειας, που ταλανίζουν τον κόσμο, πρέπει να αντιμετωπιστούν ταυτοχρόνως, ώστε να υπάρξει ασφάλεια διαρκείας.
Πρώτον, η φτώχεια και η ανισότητα. Η σχέση ανάμεσα στη φτώχεια, την καταπίεση και την αδικία, από τη μια, του εξτρεμισμού και της βίας, από την άλλη, είναι σε όλους προφανής. Πρέπει να μάθουμε να αξιολογούμε με ίσους όρους κάθε ανθρώπινη ζωή. Οι ανεπτυγμένες χώρες δίνουν την εντύπωση ότι στην πραγματικότητα δεν νοιάζονται για τη ζωή των ανθρώπων του φτωχού κόσμου.
Δεύτερον, οι διαρκείς διενέξεις. Η Μέση Ανατολή δεν θα ειρηνεύσει, αν δεν λυθεί το Παλαιστινιακό. Αυτό που περιπλέκει τα πράγματα είναι ότι το πρόγραμμα πυρηνικού αφοπλισμού έχει απολέσει την αξιοπιστία του στα μάτια της αραβικής κοινής γνώμης, λόγω της διαφορετικής αντιμετώπισης του Ισραήλ, της μόνης χώρας στην περιοχή, η οποία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών, ενώ είναι γνωστό ότι κατέχει πυρηνικά.
Η ανησυχία για τα σημερινά και τα μελλοντικά πυρηνικά προγράμματα, στην περιοχή θα παραμείνει έως ότου επιτευχθεί μόνιμη και διαρκής ειρήνη και καταστραφούν όλα τα πυρηνικά όπλα, στο πλαίσιο μιας περιφερειακής δομικής ασφάλειας.
Τρίτον, η αδυναμία των θεσμών. Οι πιο πιεστικές απειλές, με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπος ο κόσμος, όπως τα όπλα μαζικής καταστροφής, η τρομοκρατία, η διεθνής οικονομική κρίση και η κλιματική αλλαγή, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με από κοινού παγκόσμια δράση. Και γιαυτό χρειαζόμαστε αξιόπιστους πολυπολικούς θεσμούς κι ένα νέο αξιόπιστο σύστημα ασφάλειας. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να αποτρέψουμε την παραβίαση των θεμελιωδών κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως περιορισμό της μονομερούς χρήσης βίας, την αναλογική αυτοάμυνα και την προστασία των αμάχων, στη διάρκεια εχθροπραξιών.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας πρέπει να αναμορφωθεί, ώστε να αντανακλά τον κόσμο του σήμερα και όχι εκείνον του 1945 και να επεμβαίνει συστηματικά ώστε να αποτρέπει κρίσεις, αναζητώντας τις αιτίες του κακού και όχι αντιμετωπίζοντας απλώς τα συμπτώματα.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 18/02/2009)