Ενα νέο κύμα προστατευτισμού αναδύεται στην Ευρώπη. Και ο τομέας ενέργειας δεν συνιστά εξαίρεση. Παρά τις προσπάθειες της Κομισιόν για απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, η δημιουργία μίας εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου παραμένει όνειρο.
Κατέστη ξεκάθαρο κατά τη διαμάχη της Ρωσίας και της Ουκρανίας για το φυσικό αέριο. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπιζαν σοβαρές ελλείψεις φυσικού αερίου και άλλες είχαν περιορισμένα ή και καθόλου προβλήματα.
Στην πραγματικότητα, οι εθνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να μεγιστοποιήσουν τις προμήθειες φυσικού αερίου στο έδαφός τους, προκειμένου να διατηρήσουν τις τιμές υπό έλεγχο. Ενήργησαν δηλαδή ως αν οι εθνικές αγορές ήταν τελείως αυτόνομες η μία από την άλλη.
Η στάση αυτή οδήγησε τον Κλοντ Μαντίλ, διευθυντή της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, να πει σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Euractiv.com ότι στην Ευρώπη η «αλληλεγγύη παραμένει στα λόγια, καθώς δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για πράξεις από κάποιες χώρες».
H πολιτική βούληση είναι ένα πρόβλημα για την Ευρώπη. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν η αποτυχία της Ευρώπης να λάβει επαρκή μέτρα, όταν η Ρωσία διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών. Η Ε.Ε. δεν έχει την εξουσία να παρέμβει να επιλύσει την ενεργειακή κρίση.
Η Κομισιόν δεν μπορεί προς το παρόν αλλά δεν έχει και τη δικαιοδοσία να χαράξει ενεργειακή πολιτική. Προσπαθεί, λοιπόν, να το κάνει αυτό μέσω της πολιτικής ανταγωνισμού και της πολιτικής περιβάλλοντος. Ετσι όμως αντιμετωπίζονται σοβαρά μεν, μεμονωμένα όμως ζητήματα.
Μη ικανοποιητικός είναι και ο συμβιβασμός στον οποίο κατέληξαν τα κράτη-μέλη για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Δεν υιοθετήθηκε η πρόταση για πλήρη αποσύνδεση της παραγωγής και των δικτύων διανομής των επιχειρήσεων ενέργειας. Η αποσύνδεση τελικά δεν θα είναι σε επίπεδο ιδιοκτησίας αλλά μόνο σε επίπεδο διαχείρισης.
Η έλλειψη αλληλεγγύης που έγινε φανερή στην πρόσφατη κρίση με το φυσικό αέριο είναι απλώς ένα «σύμπτωμα» της ευρύτερης «ασθένειας»: του πειρασμού για ενεργειακό προστατευτισμό ή όπως κάποιοι το ονομάζουν «ενεργειακή ανεξαρτησία».
Μία αποτελεσματική ανοιχτή αγορά με μηχανισμούς αλληλεγγύης θα ήταν μία σημαντική εξέλιξη για την Ευρώπη. Πρέπει όμως πρώτα να δημιουργηθεί μία αγορά.
Ο Carlo Stagnaro είναι διευθυντής έρευνας στο Ινστιτούτο Bruno Leoni του Μιλάνο.
Ο Federico Testa είναι Ιταλός βουλευτής και καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα.
(Από την εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 27/02/2009)