Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εξελίχθηκαν σε συμμάχους των ΗΠΑ και υιοθέτησαν τον καπιταλισμό αμερικανικού τύπου, χρηματοδοτώντας την ανάπτυξή τους με εκτεταμένο δανεισμό από τις δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες.
Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη που μετέτρεψε την Πολωνία, την Ουγγαρία και άλλες χώρες, πρώην δορυφόρους της Σοβιετικής Ενωσης, στις πλέον καυτές αγορές της Ευρώπης καταρρέει απειλώντας το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Την περασμένη εβδομάδα έκανε βουτιά η Wall Street όταν η Moody's προειδοποίησε τις δυτικές τράπεζες που είχαν εκτεθεί στην Ανατολική Ευρώπη ότι θα αντιμετώπιζαν μιαν «ανώμαλη προσγείωση». Σύμφωνα με τον Κένεθ Ρογκόφ, καθηγητή του Χάρβαρντ και πρώην οικονομολόγο του ΔΝΤ, «είναι συνδεδεμένες οι διεθνείς αγορές γι' αυτό και η χιονοστιβάδα της πιστωτικής κρίσης στην Ανατολική Ευρώπη και τις Χώρες της Βαλτικής προκαλεί πτώση των ομολόγων της Νέας Υόρκης».
Για την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, που γνώριζε θεαματική ανάπτυξη εξ αιτίας του κύματος πίστωσης από τις δυτικές τράπεζες, η πιστωτική κρίση δεν μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή. Ο μέσος όρος ανάπτυξης μεταξύ των χωρών της περιοχής διολίσθησε πέρυσι στο 3,2% από το 5,4% του 2007. Φέτος προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 0,4% και ίσως κατά πολύ περισσότερο.
Στελέχη του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος εκφράζουν φόβους πως η κρίση μπορεί να μολύνει όλα τα νομίσματα της περιοχής, διαμορφώνοντας μια κατάσταση παρεμφερή με την ασιατική κρίση της δεκαετίας του 1990. Τότε, αναδυόμενες αγορές, όπως η Ταϊλάνδη, δανείστηκαν σε ξένα νομίσματα για να τονώσουν την ανάπτυξη και βρέθηκαν να χρωστούν περισσότερα απ' όσα μπορούσαν να επιστρέψουν, καθώς είχαν υποτιμηθεί τα νομίσματά τους. Το νόμισμα της Πολωνίας έχει κάνει βουτιά 48% έναντι του ευρώ, της Ουγγαρίας 30% και της Τσεχίας 21%.
Τη Δευτέρα, οι κεντρικές τράπεζες Πολωνίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Τσεχίας προσπάθησαν να κατευνάσουν τους φόβους, ανακοινώνοντας πως οι πρόσφατες μαζικές πωλήσεις δεν αντανακλούσαν θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη.
Εχει αυξηθεί, άλλωστε, και ο κίνδυνος για όσες δυτικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην ανατολική Ευρώπη. Μέχρι προσφάτως, η Ανατολική Ευρώπη και η Ρωσία προσέφεραν διέξοδο στις χειμαζόμενες αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ, Ford και General Motors. Στην Πολωνία, οι πωλήσεις της GM αυξήθηκαν πέρυσι 10% και στη Ρωσία 30%. Εκτοτε, όμως, η ζήτηση έχει πέσει κατακόρυφα. Στις Χώρες της Βαλτικής έπεσαν κατά μέσον όρο 57% στα τέλη του 2008.
Μεταξύ των μεγαλύτερων θυμάτων της κρίσης είναι οι δεκάδες χιλιάδες εργαζομένων που προσέβλεπαν σε μεγαλύτερη ευμάρεια και είδαν τα όνειρά τους να κατακρημνίζονται. Οι κυβερνήσεις περιέκοψαν δαπάνες και μείωσαν τις δημόσιες υπηρεσίες προκαλώντας κύμα βίαιων διαμαρτυριών σε όλην την περιοχή. Προ ημερών κατέρρευσε ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Λεττονία, η οικονομία της οποίας συρρικνώθηκε περισσότερο από 10% τον περασμένο μήνα. Στο Κίεβο, πρωτεύουσα της Ουκρανίας, υπήρξαν διαδηλώσεις ενώ οι καταθέτες έσπευσαν να σηκώσουν τις καταθέσεις τους.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ-International Herald Tribune, 25/02/2009)