Μια ολιγοήμερη παραμονή στη Στοκχόλμη αποδείχθηκε αρκετή για να δώσει απαντήσεις στο λεγόμενο ελληνικό παράδοξο, σύμφωνα με το οποίο η χώρα μας ξοδεύει περισσότερα για τη θέρμανση στον κτιριακό τομέα σε σχέση με τη βόρεια Ευρώπη, αφήνοντας πίσω χώρες με βαρύ χειμώνα, όπως η Σουηδία, η Δανία και η Γερμανία.
Η «συνταγή» είναι απλή και δοκιμασμένη. Δεν βασίζεται μόνο στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την καθολική συμμετοχή των πολιτών στην ανακύκλωση, την αξιοποίηση των σκουπιδιών, αλλά συνοψίζεται στο σύνθημα: «Συνδυάστε τα πάντα. Κερδίστε περισσότερα ξοδεύοντας λιγότερα».
Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η γεωθερμία, η ηλιακή και αιολική ενέργεια, τα βιοαέρια από τα σκουπίδια, ακόμη και τα νερά της θάλασσας, αξιοποιούνται για να κινηθούν τα λεωφορεία, να θερμανθούν ολόκληρες γειτονιές και να λειτουργήσουν χωρίς εξάρτηση από το πετρέλαιο ολόκληρα εμπορικά κέντρα, συνοικίες ακόμη και το αεροδρόμιο «Αρλάντα», το μεγαλύτερο της χώρας. Επί δεκαετίες κυβερνητικοί παράγοντες, πανεπιστημιακοί και άνθρωποι της αγοράς ένωσαν τις δυνάμεις τους, ανακάλυψαν νέους τρόπους και έστησαν αυτό που πολιτογραφήθηκε ως «σουηδικό μοντέλο», το οποίο μπορεί κάλλιστα να χωρέσει και στην Ελλάδα της οικολογικής κρίσης και των περιβαλλοντικών αδιεξόδων, δίνοντας παράλληλα τονωτική «ένεση» στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία. Βασική προϋπόθεση, η αλλαγή νοοτροπίας...
«Ενας τόνος σκουπιδιών περιέχει 3.000 κιλοβατώρες ενέργειας», μας επισήμανε η Σεσίλια Σαρτάου από την επιτροπή εμπορίου της Σουηδίας, διευκρινίζοντας πως αυτό δεν αποτελεί ανακάλυψη, αλλά αφετηρία για να αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες που βασίζονται στην ολιστική αντιμετώπιση των θεμάτων. Από εδώ ξεκίνησε η ιδέα που φέρει το ελληνικότατο όνομα «Symbiosis» και αφορά την πόλη της συμβίωσης, τη «SymbioCity», όπου για παράδειγμα τα αστικά λύματα εξασφαλίζουν τα απαραίτητα καύσιμα για τις συγκοινωνίες. «Το τελικό αποτέλεσμα είναι οικονομία, ασφάλεια, υγεία και καλύτερη ποιότητα ζωής», μας εξήγησε και έδωσε τη σκυτάλη στους ειδικούς για να μας ξεναγήσουν σε δοκιμασμένες λύσεις.
«Διαπιστώσαμε ότι κοντά στον βυθό το νερό της θάλασσας έχει πάντα 4 βαθμούς Κελσίου, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην επιφάνεια», μας εξήγησε ο Γιαν Ερίκ Νοβάσκι, που μας ξενάγησε στις εγκαταστάσεις στις οποίες αξιοποιείται το θαλασσινό νερό και στη συνέχεια με αγωγούς που καλύπτουν το 70% της επιφάνειας της πόλης εξασφαλίζει τη θέρμανση -και την ψύξη το καλοκαίρι- σε χιλιάδες νοικοκυριά και σε πολύ ενδιαφέρουσες τιμές.
Επόμενη στάση μας, το εμπορικό κέντρο Βάλινγκμπι. Περίπου 100.000 τετραγωνικά εξασφαλίζουν θέρμανση και ψύξη από το σύστημα γεωθερμίας που έχει εγκατασταθεί στον χώρο κάτω από το πάρκινγκ. Ολα γίνονται αυτόματα και ελέγχονται από μακριά, μέσω υπολογιστή, μας είπε ο Μ. Μπέας, από την εταιρεία που ειδικεύεται σε αυτόν τον τομέα και έχει στο ενεργητικό της την εφαρμογή γεωθερμικών συστημάτων για το αεροδρόμιο «Αρλάντα», το μεγαλύτερο της Στοκχόλμης. «Οταν τοποθετούσαμε τους αγωγούς για τη μεταφορά της γεωθερμίας υπήρχαν κάποιοι στις γύρω πολυκατοικίες που νόμιζαν πως ετοιμάζουμε... πυρηνικό εργοστάσιο», θυμήθηκε χαμογελώντας.
Ενα ενδιαφέρον πείραμα, πάντα στη γεωθερμία, γίνεται από το Βασιλικό Πολυτεχνείο σε επιλεγμένες πολυκατοικίες της Στοκχόλμης. «Επιλέχθηκαν για να δοκιμάσουμε νέα υλικά στις σωληνώσεις», μας λέει ο Ζοζέ Ακούνα, από το μεταπτυχιακό τμήμα της σχολής, που προσθέτει ότι ένας λόγος που επιλέχθηκε η συγκεκριμένη περίπτωση είναι το γεγονός πως διέθετε από πριν ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης. «Αρκεί η ανάπτυξη οριζόντιων αγωγών μήκους 350 μέτρων στο έδαφος για να καλυφθούν οι ανάγκες μιας μονοκατοικίας», διευκρινίζει ο Γιόχαν Μπαρτ, από την «Geotec», τη μεγαλύτερη στον συγκεκριμένο τομέα εταιρεία στις χώρες της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής. Οι Σουηδοί όμως προτιμούν τους κατακόρυφους αγωγούς, που για τα δεδομένα της χώρας του αρκεί να φτάσουν σε βάθος 100 έως 200 μέτρα. Η αποπληρωμή του κόστους εγκατάστασης υπολογίζεται ότι επέρχεται μέσα σε οκτώ χρόνια.
«Στόχος μας η πλήρης απεξάρτηση από το πετρέλαιο ώς το 2020»
«Ως την κρίση του '70 η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα σε κατανάλωση πετρελαίου, σήμερα η εικόνα έχει αλλάξει, με αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας».
Με μια φράση η Εύα Μπιόρλινγκ, υπουργός Εμπορίου της Σουηδίας, περιγράφει το χειροπιαστό παράδειγμα για τις αλλαγές που μπορεί να σημειωθούν στον ενεργειακό τομέα και την προστασία του περιβάλλοντος, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
Μέσα σε λιγότερο από 40 χρόνια μια χώρα 9 εκατ. κατοίκων βρίσκεται στην παγκόσμια πρωτοπορία της «πράσινης» πολιτικής. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. Το 1970 κάλυπτε το 77% των αναγκών της από πετρέλαιο και σήμερα βρίσκεται κάτω από 30%, με προοπτική την πλήρη απεξάρτηση ώς το 2020.
Αξιοποιούνται τα πάντα
Την ίδια χρονιά θα καλύπτει το 49% των αναγκών της από ανανεώσιμες πηγές, έναντι 39,8% σήμερα. Είναι ένας δείκτης με σημασία, αφού η Σουηδία είχε δώσει στο παρελθόν προτεραιότητα στην πυρηνική ενέργεια και καλύπτει από αυτό τον τομέα το 45,7% των αναγκών της, αλλά εδώ και χρόνια έχει στραφεί στις ήπιες πηγές ενέργειας. Σχεδόν όλα τα σπίτια της χώρας ζεσταίνονται από δίκτυα νερού και γεωθερμία. Γιά τον ίδιο σκοπό αξιοποιούνται τα πάντα, από τα σκουπίδια ώς τη βιομάζα των εκτεταμένων δασών. Μέσα στο 2009 ετοιμάζεται ένα μεγάλο αιολικό πάρκο.
Η κ. Μπιόρλινγκ, μιά από τις εννέα γυναίκες του 21μελούς υπουργικού συμβουλίου, μας δέχτηκε στο γραφείο της, στον τρίτο όροφο του παλατιού στην πλατεία Γουσταύου Αδόλφου Τοργκ, όπου κυριαρχούν τα λιτά έπιπλα και μόνον ο επιβλητικός πολυέλαιος παρέπεμπε σε εποχές μπαρόκ. «Γεια, Εύα», συστήθηκε και για δευτερόλεπτα πιστέψαμε πως πρόκειται για τη ...γραμματέα της, αφού έχουμε διαφορετικές προσλαμβάνουσες από την ελληνική πραγματικότητα με τα απροσπέλαστα υπουργικά γραφεία.
Η κουβέντα περιστράφηκε γύρω από τις ανανεώσιμες πηγές, με συχνές αναφορές στο πείραμα του Χάμαρμπι, που αποτελεί κατά κάποιον τρόπο το «παιδί» της, παρότι έχει σπουδάσει Ιατρική και έχει ειδικευτεί στους ιούς, κυρίως του AIDS. «Η Σουηδία έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του '60 τις πρώτες αναζητήσεις μοντέλων αειφόρου ανάπτυξης και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πρώτη διάσκεψη του ΟΗΕ για το περιβάλλον, που έγινε στη Στοκχόλμη το 1972. Αναπτύξαμε επιστημονικά προγράμματα για να αναδείξουμε νέες μορφές ενέργειας, δίνοντας έμφαση στη μείωση της κατανάλωσης στον οικιακό τομέα», επισημαίνει και προλαβαίνει την αναπόφευκτη ερώτηση σχετικά με τους τρόπους που κατάφεραν να εφαρμόσουν αυτά τα αποτελέσματα της έρευνας.
Μια νέα εποχή
«Το καθοριστικό στοιχείο είναι η συνεργασία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, η κοινή δράση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, με καθοριστική παρουσία των πανεπιστημιακών φορέων», μας εξηγεί και προσθέτει πως η Σουηδία ανιχνεύει μια νέα εποχή. Προωθεί τη συνολική αλλαγή της κοινωνικής υποδομής, ώστε να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας. Και πάνω απ' όλα μια βαθιά μετατροπή στην κοινωνική συνείδηση. Εναν άλλο πολιτισμό. Βεβαίως υπάρχουν δυσκολίες και θα εμφανιστούν νέες. Ωστόσο θεωρεί πως οι προσπάθειες αξίζουν τον κόπο.
Εδειξε ξαφνιασμένη με τις ερωτήσεις μας για κίνητρα προς ιδιοκτήτες και επιχειρήσεις για να στραφούν προς τις ανανεώσιμες πηγές, καθώς και για «πέναλτι» σε όσους δεν εφαρμόζουν τα μέτρα. «Η ίδια η κοινωνία αλλά και η αγορά εξασφαλίζουν την εφαρμογή των νέων πρακτικών», μας είπε η κ. Μπιόρλινγκ.
(Από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/02/2009)